Σε πολιτικό αναβρασµό βρίσκεται η Τουρκία µετά τη σύλληψη και την προφυλάκιση του δηµάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέµ Ιµάµογλου, η οποία πυροδότησε κύµα διαµαρτυριών σε όλη τη χώρα. Την ίδια στιγµή η διεθνής εικόνα της Τουρκίας κλονίζεται, καθώς η ∆ύση παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, µε περιορισµένες ωστόσο αντιδράσεις προς το παρόν. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πιθανότατα εκτιµά ότι η στρατηγική σηµασία της χώρας του υπερτερεί των δηµοκρατικών της ελλείψεων και φαίνεται ότι µεθοδεύει το σχέδιό του µε φόντο τις κάλπες του 2028.
Ο 54χρονος καθεραιθείς δήµαρχος, ηγετική µορφή της αντιπολίτευσης και µεγαλύτερος αντίπαλος του Ερντογάν στις επόµενες προεδρικές εκλογές, συνελήφθη την περασµένη εβδοµάδα µε τις κατηγορίες της διαφθοράς και της υποστήριξης τροµοκρατικής οργάνωσης.
Μια ηµέρα πριν από τη σύλληψή του το πανεπιστήµιο όπου φοίτησε ακύρωσε το πτυχίο του, προϋπόθεση επιλεξιµότητας για τους υποψηφίους στις προεδρικές εκλογές.
Η υπόθεσή του δεν είναι απλώς µια δικαστική διαδικασία, αλλά ένας πολιτικός σεισµός µε πιθανές σοβαρές αναταράξεις για την Τουρκία. Οι εκλογές του 2028 αποκτούν νέα σηµασία, καθώς η «εξουδετέρωση» του παρ’ ολίγον υποψηφίου του Ρεπουµπλικανικού Λαϊκού Κόµµατος (CHP) για την προεδρία θα µπορούσε να αλλάξει τον χάρτη της αντιπολίτευσης. Επιπλέον, η πολιτική κρίση έχει επιταχύνει δραµατικά την οικονοµική αποσταθεροποίηση στη χώρα. Η τουρκική λίρα κατρακύλησε, µε την Κεντρική Τράπεζα να δαπανά 20-25 δισ. δολάρια σε αποθέµατα συναλλάγµατος για να τη στηρίξει.
Μετά την προφυλάκιση του Ιµάµογλου, το δηµοτικό συµβούλιο της Κωνσταντινούπολης εξέλεξε ως προσωρινό δήµαρχο τον Νούρι Ασλάν, ο οποίος θα διευθύνει την πόλη για το υπόλοιπο της θητείας του Ιµάµογλου, καθώς εκείνος περιµένει τη δίκη.
Η εµπειρία του στην τοπική αυτοδιοίκηση και σε διάφορες οργανώσεις πολιτών –παράλληλα µε τη στενή σχέση που διατηρεί µε τον συλληφθέντα δήµαρχο– τον καθιστά πρόσωπο-κλειδί σε αυτήν τη µεταβατική περίοδο. Βάσει του ισχύοντος συντάγµατος της Τουρκίας, ο 71χρονος Ερντογάν δεν µπορεί να θέσει ξανά υποψηφιότητα.
Για να αλλάξει αυτό, το Κόµµα ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και οι σύµµαχοί του χρειάζονται κοινοβουλευτική πλειοψηφία και, σύµφωνα µε τους ειδικούς, η καταστολή της αντιπολίτευσης και τα πρόσφατα ανοίγµατα προς τους Κούρδους µε στόχο τον τερµατισµό των συγκρούσεων αποσκοπούν σε αυτό ακριβώς.
Παράλληλα, η κοινωνική αναταραχή και η οργή απέναντι στον Ερντογάν εντείνονται, µε τις µεγάλες πόλεις να βρίσκονται στην πρώτη γραµµή των διαδηλώσεων. Οι εικόνες και τα βίντεο από τις µαζικές διαδηλώσεις έδειξαν ότι κυρίως οι νέοι είναι εκείνοι που κατεβαίνουν στους δρόµους απαιτώντας δηµοκρατία και διαφάνεια, γεγονός που καταρρίπτει την προκατάληψη ότι η νέα γενιά στην Τουρκία είναι πολιτικά αδιάφορη.
Για το αν το «πολιτικό πραξικόπηµα» (όπως χαρακτηρίζει το CHP τη φυλάκιση του Ιµάµογλου) θα µπορούσε σε βάθος χρόνου και µε φόντο τις επόµενες κάλπες να γυρίσει µπούµπερανγκ στον Ερντογάν καθώς και για την ανοχή της ΕΕ απέναντι στις κινήσεις του Τούρκου προέδρου µιλά στο Documento ο επίκουρος καθηγητής ∆ιεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας και ειδικός επί της τουρκικής Iστορίας Νίκος Χριστοφής.
Γιατί ο Ερντογάν «επιτέθηκε» τώρα στον βασικό πολιτικό του αντίπαλο; Πρόκειται για µεθοδικές κινήσεις προκειµένου να κλείσει µέτωπα, όπως µε το PKK;
∆εν θα πρέπει να µας προξενεί ενδιαφέρον η χρονικότητα αυτής της κίνησης. Αφενός ο Ερντογάν επιθυµεί να εµποδίσει την υποψηφιότητα του Εκρέµ Ιµάµογλου να διεκδικήσει την αρχηγία του CHP (κάτι που ήταν σχεδόν βέβαιο) και κατ’ επέκταση να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας στις εκλογές του 2028. Αφετέρου πιστεύω ότι θα πρέπει να ληφθεί υπόψη αυτή η χρονικότητα σε συνάρτηση µε τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Αρχικά, το κάλεσµα να διαλυθεί το ΡΚΚ από τον Αµπντουλάχ Οτσαλάν δίχασε τόσο τον κουρδικό κόσµο όσο και γενικότερα την αντιπολίτευση στην Τουρκία. ∆εύτερον, ο Ερντογάν γνωρίζει πως η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάζεται την Τουρκία για πολλούς λόγους. Αυτό του δίνει την πολυτέλεια να µην υπόκειται σε κάποιου είδους κριτική περί δηµοκρατίας και ελευθεριών. Και, τρίτον και σηµαντικότερο ίσως, η άνοδος του Ντόναλντ Τραµπ στην εξουσία προσφέρει απλόχερα στους αυταρχικούς ηγέτες περιθώριο για καταστολή και για αντιδηµοκρατικά, ανελεύθερα µέτρα. Με άλλα λόγια, στην «εποχή των τεράτων» αυταρχικοί ηγέτες, όπως ο Ερντογάν και ο Τραµπ, µπορούν να δρουν όπως επιθυµούν.
Θα µπορούσε η σύλληψη του Ιµάµογλου να γυρίσει µπούµερανγκ στον Ερντογάν;
Οπως φαίνεται, ο Ερντογάν δεν έχει να αντιµετωπίσει µια πολιτική αλλά µια κοινωνική αντιπολίτευση. Οι µαζικές διαδηλώσεις συνεχίζονται αµείωτες, παρά τις απαγορεύσεις από το τουρκικό κράτος και παρά τις περισσότερες από 1.100 συλλήψεις από τις 19 Μαρτίου. Οπότε θα έλεγα πως, ναι, η πράξη του Ερντογάν του έχει γυρίσει ήδη µπούµερανγκ, η οποία θεωρώ ότι θα αντιµετωπιστεί µε ακόµη περισσότερη καταστολή. Η λύση θα µπορούσε να δοθεί ενδεχοµένως µε τη δηµιουργία ενός ευρέος και κοινού µετώπου όλων των αντιπολιτευτικών οντοτήτων τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και µε την υποστήριξη διεθνών οργανισµών και κρατών. Αρα το ερώτηµα που τίθεται είναι αν υπάρχει χώρος για τη δηµιουργία ενός τόσο πλατιού κοινού µετώπου.
Τι αντίκτυπο θα µπορούσαν να έχουν για τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας οι κινήσεις αυτές του Ερντογάν;
Σίγουρα θα έχουν κάποιον αντίκτυπο. Το µέγεθός του βέβαια µένει να το δούµε στη συνέχεια. Ηδη φαίνεται αντίκτυπος –και ορθώς κατά την άποψή µου–, αφού η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η προγραµµατισµένη συνάντηση µεταξύ των ηγετών των χωρών θα αναβληθεί, µε τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Παύλο Μαρινάκη να χαρακτηρίζει την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία «ρευστή και ανησυχητική». Και συνέχισε λέγοντας πως «δεδοµένων αυτών των εξελίξεων καθίσταται δύσκολη η άµεση διοργάνωση του Συµβουλίου Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου Ελλάδας – Τουρκίας» που είχε στόχο µια σειρά συναντήσεων για τη βελτίωση των σχέσεων.
Θα περίµενε κανείς µεγαλύτερες αντιδράσεις στην ΕΕ απέναντι στην τακτική «εξουδετέρωσης» του Ιµάµογλου. Πού θεωρείτε ότι οφείλεται η ανοχή αυτή και τι ρόλο παίζει το «παράθυρο» στην άµυνα της ΕΕ για την Τουρκία;
Οπως ανέφερα συνοπτικά προηγουµένως, ο Ερντογάν γνωρίζει ότι η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία περισσότερο από ποτέ, είτε αυτό αφορά τους πρόσφυγες είτε εξοπλιστικά, αλλά ακόµη και ως έναν διεθνή περιφερειακό παίκτη που ενδεχοµένως να µπορεί να διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στο ουκρανικό αλλά και στη Μέση Ανατολή. Αυτή η συγκυρία τού δίνει την πολυτέλεια να κινηθεί εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων χωρίς η Ευρώπη να είναι διατεθειµένη να αρθρώσει –για ακόµη µία φορά– κάποιο ισχυρό λόγο περί δηµοκρατίας και ό,τι αυτό ενδεχοµένως να συνεπάγεται. Με άλλα λόγια, θα έλεγα πως ο Ερντογάν πράττει τοιουτοτρόπως ακριβώς επειδή γνωρίζει ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να ασκήσει κάποια σοβαρή πίεση παρά µόνο σε λεκτικό, επιφανειακό επίπεδο.
Με τη συνεχή πίεση στην τουρκική λίρα, είναι η οικονοµία το αδύναµο σηµείο του Ερντογάν ή στηρίζεται στην παραγωγή;
Η οικονοµία της χώρας είναι το αδύνατο σηµείο του Ερντογάν εδώ και πολλά χρόνια. Ως φυσικό επακόλουθο τα σκληρά µέτρα που παίρνει η τουρκική κυβέρνηση –και µε σηµαντικά στοιχεία διαφθοράς– για να αντιµετωπίσει τα προβλήµατά της µεταφράζονται ως κοινωνική ανυπακοή και αντίδραση από τον κόσµο. Οπότε θα έλεγα ότι τόσο η πολιτική όσο και η οικονοµία είναι δύο σηµαντικοί κρίκοι της ίδιας αλυσίδας. Μάλιστα, σύµφωνα µε αναλυτές, η πολιτική και οικονοµική αναταραχή θα κυριαρχήσει στην Τουρκία, θέτοντας σε κίνδυνο τα σχέδια οικονοµικής σταθεροποίησης. Ενα απλό παράδειγµα, καθόλου ασήµαντο, είναι πως οι αξιωµατούχοι της Κεντρικής Τράπεζας ξόδεψαν 12 δισ. δολάρια σε συναλλαγµατικά αποθέµατα την περασµένη εβδοµάδα για να στηρίξουν την τουρκική λίρα, αφού έπιασε ρεκόρ πτώσης. Οπως δήλωσε ένας αναλυτής, «για ακόµη µια φορά η πολιτική ατζέντα του προέδρου Ερντογάν έχει προκαλέσει σοβαρή ζηµιά στις οικονοµικές προοπτικές της Τουρκίας».
Είναι τελικά ισχυρός ο «σουλτάνος» ή δεν µπορεί να ανταποκριθεί στον µεγαλοϊδεατισµό του;
Θα έλεγα πως ναι, είναι ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας, δεν χωράει αµφιβολία επ’ αυτού. Προσωπικά δεν µου αρέσει ο χαρακτηρισµός «σουλτάνος», παρόλο που έχει, θα λέγαµε, στοιχεία µεγαλοϊδεατισµού. Ισχύει ότι η πολιτική επιχειρεί να επαναφέρει την αίγλη και δύναµη του οθωµανικού παρελθόντος, αλλά ταυτόχρονα οικειοποείται κεµαλικά εργαλεία. Ανεξαρτήτως, ο Ερντογάν είναι ισχυρός όσο είναι σε θέση να ελέγχει την εκτελεστική και άλλες εξουσίες. Ωστόσο, θεωρώ πως οι διαδηλώσεις που λαµβάνουν χώρα, όπως και αυτές του 2013, δείχνουν ότι η ηγεµονία του στηρίζεται καθαρά στον εξαναγκασµό και όχι στη συναίνεση/συγκατάθεση, προαπαιτούµενο –σύµφωνα µε τον Γκράµσι– για να επέλθει η πολυπόθητη ηγεµονία στην οποία στοχεύει ο Ερντογάν, κι αυτό θεωρώ ότι τον κάνει ευάλωτο.
Διαβάστε επίσης:
Ευρωκοινοβούλιο: Η ΝΔ απείχε από ψηφοφορία για στήριξη του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα
Δασμοί Τραμπ: «Χρηματοπιστωτική σφαγή» – Σύγχυση και χάος στις αγορές μετά την ελεύθερη πτώση
ΗΠΑ: Ανεμοστρόβιλοι σαρώνουν κεντρικές και νότιες πολιτείες – Επτά νεκροί
Νότια Κορέα: Οριστική η καθαίρεση του Γιουν – Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου
Βρετανία: Ο βασιλιάς Κάρολος παίζει μουσική με ένα καρότο! (Video)
