Μια συζήτηση με τον µεταδιδακτορικό ερευνητή στο Πάντειο Πανεπιστήµιο με αφορμή το βιβλίο του «Πολιτικές στέγασης προσφύγων».
Οι εικόνες µε τις οικογένειες προσφύγων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις καταλήψεις στέγης κάνουν τις τελευταίες εβδοµάδες τον γύρο του κόσµου. Αστυνοµικοί επιβλέπουν και αγγίζουν µε γάντια µικρά παιδιά που κρατούν στα χέρια τους παιχνίδια και κούκλες. Πέρα όµως από τη φόρτιση που δηµιουργούν αυτές οι εικόνες και το επικοινωνιακό παιχνίδι που έχει στηθεί από την κυβέρνηση και τα τηλεοπτικά δίκτυα, υπάρχει η ανάγκη να σκεφτούµε πιο βαθιά γύρω από τους όρους της στέγασης, τον ρόλο της αλληλεγγύης, τις πολιτικές που ακολουθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Νίκος Κουραχάνης, µεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, µίλησε στο Documento µε αφορµή το βιβλίο του «Πολιτικές στέγασης προσφύγων».
Ποια είναι η κεντρική ιδέα του βιβλίου;
Προσπαθεί να πει πολύ περισσότερα από το ζήτηµα της στέγασης των προσφύγων. Κυρίως επιχειρεί να αναδείξει το προσφυγικό ως παράδειγµα της υφής και της ηθικής των κοινωνικών πολιτικών που αναπτύσσονται σε µια εποχή που η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία έχει καταστεί παντοδύναµη. Οι συγκεκριµένες κοινωνικές παρεµβάσεις δεν έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά επειδή αφορούν τους πρόσφυγες αλλά επειδή αφορούν τους ακραία φτωχούς. Παρόµοιες κοινωνικές πολιτικές αναπτύσσονται για τους άστεγους, τους άπορους, τους Ροµά, τους εξαρτηµένους από ουσίες, για όσους έχουν καταστεί αδύναµοι. Σε όλα αυτά τα παραδείγµατα η πολιτική του νεοφιλελευθερισµού δεν επιθυµεί κάτι παραπάνω από τη µερική υποβοήθηση της αποτροπής του θανάτου. Το ίδιο ισχύει και για τις εφαρµοζόµενες κοινωνικές πολιτικές για όσους τελικά δεν πνιγούν στο Αιγαίο.
Τι υποδηλώνουν η διαµονή των προσφύγων σε σκηνές και η παραµονή τους σε δοµές φιλοξενίας όπως τα hot spots και οι καταυλισµοί-κολαστήρια;
Υποδηλώνουν ακριβώς όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα ακόµη. Οφείλουµε να ξεφύγουµε από τις επιφανειακές αναλύσεις του «κάνουµε ό,τι µπορούµε». Πρέπει να εµπεδωθεί πως η διαµόρφωση αυτής της δυσµενούς διαβίωσης επιτελεί πολλαπλές λειτουργίες. ∆εν είναι µόνο η διαµονή σε σκηνές µέσα στα χιόνια ή µέσα στον καύσωνα για όσους τελικά δεν πνίγηκαν. Είναι και οι άρρητες διαδικασίες που εκτυλίσσονται παράλληλα µε αυτό. Ενας αδύναµος όταν ζει για καιρό σε αυτές τις συνθήκες είναι πολύ πιο πρόθυµος να αναλάβει όποια εργασία και µε ό,τι όρους του προσφερθεί, προκειµένου να κοιµάται µαζί µε άλλους πέντε ή άλλους δέκα σε ένα σπίτι παρά σε µια σκηνή. Θέλω να πω ότι η διαµονή σε σκηνές δεν είναι απλώς ένα στάδιο µετά την αποφυγή του πνιγµού. Είναι και ένα προηγούµενο στάδιο πριν από την αποδοχή µιας στεγαστικής –και κοινωνικής εντέλει– ζωής τύπου Μανωλάδας.
Τους τελευταίους µήνες βλέπουµε από την κυβέρνηση κινήσεις καταστολής απέναντι στις καταλήψεις στέγασης.
Η σηµερινή κυβέρνηση επιλέγει να εµπορεύεται πολιτικά τον νόµο και την τάξη µέσα από επιφανειακές κινήσεις εντυπωσιασµού. Αυτές οι φτηνές πολιτικές πρακτικές αποσκοπούν στον αποπροσανατολισµό από τις αλλαγές στο οικονοµικό πεδίο που προωθούν ένα τοπίο αχαλίνωτου νεοφιλελευθερισµού. ∆εν προβληµατίζοµαι τόσο για τις πολιτικές τακτικές της κυβέρνησης όσο για την ασυλία που απολαµβάνει από συστηµικά ΜΜΕ – και όχι µόνο στο προσφυγικό. Οι οικογένειες που διώχθηκαν από τις καταλήψεις στέγης αλληλέγγυων κατέληξαν σε καταυλισµούς που διαχειρίζεται το ελληνικό κράτος µε τη βοήθεια διεθνών οργανισµών και ΜΚΟ. Σε ποια από τις δύο περιπτώσεις υπήρχαν καλύτεροι όροι στεγαστικής διαβίωσης; Πόσο εξευτελιστικό είναι για µια χώρα λίγοι άνθρωποι, µε το υστέρηµα του χρόνου και τη διακινδύνευση του σχεδίου ζωής τους, να καταφέρνουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από τους θεσµούς; Τα συστηµικά ΜΜΕ αρκέστηκαν στην είδηση αποκατάστασης του νόµου και της τάξης σε κτίρια άδεια και για χρόνια αχρησιµοποίητα. Ξέχασαν όµως να επισηµάνουν ότι µικρά παιδιά έφυγαν από σπίτια για να µείνουν σε στρατόπεδα.
Εχουν γραφτεί αρκετά για τον ρόλο των ΜΚΟ στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήµατος.
Το προσφυγικό είναι η επιτοµή της ΜΚΟποίησης της κοινωνικής πολιτικής και ταυτόχρονα η έµµεση απεµπόληση της κρατικής ευθύνης στην εκπλήρωση των κοινωνικών δικαιωµάτων. Εκατοµµύρια ευρώ επιλέγεται να διοχετεύονται σε εργολάβους αντί στην ενδυνάµωση των κρατικών δοµών. Μια τέτοια επισήµανση δεν υπονοεί ότι απαξιώνω συνολικά τη δράση της κοινωνίας των πολιτών. Κυρίως αναφέροµαι στην αυξανόµενη τάση ανάθεσης αρµοδιοτήτων σε µη κρατικούς φορείς που συµβαδίζει µε τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και των αναδιανεµητικών πρακτικών του – όχι µόνο στο προσφυγικό.
Πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρξει ένα ρυθµιστικό πλαίσιο µε συγκεκριµένους κανόνες; Η άποψη ότι «κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος» είναι αρκετά συναισθηµατική, αλλά εµπεριέχει µεγάλη δόση αλήθειας.
Οτι κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος δεν σηµαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν κανόνες. Κανόνες οφείλουν να υπάρχουν και να είναι αυστηροί. Το διακύβευµα βρίσκεται στο αν η διαµόρφωση αυτών των κανόνων θα υπηρετεί τα ιδεώδη της κοινωνικής συνοχής, της ποικιλοµορφίας, της συνύπαρξης, της αξιοπρεπούς διαβίωσης ή αν, αντίθετα, θα προκρίνει µια αποκτηνωµένη πραγµατικότητα που οι πνιγµοί διωκόµενων ανθρώπων ή οι θάνατοι στις σύγχρονες πρακτικές εγκλεισµού και βιο-εξουσίας στα ευρωπαϊκά χώµατα θα είναι καθηµερινότητα. Είναι στο χέρι κάθε µέλους της πολιτικής µας κοινότητας να πάρει θέση απέναντι σε αυτό το δίληµµα και στις ευρύτερες συνδηλώσεις του.
INFΟ
Οι «Πολιτικές στέγασης προσφύγων»
κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Τόπος
