Μόλις ο Ταγίπ Ερντογάν αποφάσισε τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί, κάθισε μπροστά στον υπολογιστή του και πάτησε το πλήκτρο «πολλαπλή αποστολή».
Μέσα στην παραζάλη της Ύβρεως δεν τηρήθηκε αξιολογική σειρά. Το μήνυμα πάντως εστάλη στους κεμαλιστές τονίζοντάς τους ότι το κοσμικό κράτος αντικαταστάθηκε από το «l’ état c’est moi». Στους μουσουλμάνους απανταχού της Γης ότι έχουν πλέον τον ηγέτη που θα υπερασπιστεί τη δόξα του Αλλάχ. Στους γκιαούρηδες της Δύσης διαμηνύοντας ότι είναι πολύ σκληρός για να πεθάνει. Στα ελληνικά χαϊβάνια που του αμφισβητούν τη συνέπεια λόγων και πράξεων.
Καθίσταται πλέον ολοφάνερο ότι –σαν έτοιμος από καιρό– είχε πολύ καλά σχεδιάσει την ενέργειά του. Με κιτς φιέστες στις επετείους
της άλωσης στην πλατεία της Αγια-Σοφιάς, με την ανάγνωση του κορανίου εντός του ναού σε ώρες που δεν λειτουργούσε σαν μουσείο κ.λπ. Ακόμη και τον ειδικό φωτισμό που θα καλύπτει τα ψηφιδωτά για να μη σκανδαλίζουν τους πιστούς είχε μελετήσει. Ετσι δεν θα φαίνονται και τα δάκρυά τους που θα τα βλέπουν μόνον η Αρβελέρ και ο Σαββόπουλος.
Βέβαια η μετατροπή του ιερού χώρου μιας θρησκείας για κάποια άλλη δεν είναι καινούργια πατέντα. Δεκάδες αρχαίοι ναοί, κυρίως σε Ιταλία και Ελλάδα, έγιναν χριστιανικές εκκλησίες. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ο Παρθενώνας και το Πάνθεον στη Ρώμη που στέγασαν τη λατρεία της Παναγίας. Παγκόσμια πρωτοτυπία είναι ένα μουσείο να αλλάζει χρήση. Ισως γιατί ο Τούρκος πρόεδρος έχει σαν είδωλό του τον Μωάμεθ τον Πορθητή και όχι τον Κεμάλ.
Ο Ερντογάν λοιπόν πέτυχε με έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια πυροδοτώντας στην Ελλάδα ποικίλες αντιδράσεις, από τις πιο ευτράπελες μέχρι τις συναισθηματικές αναπολήσεις του ένδοξού μας βυζαντινισμού. Αυτό ωστόσο που ενδιαφέρει είναι η στάση της κυβέρνησης και των στελεχών της. Παρά τα κατάγματα λόγω της αιφνίδιας πτώσης από τα σύννεφα, ο πρωθυπουργός βρήκε το κουράγιο να ζητιανέψει διεθνή συμπαράσταση και κυρώσεις από τους εταίρους. Εισέπραξε μια γραφειοκρατική διατύπωση από την Unesco, κάποιες χλιαρές δηλώσεις διαμαρτυρίας, την ηχηρή σιωπή Γερμανίας και Αγγλίας και την απερίφραστη στήριξη του ξανθού Μόσκοβου προς τον Ερντογάν παρά το ομόθρησκον.
Και πώς να μας πάρουν στα σοβαρά όταν τα αντίποινα του Βορίδη προβλέπουν να γίνει το σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη μουσείο γενοκτονίας του ελληνισμού; Εκτός από τον ακροδεξιό του βερμπαλισμό, ο Βορίδης με τέτοιες εξισώσεις φαίνεται να είναι και ανιστόρητος, γιατί η Αγια-Σοφιά δεν υπήρξε μόνο σύμβολο του χριστιανισμού αλλά και ένα λαμπρό αρχιτεκτονικό επίτευγμα. Αντεξε 64 σεισμούς και αποτέλεσε το πρότυπο για τεμένη και μνημειώδη σουλτανικά κτίρια. Χριστιανικοί ναοί στο σχήμα της δημιουργήθηκαν ακόμη και στον 20ό αιώνα από την τσαρική Ρωσία μέχρι τις ΗΠΑ. Στα ψηφιδωτά της ενσωματώθηκαν στοιχεία της ιουδαϊκής θρησκείας, της ελληνιστικής παράδοσης και της βυζαντινής τεχνοτροπίας.
Αυτό το οικουμενικό της κλέος θέλησε να οικειοποιηθεί για την υστεροφημία του ο Ερντογάν ώστε να αναφωνήσει σαν άλλος Ιουστινιανός «νενίκηκά σε, Ατατούρκ». Και θα συνεχίσει να το βροντοφωνάζει όσο η εξωτερική μας πολιτική υποτιμά τις βλέψεις του, κάνει απανωτά λάθη και τρέχει πίσω από τις εξελίξεις αντί να τις προλαβαίνει.
*H Χρύσα Κακατσάκη είναι φιλόλογος ιστορικός Τέχνης
