Τον Σεπτέμβριο του 2023, ένα ασυνήθιστο σεισμικό σήμα έκανε τον γύρο του κόσμου. «Ταξίδεψε» από την ανατολική Γροιλανδία στην Ανταρκτική σε λιγότερο από μία ώρα. Τα σεισμικά κύματα συνέχισαν να ακτινοβολούν σε όλο τον κόσμο για 9 ημέρες, χτυπώντας τη Γη σαν μια γιγαντιαία καμπάνα, όπως αναφέρει η ιστοσελίδα Science.
Έπειτα από μήνες ερευνών, οι επιστήμονες εντόπισαν την πηγή του «κακού: Μια κολοσσιαία κατολίσθηση σε απομακρυσμένο φιόρδ της Γροιλανδίας προκάλεσε τσουνάμι ύψους έως και 200 μέτρων. Όπως συμβαίνει με το νερό που κυλάει σε μια μπανιέρα, το τσουνάμι αντηχούσε μέσα στη στενή κοιλάδα, χτυπώντας τα τοιχώματα και δημιουργώντας τα παγκόσμιας εμβέλειας σεισμικά κύματα σαν «ένα μεγάλο μουσικό όργανο», δήλωσε ο Στίβεν Χικς, επικεφαλής της ομάδας που συνέταξε τη νέα μελέτη και σεισμολόγος στο University College του Λονδίνου.
Αν και οι ερευνητές εντόπισαν γρήγορα το παράξενο σήμα, προβληματίστηκαν αρκετά. Τα σεισμικά κύματα ήταν εκπληκτικά ομοιόμορφα, μονοχρωματικά σε συχνότητα. Μία κατάσταση πολύ διαφορετική από το συνονθύλευμα των κυμάτων που δημιουργούνται στις κλασικές σεισμικές δονήσεις. Τα κύματα ήταν επίσης πολύ μεγάλα, επαναλαμβανόμενα κάθε 90 δευτερόλεπτα. Παρόμοια κύματα μεγάλης περιόδου δημιουργούνται συχνά από ηφαίστεια, όπως συνέβη το 2018 από τη μεγαλύτερη υποθαλάσσια έκρηξη που έχει καταγραφεί ποτέ. Αλλά αυτά τα σήματα διαρκούν συνήθως λεπτά ή ώρες, όχι ημέρες.
H εξήγηση του φαινομένου
Η ανακάλυψη άφησε άναυδους τους επιστήμονες. «Παρατηρώ δεκάδες σεισμικά δεδομένα και δεν είχα δει ποτέ κάτι τέτοιο» είπε ο Γκόραν Έκστρομ, σεισμολόγος στο πανεπιστήμιο Columbia.
Ομάδα ερευνητών συγκεντρώθηκαν διαδικτυακά ώστε να βρουν την πηγή των κυμάτων. Έπεσαν στο τραπέζι προτάσεις που κυμαίνονταν από ηφαιστειακές εκρήξεις μέχρι κάποιο… τέρας στα φιόρδ. «Χαρακτηρίστηκε αρχικά ως άγνωστο σεισμικό αντικείμενο», είπε ο Χικς.
Ο Βρετανός σεισμολόγος και οι συνάδελφοί του αναζήτησαν την πηγή των σημάτων. Αρχικά κατόρθωσαν να τα εντοπίσουν μόνο σε μια περιοχή στην ανατολική Γροιλανδία. Έτσι απευθύνθηκαν σε Γροιλανδούς επιστήμονες, οι οποίοι τους είπαν ότι οι μετρητές στάθμης της θάλασσας είχαν καταγράψει ένα μεγάλο τσουνάμι στο φιόρδ Ντίκσον, μια ακατοίκητη κοιλάδα κοντά στην πηγή του σήματος.
Με τη χρήση δορυφορικών εικόνων και βίντεο από drones αποκάλυψε την τέλεια καταιγίδα γεγονότων που συγκλόνισε τον κόσμο: Μια κατολίσθηση βράχων ψηλά πάνω από την κοιλάδα χτύπησε έναν παγετώνα που τροφοδοτούσε την πλευρά του φιόρδ. Περίπου 25 εκατομμύρια κυβικά μέτρα βράχων και πάγου – όσο 10 πυραμίδες της Γκίζας – κατρακύλησαν στην παγετώδη χαράδρα και έπεσαν στη θάλασσα.
Όταν οι ερευνητές επισκέφθηκαν αργότερα την περιοχή, εντόπισαν μια ζώνη ιζημάτων στην επιφάνεια του παγετώνα που άφησαν τα κύματα – απόδειξη ότι αρχικά έφτασαν σε ύψος μεγαλύτερο από το διπλάσιο του Αγάλματος της Ελευθερίας. Το νερό που εκσφενδονιζόταν διέλυσε τη βλάστηση από τις ακτές του φιόρδ, αφήνοντάς τις άγονες, λέει ο Χικς.
«Αλλά το τσουνάμι περνά μέσα σε λίγα λεπτά ή ώρες», συμπλήρωσε. «Γιατί αυτά παρέμειναν για περισσότερο από μία εβδομάδα;». Αναζητώντας απαντήσεις, οι ερευνητές προσομοίωσαν το τσουνάμι χρησιμοποιώντας χάρτες υψηλής ανάλυσης με το σχήμα και το βάθος του καναλιού. Διαπίστωσαν ότι μια απότομη στροφή προς το στόμιο του φιόρδ και ένα παγετώδες φράγμα στο άλλο άκρο εμπόδισαν την ενέργεια του τσουνάμι να διαχυθεί.
Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία κυμάτων ύψους περίπου 7 μέτρων, τα οποία χτυπούσαν μεταξύ των στενών πλευρών του καναλιού για 9 ημέρες.
Η έρευνα υπογραμμίζει επίσης τους κινδύνους από παρόμοια σεισμικά φαινόμενα ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα μέρη της Γης, λέει ο Έκστρομ. Αν και κανείς δεν έπαθε το παραμικρό από αυτό το μεγα – τσουνάμι, οι άνθρωποι δεν ήταν πάντα τόσο τυχεροί. Το 2017, μια κατολίσθηση στο φιόρδ Κάρατ στη δυτική Γροιλανδία προκάλεσε τσουνάμι που σκότωσε τέσσερις ανθρώπους και οδήγησε στην εγκατάλειψη δύο οικισμών.
Διαβάστε επίσης
Θαλάσσια πανδημία «χτυπά» τους αχινούς – Απειλεί κοραλλιογενείς υφάλους
Κλιματικός εφιάλτης στην Αθήνα: 3,5 βαθμούς πάνω η μέση θερμοκρασία αέρα την περίοδο 2041-2070
