Η Ικαρία τον Αύγουστο γίνεται ένα κουβάρι ανθρώπων που χορεύουν_x000D_
αγκαλιασµένοι στα πανηγύρια µέχρι τα ξηµερώµατα.
Ο Νίκος Φάκαρος παίζει βιολί από παιδί και πιστεύει στη µουσική που βγαίνει από την ψυχή. Επί ώρες προσπαθεί να µου εξηγήσει πόσες παραλλαγές του ικαριώτικου υπάρχουν, ποια είναι τα πιο διάσηµα πανηγύρια, τι είναι η «Συµπεθέρα» και η τσαµπουνοφυλάκα και γιατί αδειάζουν όλα τα τραπέζια µόλις ακούγεται αυτή η ιδιαίτερη εισαγωγή του ραχιώτικου. «Το πιο δύσκολο είναι να τσιγκλήσεις το αυτί και µετά την καρδιά. Ετσι αρχίζει το γλέντι» λέει στην αφήγησή του σε πρώτο πρόσωπο.
Το πρώτο βιολί
Μεγάλωσα στις Ράχες της Ικαρίας και ασχολούµαι µε το βιολί από το 1990. Στην πρώτη µου αναγνωριστική πτήση µε βοήθησαν κάποιοι µεγάλοι που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή. Ο πρώτος ήταν ο Νικόλας Καραγιαννάκης ή Μικές. Κάθε φορά που ξεκινούσε το γλέντι ήµουν εκεί και παρατηρούσα πώς έπαιζε, πώς επικοινωνούσε µε τον κόσµο. Οταν ήµουν παιδί η συγχωρεµένη η γιαγιά µου µε ρώτησε αν θέλω να µου φέρει κάποιο δώρο από την Αθήνα και εγώ της ζήτησα ένα βιολί. Το έχω κρατήσει ως κειµήλιο µέχρι σήµερα. Κάποτε µπορεί να το πάρει και η κόρη µου. Είναι πολύ µικρή, αλλά µόλις ακούει βιολί ενθουσιάζεται και χοροπηδάει στον ρυθµό. Κανένας στην οικογένειά µου δεν έπαιζε κάποιο µουσικό όργανο ούτε µου έδειξε κάποιος την τεχνική. Εγώ όµως είχα έντονες µνήµες από τα πανηγύρια. Ο πρώτος µου δάσκαλος ήταν ο Περικλής Χαρβάς.
Το 1994 έπαιξα για πρώτη φορά σε πανηγύρι στο Μάραθο. Ηξερα µόνο τρία τέσσερα τραγούδια. Ηταν φοβερή εµπειρία και είχα πολύ άγχος γιατί ήθελα αυτά τα λίγα κοµµάτια που ήξερα να τα παίξω ωραία. Οταν τελείωσα το σχολείο είχα ήδη αποφασίσει να ασχοληθώ µε τη µουσική. Οι γονείς µου βέβαια ήθελαν να µε στείλουν να σπουδάσω κάτι άλλο, αλλά δεν υπήρχε περίπτωση να αλλάξω γνώµη. Πήγα σε πανεπιστήµιο της Βουλγαρίας στη Σόφια για να σπουδάσω µουσική, αλλά το σύστηµα εκεί δεν µου άρεσε. Εκατσα έναν χρόνο και το 1997 γύρισα στην Αθήνα. Πήγα στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας και έµαθα παραδοσιακό βιολί µε τον δάσκαλο Γιώργο Μαρινάκη. Με µια παρέα που φτιάξαµε στον στρατό δηµιουργήσαµε την ορχήστρα µας τους Musicarous και αρχίσαµε να ασχολούµαστε επαγγελµατικά µε τη µουσική.
Παίζουµε τα καλοκαίρια στην Ικαρία σε πανηγύρια, γάµους και βαφτίσια. Τα τελευταία χρόνια πηγαίνουµε και στην Εύβοια, στις Κυκλάδες και στην Αθήνα. Στην Καπνικαρέα γίνεται µία φορά τον µήνα ένα µεγάλο γλέντι, ενώ µπορεί κανείς να µας δει και στο Ζεύκιν, ένα ικαριώτικο µεζεδοπωλείο στον Αλιµο. Λέµε έτσι ότι έχουµε φέρει λιγάκι την Ικαρία στην Αθήνα. Επιπλέον, εδώ και 17 χρόνια γίνεται µια πολύ όµορφη προσπάθεια από τον Σύλλογο Ικαριωτών Περάµατος και Γύρω ∆ήµων, ο οποίος διοργανώνει ένα από τα µεγαλύτερα πανηγύρια που διεξάγεται κάθε χρόνο το πρώτο Σάββατο του Ιουνίου. Πλέον είναι πολύ δηµοφιλές και όλα τα έσοδα πηγαίνουν σε κοινωφελείς σκοπούς.
Τα πανηγύρια
Η Ικαρία δέχεται τα τελευταία χρόνια πολλούς επισκέπτες και τα πανηγύρια της είναι πλέον ξακουστά. Κάθε χωριό έχει τον δικό του σύλλογο που αναλαµβάνει το στήσιµο των τραπεζιών, την ορχήστρα, το κρέας, το κρασί και όλα τα υπόλοιπα. Ο κόσµος πηγαίνει οικειοθελώς και βοηθάει, ενώ τα χρήµατα που µαζεύονται χρησιµοποιούνται για κοινωφελείς σκοπούς. Μπορεί να φτιαχτεί ένας δρόµος, να αγοραστούν παιχνίδια, να στηριχτεί ένας άνθρωπος που έχει κάποιο πρόβληµα υγείας. Οι Ικαριώτες είναι ευαίσθητοι σε αυτά τα πράγµατα και δείχνουν µεγάλη αλληλεγγύη. Είναι φιλόξενοι και µε τον επισκέπτη που θα έρθει στο νησί.Πιο παλιά δεν υπήρχε τόσο µεγάλη συµµετοχή της νεολαίας στα γλέντια όπως γίνεται σήµερα. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει ελπίδα για τη διάδοση και τη διάσωση της ικαριακής παράδοσης από γενιά σε γενιά. Ξέρω κόσµο που ήρθε µια φορά και πλέον ζει µόνιµα εδώ. Η Ικαρία έχει γίνει πολύ γνωστή, έχει διαφηµιστεί στην τηλεόραση, έχουν γραφτεί άρθρα. Αυτό βέβαια δεν αρέσει σε όλους. Σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να γίνει και υπερβολικό. Οι πιο µεγάλοι και οι ντόπιοι δεν πηγαίνουν σε όλα τα µεγάλα πανηγύρια, γιατί δεν ευχαριστιούνται το γλέντι µε τόσο κόσµο. Συνήθως προτιµούν να πηγαίνουν στις αρχές και στο τέλος του καλοκαιριού ή περιορίζονται σε οικογενειακά γλέντια σε µικρά χωριά που τα θεωρούν πιο αυθεντικά. Η αλήθεια είναι ότι η Ικαρία δέχεται πολλούς επισκέπτες το καλοκαίρι και υπάρχει δυσκολία να τους φιλοξενήσει όλους. Ο κόσµος από τη δίψα του να γλεντήσει, να χορέψει και να γνωρίσει το ικαριώτικο πανηγύρι στριµώχνεται σε µικρούς χώρους. Στους νέους βέβαια αρέσει περισσότερο αυτό το νταβαντούρι. Το δύσκολο σε ένα πανηγύρι για τον µουσικό είναι να τσιγκλήσει στο αυτί τον ακροατή για να τον προσέξει και µετά να τον πιάσει και στην καρδιά για να σηκωθεί να χορέψει. Ποτέ δεν ξέρεις µε τι ψυχολογία έχει έρθει ο καθένας στο πανηγύρι. Οταν το καταφέρνουµε είµαστε πολύ ευχαριστηµένοι και αυτή είναι η ανταµοιβή µας, να στηθεί ένα όµορφο γλέντι. Η επικοινωνία µε τον κόσµο, αυτή η σχέση που χτίζεται κατά τη διάρκεια του πανηγυριού, είναι από τις πιο ευτυχισµένες στιγµές µας.
Ο καριώτικος
Η Ικαρία διαθέτει πολλούς ντόπιους οργανοπαίκτες που παίζουν τον ικαριώτικο στις διάφορες παραλλαγές του. Ο πιο γνωστός είναι ο ραχιώτικος, µε αυτή την ιδιαίτερη εισαγωγή που όταν την ακούει ο κόσµος σηκώνεται αµέσως να χορέψει. Είναι περίεργο πράγµα αυτό, γιατί αδειάζουν σε δευτερόλεπτα όλα τα τραπέζια. Τους συνεπαίρνει ο ρυθµός, η µελωδία, δεν έχω καταλάβει ακριβώς γιατί. Με την πρώτη δοξαριά σηκώνονται όλοι – και αυτοί που ξέρουν να χορεύουν και αυτοί που θέλουν να µάθουν τον χορό. Σε κάθε χωριό κάθε οργανοπαίκτης έχει βγάλει και µια παραλλαγή. Ας πούµε στην Πέρα Μεριά υπάρχει ο περαµερίτικος που είχε παιχτεί από τον αείµνηστο Σταµάτη Βατούγιο ή Ψαχτούρη. Ο παλαιός ικαριώτικος ή «Συµπεθέρα» είναι ο µόνος ικαριώτικος που έχει λόγια. «Αϊ κακό, βρε συµπεθέρα, που δεν ήρθες τη ∆ευτέρα, µόνο ήρθες το Σαββάτο, που ήταν όλα άνω κάτω». Αυτοί οι στίχοι λέγεται ότι ήταν ταξίµι ενός ζευγαριού που δεν κατάφερνε ποτέ να συναντηθεί. Στον Αγιο Κήρυκο παίζεται και ο φαναριώτικος ή φαναρίτικος, που έχει εντελώς διαφορετική µελωδία. Χαρακτηριστικός είναι και ο ικαριώτικος του αείµνηστου Νίκου Τσεπέρκα που έβγαλε κάποτε µε τον Σταµάτη Βατούγιο και το πρώτο δισκάκι 45 στροφών στην Κολούµπια. Πολύ γνωστός είναι και ο Λευτέρης Πούλης ή Σκάντζακας, ένας από τους σπουδαίους µουσικούς που έχουν βάλει το λιθαράκι τους για να διατηρηθεί αυτή η παράδοση.
Ο ικαριώτικος θα ακουστεί περίπου δεκαπέντε φορές σε κάθε πανηγύρι. Ξεκινάµε τα γλέντια µε κάποια παραδοσιακά κοµµάτια της Ικαρίας και κοµµάτια από άλλα νησιά για να βάλουµε τον κόσµο στο κλίµα. Επειδή όµως όλοι ανυποµονούν, πολύ γρήγορα θα µπει ο πρώτος ικαριώτικος. Στη συνέχεια παίζουµε τα ευρωπαϊκά όπως ταγκό, βαλς και φοξ, τα οποία είναι αναπόσπαστο κοµµάτι της µουσικής µας παράδοσης, παρόλο που είναι ξενόφερτα. Βλέπω ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει απήχηση και στη νεολαία, αλλά οι πιο µεγάλοι τα περιµένουν πώς και πώς. Υπάρχουν τροµεροί χορευτές στα χωριά και κάποιοι είναι η ατραξιόν των πανηγυριών όταν σηκώνονται. Κάθε µισή ώρα βέβαια ακούγεται και ένας ικαριώτικος. Προσπαθούµε να κρατάµε το παλιό ρεπερτόριο των πανηγυριών, το οποίο όσο κι αν φαίνεται περίεργο κάποτε ήταν µόνο δέκα δεκαπέντε τραγούδια. Τα τελευταία χρόνια έχουµε προσθέσει ακόµη και κρητικά γιατί ο κόσµος θέλει να χορέψει κι άλλα κοµµάτια, ωστόσο δεν θέλουµε να αποµακρυνόµαστε πολύ από την παράδοση. Ακούγονται και λαϊκά τραγούδια όπως παλιά ζεϊµπέκικα, παλιά απτάλικα και σέρβικα.
Ο τρόπος ζωής
Οι Ικαριώτες είχαν πάντοτε ιδιαίτερο τρόπο ζωής και ξεχωριστή κουλτούρα. Τα παλιά χρόνια κρύβονταν από τους πειρατές και έµεναν σε «χωστά» σπίτια µέσα στη γη για να µη φαίνεται το φως απέξω. Γι’ αυτό κυκλοφορούσαν πιο πολύ τη νύχτα. Τη σηµερινή εποχή οι περισσότεροι κάνουν αγροτικές δουλειές και βγαίνουν για ψώνια το βράδυ. Είναι επίσης γνωστό ότι αρκετοί στην Ικαρία ψηφίζουν ΚΚΕ. «Κόκκινο βράχο» τη λένε. Ηταν κάποτε τόπος εξορίας και ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει εδώ το τραγούδι «Βράχο βράχο τον καηµό µου». Πολλοί άνθρωποι επέστρεψαν έπειτα από χρόνια ή ήρθαν στο νησί για να δουν πού ζούσαν οι πατεράδες τους και οι δικοί τους άνθρωποι.
Η µακροζωία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οι Ικαριώτες καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά και φρούτα και τρέφονται υγιεινά. Ιδιαίτερη θέση βέβαια στην ικαριώτικη παράδοση έχει το κρασί, ο λεγόµενος πράµνειος οίνος. Σύµφωνα µε τη µυθολογία ο θεός ∆ιόνυσος γεννήθηκε στην Ικαρία και εδώ καλλιέργησε τα πρώτα κλήµατα µε τα οποία γίνονταν τα διονυσιακά γλέντια. Αν ακούσετε ιστορίες από τους παππούδες θα σας πουν ότι «κρασί θα πιω τρία ποτηράκια το πρωί, τρία το µεσηµέρι και τρία το βράδυ». Σίγουρα θα κοιµηθούν και το µεσηµεράκι. Η µεσογειακή διατροφή κρατάει τον άνθρωπο για πολλά χρόνια. Ξέρω παππούδες ενενήντα χρόνων που οδηγούν αυτοκίνητο, πάνε στους κήπους τους, σκάβουν, φορτώνονται στην πλάτη κλαδιά και χόρτα. Εχω και µια θεία που είναι 106 χρόνων και διατηρεί σχολή αργαλειού στον Χριστό. Είναι η κυρία Ιωάννα Πρωίου που θυµάται αµέτρητες ιστορίες. Υπάρχει βέβαια δηµοσιότητα γύρω από αυτό, που έχει κουράσει και διαρκώς ανακυκλώνεται. Τα ίδια λένε και για τα ωράριά µας, αλλά τα πράγµατα δεν είναι ακριβώς έτσι. Υπάρχει χαλαρότητα στο νησί, ιδίως στη βόρεια πλευρά, αλλά σε φυσιολογικό πλαίσιο.
Τα πιο δημοφιλή πανηγύρια
Το πρώτο πανηγύρι της χρονιάς διοργανώνεται τον Φεβρουάριο στη γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους στον Κάλαμο. Ακολουθεί το πανηγύρι της Αγίας Ειρήνης και μετά του Αγίου Ισιδώρου στις 14 Μαΐου σε ένα πολύ όμορφο μέρος πάνω στο βουνό. Ξεχωρίζει ακόμη και αυτό που γίνεται στις 29 Ιουνίου στη γιορτή των Αγίων Αποστόλων στο Πέζι. Στη συνέχεια γίνεται μια μικρή παύση μέχρι τις 17 Ιουλίου στη γιορτή της Αγίας Μαρίνας, που γιορτάζουμε την απελευθέρωση της Ικαρίας. Στις 26 Ιουλίου ξεχωρίζει και το πανηγύρι στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής στο Πετροπούλι. Κάθε χρόνο μπορεί να γίνονται μέχρι και 80 πανηγύρια. Τους περισσότερους επισκέπτες συγκεντρώνουν το πανηγύρι του Αϊ-Γιάννη του Κλήδονα στις 24 Ιουνίου, στο οποίο πηδάνε και φωτιές και είναι ιδιαίτερα διονυσιακό, το πανηγύρι στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου στον Χριστό, ενώ αρέσει αρκετά και το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία. Το πιο ξακουστό όμως είναι αυτό της Λαγκάδας που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, πέρσι είχε 7.000 κόσμο.
Δεν θέλω όμως να ξεχωρίσω πανηγύρια και χωριά γιατί δεν θέλω να αδικήσω κανένα. Ολα έχουν τις ομορφιές τους.
