Η νευροπλαστικότητα είναι ένας όρος πολυσυζητημένος και ταυτόχρονα άγνωστος. Την ακούμε πολύ συχνά στη διαδικασία της αποκατάστασης μετά από εγκεφαλικό ή μετά από τραύματα στον εγκέφαλο διότι στην ουσία η νευροπλαστικότητα είναι συνώνυμη της ελπίδας για τους ασθενείς, αφού χάρη σε αυτή, ο εγκέφαλος, όταν υποστεί κάποια βλάβη, μπορεί να ιαθεί, να προσαρμοστεί και να δημιουργήσει ένα νέο δίκτυο «καλωδίωσης».
Επίσης, πολλές φορές γίνεται αναφορά στην νευροπλαστικότητα σε διαφημίσεις για νέες θεραπείες ή προγράμματα αποκατάστασης. Αλλά τι σημαίνει ακριβώς ο όρος νευροπλαστικότητα και πως λειτουργεί;
Είθισται να είμαστε καλοί σε όσα πράγματα εξασκούμαστε συχνά, και οι εμπειρίες της ζωής μάς καθορίζουν. Επί της ουσίας, κάτι ανάλογο ισχύει και με τη θεραπεία μιας ενδεχόμενης βλάβης του εγκεφάλου. Οι καλύτερες θεραπείες αξιοποιούν το πώς λειτουργεί η νευροπλαστικότητα, χρησιμοποιώντας συνεχόμενες θετικές εμπειρίες προκειμένου να διαμορφώσουν και να ενδυναμώσουν τις συνάψεις του εγκεφάλου. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς δουλεύει η νευροπλαστικότητα θα ανατρέξουμε στη δουλειά των Klein & Jones η οποία επισημαίνει 10 βασικές αρχές του τρόπου που επιδρά η εμπειρία στην νευροπλαστικότητα.
1) Ό,τι δεν χρησιμοποιείς, το χάνεις
Όσες δεξιότητες δεν χρησιμοποιούμε και δεν εξασκούμε, συχνά αποδυναμώνονται.
2) Ό,τι χρησιμοποιείς, βελτίωσέ το
Όταν εξασκούμε τις δεξιότητες, τις βελτιώνουμε.
3) Εξειδικεύσου σε ό,τι χρησιμοποιείς
Πρέπει να εξασκούμε και να γινόμαστε πιο επιδέξιοι σε ό,τι θέλουμε να βελτιώσουμε.
4) Η επανάληψη είναι σημαντική
Θα πρέπει να επαναλαμβάνουμε διαρκώς μια δεξιότητα που κατακτήσαμε προκειμένου να βοηθήσουμε τον εγκέφαλό μας να αλλάξει. (Δηλαδή, να αλλάξει η ακολουθία των κινήσεων που είναι καταγεγραμμένη στον εγκέφαλό μας).
5) Η συχνότητα της επαναλάληψης είναι σημαντική
Για να δημιουργηθούν νέες συνάψεις (συνδέσεις) στον εγκέφαλο, χρειάζονται περισσότερες επαναλήψεις σε σύντομο χρονικό διάστημα.
6) Ο χρόνος είναι σημαντικός
Η νευροπλαστικότητα είναι περισσότερο μια διαδικασία, όχι ένα μεμονωμένο γεγονός και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να κατακτηθούν διάφορες δεξιότητες μέσα στο χρόνο. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό η αποκατάσταση να ξεκινά όσο το δυνατόν πιο νωρίς.
7) To νόημα είναι σημαντικό
Προκειμένου να αλλάξουμε τον εγκέφαλό μας, θα πρέπει η δεξιότητα που θέλουμε να κατακτήσουμε να έχει νόημα για εμάς, να είναι σχετική με όσα κάνουμε στη ζωή μας, και να τη θεωρούμε σημαντική.
8) Η ηλικία είναι σημαντική
Ο νεαρός σε ηλικία εγκέφαλος αλλάζει πιο εύκολα από έναν εγκέφαλο σε μεγαλύτερη ηλικία, αλλά η βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί σε κάθε ηλικία.
9) Μεταβίβαση
Εξασκώντας μία δεξιότητα, μπορεί να βελτιώσουμε και κάποια άλλη η οποία σχετίζεται με αυτή.
10) Παρέμβαση
Μαθαίνοντας ξανά μια δεξιότητα με έναν πιο εύκολο αλλά λανθασμένο τρόπο, γίνεται τελικά πιο δύσκολο να μάθουμε να εκτελούμε τη δεξιότητα σωστά.
Ανεξάρτητα από το αν μαθαίνεις εκ νέου μια δεξιότητα, ή μαθαίνεις ξανά μια δεξιότητα που έχασες, το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να την επαναλαμβάνεις ξανά και ξανά προκειμένου να τη βελτιώσεις. Δυστυχώς, αρκετοί επιζήσαντες που δεν έχουν αποκατασταθεί πλήρως ώστε να επιστρέψουν στη δουλειά ή στην καθημερινότητα τους, μοιραία, περνούν τον χρόνο ανάμεσα στις θεραπείες τους στο σπίτι μόνοι, βλέποντας τηλεόραση. Καταφεύγουν στην τηλεόραση απλώς για να περάσουν τον χρόνο τους, αν και επιθυμούν να εξασκηθούν σε συγκεκριμένες δεξιότητες προκειμένου να γίνουν καλύτερα. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλές εφαρμογές μέσω κινητών ή τάμπλετ (όπως εφαρμογές που βοηθούν στην ομιλία ή στο να κάνουν οι επιζήσαντες κάποιες απαραίτητες κινήσεις) που μπορούν να προσφέρουν έντονες, γεμάτες νόημα εμπειρίες που θα βελτιώσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου τους. Κατανοώντας το πώς δουλεύει η νευροπλαστικότητα, μπορείς να αξιολογήσεις ποιες μέθοδοι είναι καλύτερες για σένα προκειμένου να κατακτήσεις τον στόχο σου.
Δυστυχώς, υπάρχουν κάποιοι που εκμεταλλεύονται τον όρο νευροπλαστικότητα και δίνουν ψευδείς ελπίδες σε επιζήσαντες μετά από ένα εγκεφαλικό. Υπόσχονται βελτίωση με θεραπείες των οποίων η αποτελεσματικότητα δεν έχει αποδειχθεί και οι οποίες απαιτούν ελάχιστη ή καθόλου προσπάθεια. Αντιμετώπισε με επιφύλαξη θεραπευτικές μεθόδους που δεν απαιτούν προσπάθεια και πολλή εξάσκηση πάνω στη δεξιότητα που θέλετε να κατακτήσετε ή να βελτιώσετε. Δεν υπάρχει γρήγορος τρόπος (θυμήσου: Ένταση προσπάθειας και Επανάληψη) αλλά ούτε κι ένας τρόπος κατάλληλος για όλους (θυμήσου: η Εξειδίκευση είναι σημαντική όπως και το Νόημα που έχει η δεξιότητα για σένα). Εάν κάποιος έρθει να σου προωθήσει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, χρησιμοποιώντας όρους που περιλαμβάνουν τη λέξη «εγκέφαλος» ή μιλούν για «εξάσκηση του εγκεφάλου» με στόχο τα χρήματά σου, θεωρεί πως δεν γνωρίζεις τίποτε για το θέμα. Το σημαντικό είναι πως πλέον έχεις μάθει ορισμένα πράγματα και μπορείς να προφυλαχτείς.
Πηγή: thestrokehope