Ο ηθοποιός μιλάει για τον Αμαντέους, την τηλεοπτική επιτυχία «Αγάπη παράνομη» και το κύμα του #MeToo που αλλάζει το θέατρο.
Στις 5 ∆εκεµβρίου 1791 ο Βόλφγκανγκ Αµαντέους Μότσαρτ πέθανε στη Βιέννη σε ηλικία 35 χρόνων. Ο θάνατός του καλύφθηκε για καιρό από πέπλο µυστηρίου. Κάποια στιγµή στην πρωτεύουσα των Αψβούργων κυκλοφόρησε ο θρύλος ότι δηλητηριάστηκε από τον φίλο του Αντόνιο Σαλιέρι. Το 1830 –πέντε χρόνια µετά τον θάνατο του Σαλιέρι– ο Ρώσος ποιητής Αλέξανδρος Πούσκιν έγραψε ένα έργο µε τίτλο «Mozart και Salieri» µε το οποίο αναπαρήγαγε την ιστορία της δολοφονίας. Το σαρκαστικό θεατρικό έργο του Πίτερ Σάφερ «Αµαντέους» γράφτηκε το 1979 και αποτελεί ένα από τα πιο σηµαντικά έργα της σύγχρονης δραµατουργίας. Με αφορµή την παράσταση στο ∆ηµοτικό Θέατρο Πειραιά, σε σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, συνάντησα τον Νίκο Ψαρρά (ο οποίος έκανε πρόσφατα και µια µεγάλη τηλεοπτική επιτυχία µε τη σειρά «Αγάπη παράνοµη») και µιλήσαµε για το θέατρο, την πανδηµία και το κίνηµα #MeToo.
«Αµαντέους» του Πίτερ Σάφερ. Είναι η πρώτη φορά που το έργο ανεβαίνει µε τη µουσική του Μότσαρτ να ερµηνεύεται ζωντανά επί σκηνής.
Αυτό πραγµατικά είναι µεγάλο επίτευγµα. Στην παράσταση συµµετέχει ένα κουιντέτο εγχόρδων. Είναι υπέροχο να βλέπεις τον Γιάννη Νιάρρο που υποδύεται τον Μότσαρτ να παίζει τα έργα στο πιάνο επί σκηνής. Πρόκειται για καταπληκτικό έργο. Το κείµενο ως αφετηρία είναι βαθύ, πολύπλοκο και ανοίγει αρκετά θέµατα προς διερεύνηση και αναζήτηση. Τι είναι η τέχνη, το ταλέντο και η µετριότητα; Ποια είναι η σχέση µας µε το θείο; Τι κάνουµε όταν βλέπουµε απέναντί µας µια ιδιοφυΐα; Χειροκροτούµε και δίνουµε ώθηση να προχωρήσει ή τη βυθίζουµε στη λάσπη για να σταµατήσει να υπάρχει; Ο Σαλιέρι έκανε το δεύτερο. Από την ηµέρα που πέθανε ο Μότσαρτ έπαψε και αυτός να υπάρχει. Κατέστρεψε ένα θείο πλάσµα.
Εποµένως το κείµενο αποτυπώνει την αναµέτρηση µε τον ίδιο µας τον εαυτό, µε τις πιο σκοτεινές και αθέατες πλευρές του;
Ο σκηνοθέτης, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, επιζητά να µεταφέρουµε ένα εσωτερικό βίωµα για το τι σηµαίνει για τον καθένα µας η απώλεια. Ολοι οι πρωταγωνιστές χάνουν πάνω στη σκηνή: ο ένας τη ζωή του, ο άλλος την ψυχή του και ο κόσµος ένα αστείρευτο ταλέντο που δεν γνωρίζουµε σε ποιο σηµείο θα έφτανε µε την ιδιοφυΐα του αν ζούσε µέχρι τα βαθιά γεράµατα. Αυτά είναι τα σκοτάδια µας. Αναρωτιόµαστε διαρκώς για τη γοητεία, το ταλέντο και τη µετριότητά µας. Ενα µεγάλο ταλέντο δεν βιώνει πάντοτε την ευτυχία. Ο Μότσαρτ πέθανε δυστυχισµένος. Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ πούλησε µόνο έναν πίνακα στη ζωή του.
Αντόνιο Σαλιέρι: τι µπορούµε να πούµε για το µυαλό και τον ψυχισµό του σκοτεινού ήρωα που υποδύεστε;
Ο Αντόνιο Σαλιέρι είναι παρεξηγηµένος χαρακτήρας· στο δικό του σκοτάδι βυθίζεται. Ολοι θεωρούν ότι είναι ένας κακός και µοχθηρός άνθρωπος, στην πραγµατικότητα όµως είναι δυστυχισµένος. Κάποτε στη νιότη του πίστεψε ότι έκανε µια «συµφωνία» να είναι αυτός η φωνή του θεού στη γη, αλλά αργότερα είδε µπροστά του την πραγµατική φωνή του θεού που ήταν ο Μότσαρτ. Σε αυτό το σηµείο προκύπτει η ρήξη µε το θείο. Η δυστυχία και η καταστροφή του ήρωα είναι ο πόλεµος που ανοίγει. Από τη στιγµή που συνάπτει συµφωνία µε τον διάβολο όλα πηγαίνουν τέλεια. Βυθίζεται στα πλούτη, οι δικές του όπερες ακούγονται παντού και η καριέρα του εκτοξεύεται. Η ψυχή του όµως παραµένει τραυµατισµένη. Λείπει η ουσία. Η ηρεµία της καρδιάς. Το έργο καταπιάνεται µε βαθιά ζητήµατα, µε τρόπο που θυµίζει αρχαία τραγωδία. Βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο που προσπαθεί να ξεπεράσει την ανθρώπινη φύση και τη θεϊκή βούληση. Ο Σαλιέρι λέει την πιο µαγική φράση του έργου: «Μετριότητες του µέλλοντος και του παρόντος µας δίνω άφεση αµαρτιών».
Η σειρά «Αγάπη παράνοµη» στην οποία πρωταγωνιστήσατε ήταν τεράστια τηλεοπτική επιτυχία, ενώ πλέον επιστρέφετε στις «Αγριες µέλισσες».
Είµαι πολύ ευτυχής που έσκισε αυτή η σειρά. Είναι άψογα γυρισµένη και έχει συγκλονιστική υπόθεση. Χάρηκα πολύ γιατί δουλέψαµε πέντε ολόκληρους µήνες γι’ αυτά τα έξι επεισόδια. Από την αρχή η σειρά αντιµετωπίστηκε σαν µεγάλη κινηµατογραφική παραγωγή. Ο Νίκος Κουτελιδάκης σκεφτόταν από τη δεκαετία του ’80 να κάνει ταινία αυτή την ιστορία του Θεοτόκη. Χάρηκα που συναντήθηκα ξανά και µε την Καραµπέτη. Ο κόσµος αγκάλιασε αυτήν τη δουλειά. Αυτή την εποχή κάνω γυρίσµατα για τις «Αγριες µέλισσες». Επανέρχεται αυτό το «φρούτο του αγρού» που λέγεται Σταµάτης Μαυρουδής. Χάρηκα γιατί αισθάνθηκα σαν να επέστρεψα στο χωριό µου. Η κατάσταση στη σειρά είναι σκοτεινή, καθώς η ιστορία διαδραµατίζεται κατά τη διάρκεια της χούντας. Μου αρέσει που έχουµε πλέον και καλή τηλεόραση. Οταν η ΕΡΤ έχασε τον µπούσουλα πριν από µερικά χρόνια και κινδύνευσε να κλείσει οριστικά, πάντοτε όταν µε καλούσαν σε εκποµπές έλεγα: «Κόψτε ένα µικρό µπάτζετ και κάντε ένα διήγηµα τη χρονιά. Θα είναι δώρο για τις επόµενες γενιές». Πόσα µοντέλα, σεφ και τραγουδιστές να βγάλουµε;
Πόσο δύσκολα είναι τα πράγµατα σήµερα στο θέατρο και ποιες είναι οι σκέψεις σας για τη διαχείριση της πολιτείας στον χώρο του πολιτισµού;
Το θέατρο δεινοπαθεί και αδίκως ποδοπατήθηκε τόσο πολύ τα προηγούµενα δύο χρόνια. Στη σκηνή αγγιζόµαστε, ερχόµαστε κοντά, βγάζουµε τις µάσκες όταν παίζουµε. Ολα για εµάς είναι µετέωρα. Είναι ωστόσο µια δουλειά υπέροχη. Εµπεριέχει τη λέξη παίζω, περιλαµβάνει τη χαρά και την ορµή του παιχνιδιού. Αυτή είναι η πρώτη µας ύλη. Την περσινή σεζόν τα θέατρα θα µπορούσαν να παραµείνουν ανοιχτά µε πιο µικρή προσέλευση κόσµου. Εµείς ίσως να µη βγαίναµε κερδισµένοι, θα κέρδιζε όµως ο κόσµος που έχει ανάγκη να ξεχαστεί, να ταξιδέψει και να ονειρευτεί. Οι περισσότεροι ηθοποιοί πέρασαν ζόρικα. Ο πολιτισµός στην Ελλάδα δεινοπαθεί. Χρησιµοποιείται σαν ένα ωραίο προεκλογικό πρόσχηµα για φιέστες. Μιλάνε για βαριά βιοµηχανία, ωστόσο ποτέ δεν έβαλαν µπροστά τις µηχανές.
Ούτε τους ανθρώπους.
Ποτέ. ∆ιαπιστώνουµε ότι διαθέτουµε πολιτισµό στάσιµο που δεν ταξιδεύει. Γιατί είµαστε παγκοσµίως απόντες από τα διεθνή φεστιβάλ και τα θέατρα; ∆εν αποτελεί εµπόδιο η γλώσσα. Εχω φίλους στη Γερµανία που µε ρωτάνε αν έχουµε θέατρο στην Ελλάδα και όταν ακούνε ότι ανεβαίνουν 1.200 παραστάσεις τον χρόνο µένουν άφωνοι. Πού ανεβαίνουν; Παντού. Και σε υπόγεια και σε διαδρόµους. Υπάρχουν καλλιτεχνικός αναβρασµός και δίψα. Ο κόσµος αγαπάει το θέατρο. Η κυβέρνηση έδωσε κάποια µικρή αποζηµίωση. Με λύπησε που ήµασταν οι τελευταίοι µε τους οποίους ασχολήθηκε το κράτος. Ο πρωταγωνιστής του Εθνικού Θεάτρου στο Βερολίνο κερδίζει περίπου 7.000 ευρώ, ενώ στην Ελλάδα αµείβεται µε ψίχουλα. Αναπτύχθηκε ολόκληρο κίνηµα από τον καλλιτεχνικό κόσµο ενάντια στη Λίνα Μενδώνη. Ακουσε τίποτε;
Αυτή την περίοδο ακούγονται πολλά για τα γλυπτά του Παρθενώνα και την υποτιθέµενη επιστροφή τους.
Βεβαίως να έρθουν τα γλυπτά. Μαζί τους σε όλα αυτά. Εµείς να µη γίνουµε γλυπτά µέχρι τότε. ∆εν είναι µόνο η Ακρόπολη ο πολιτισµός µας. Περάσαµε µια δεκαετία πολύ δύσκολη. Είµαστε ένας λαός καταπονηµένος. Βλέπεις ανθρώπους στην Ευρώπη να βγαίνουν στον δρόµο και να διαµαρτύρονται για τη στέρηση της ελευθερίας τους. Εµείς βρισκόµαστε για δώδεκα χρόνια σε αυτή την κατάσταση. Κοιµόµασταν και δεν γνωρίζαµε τι θα συµβεί την επόµενη µέρα στη ζωή µας. Θυµάµαι ότι παίζαµε στην Επίδαυρο την περίοδο του δηµοψηφίσµατος και φορτώναµε τα αυτοκίνητα µε ρύζι και όσπρια γιατί µας είχαν τροµοκρατήσει. Τα παιδιά θέλουν ελπίδα και όνειρο. Θέλουν να πετάξουν και δεν έχουν φτερά· τους τα κόβουν κάθε µέρα. Αυτά είναι που µας καίνε. Τα γλυπτά να έρθουν µε το καλό, υπάρχουν όµως πιο φλέγοντα θέµατα. Πλέον είναι σαν να ζούµε στην Αγρια ∆ύση. Ενα νέο παιδί δολοφονηµένο µε δρεπάνι, διαρκείς γυναικοκτονίες και βιασµοί. Το ένα περιστατικό είναι πιο φρικτό από το άλλο. Και αυτό από κάπου προέρχεται. Ασχολούµαστε µε τη σωµατική µας υγεία λόγω κορονοϊού. Την ψυχική µας υγεία όµως ποιος θα τη φροντίσει; Ποιος θα ασχοληθεί µε τα προβλήµατα που έχουν αποκτήσει τα παιδιά από την τηλεκπαίδευση; Εύχοµαι να τελειώσει σύντοµα η µούρλα που ζούµε.
Τι έχει αλλάξει το τελευταίο διάστηµα µε το κίνηµα #MeToo; Ξεκινάει σε λίγες µέρες και η δίκη του ∆ηµήτρη Λιγνάδη για τέσσερις βιασµούς.
Θεωρώ ότι πολύ καλά γίνονται όλα. Και το κορίτσι από τη Θεσσαλονίκη έπραξε σωστά που βρήκε τη δύναµη να µιλήσει. ∆εν γίνεται να σε βιάζουν είτε σωµατικά είτε ψυχικά και να µένεις απαθής. Το #MeToo ήρθε στην επιφάνεια µια χρονιά κατά την οποία τα θέατρα παρέµεναν κλειστά και ο κόσµος είχε την ευκαιρία να σκεφτεί και να αναλογιστεί πώς θέλει να είναι η επόµενη µέρα. Είµαι µαζί τους.
Πώς θα σχολιάζατε το µιντιακό τοπίο και την επικαιρότητα;
Περιµένω να κοιµηθεί το παιδί µου για να δω τι συµβαίνει στον κόσµο. Είναι δυνατόν να σφάζουν έναν 19χρονο νέο µε δρεπάνι; Ο γιος µου λατρεύει το ποδόσφαιρο – πώς να του πω ότι έγινε κάτι τέτοιο; Οταν εισπράττουµε όλη αυτήν τη βία ξεσπάµε και εµείς βίαια. Σχεδόν 20 γυναικοκτονίες είχαµε την προηγούµενη χρονιά. Είναι δυνατόν; Να σκοτώνεις τη σύντροφό σου; Αλλάζουµε πλεύση όµως. Πρέπει να γίνει. Εχει τελειώσει η εποχή του φαίνεσθαι, του «καταναλώνω άρα υπάρχω», της κοινωνικής επίδειξης. Ευτυχώς που τέλειωσε. Εύχοµαι να ζήσουµε µια πιο ενδοσκοπική εποχή. Ακόµη και σήµερα κάποιοι πεινάνε σε ριάλιτι για να κερδίσουν δηµοσιότητα και κάποια χρήµατα. Τι να πω; Εύχοµαι να υπάρχει ουσία σε αυτή την αλλαγή.
INF0
«Αμαντέους» του Πίτερ Σάφερ. Διασκευή – σκηνοθεσία: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος. Μετάφραση αρχικού κειμένου: Έλενα Καρακούλη. Σκηνικά – κοστούμια: Όλγα Μπρούμα. Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος.
Διανομή
Σαλιέρι: Νίκος Ψαρράς
Αμαντέους: Γιάννης Νιάρρος
Κωνστάνς: Μαίρη Μηνά
Αυτοκράτορας: Γιάννης Κότσιφας
Ρόζενμπεργκ: Γιώργος Τριανταφυλλίδης
Βαν Σβίτεν: Γιώργος Τζαβάρας
Βεντιτσέλι: Βαγγέλης Δαούσης, Βασίλης Ντάρμας
Μουσικοί
1ο βιολί: Κώστας Καριτζής
2ο βιολί: Αγγελική Ποτήρη
Βιόλα: Ελευθερία Τόγια
Τσέλο: Άρης Ζέρβας
Κοντραμπάσο: Κώστας Πατσιώτης
Μέρες & ώρες παραστάσεων
Τετάρτη: 20.00
Πέμπτη: 21.00
Παρασκευή: 21.00
Σάββατο: 17.30 & 21.00
Κυριακή: 20.00
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά