Τι σχέση έχει ένας εδώ και 80 χρόνια νεκρός βασιλιάς και οι Ναζί με την ομαλή ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια των «27»; Μεγάλη, αν αναλογιστεί κανείς την εμβέλεια όσα συμβαίνουν στην πόλη της Οχρίδας, όπου ο βουλγαρικός πολιτιστικός σύλλογος «Τσάρος Μπόρις Γ’» βρίσκεται στο επίκεντρο των επιθέσεων από αγνώστους από τις αρχές Οκτωβρίου όταν και άνοιξε τα γραφεία του.
Κι αν η πρώτη επίθεση εξαντλήθηκε στο σπάσιμο παραθύρων από μασκοφόρους η δεύτερη την επόμενη μέρα χαρακτηρίστηκε από μια αξιοσημείωτη κλιμάκωση, αφού περιλάμβανε πυροβολισμούς προς την πλευρά πάντα του συλλόγου. Οι ιθύνοντες του συλλόγου επισήμαναν πως η δεύτερη επίθεση σημειώθηκε μια ώρα που κόσμος βρισκόταν εντός των γραφείων, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι δράστες γνώριζαν πως θα μπορούσαν να είχαν τραυματιστεί άνθρωποι.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας έσπευσε να καταδικάσει το γεγονός κάνοντας λόγο για «βάρβαρες πρακτικές», και αναφέροντας σε σχετική ανακοίνωση πως «τέτοιου είδους περιστατικά είναι εντελώς απαράδεκτα, ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και ενισχύουν τις παρωχημένες αντιλήψεις που αντιβαίνουν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της χώρας». Η γεμάτη ευρωπαϊκές συνδηλώσεις ωστόσο ανακοίνωση δεν ικανοποίησε την Σόφια η οποία επέδοσε αυστηρό διάβημα διαμαρτυρίας στην πρέσβη της Βόρειας Μακεδονίας στη Σόφια, Αγκνέσα Ρούσι και προέτρεψε τα αρμόδια όργανα της Βόρειας Μακεδονίας« να λάβουν το συντομότερο δυνατόν μέτρα, ώστε να εντοπίσουν τους δράστες της εγκληματικής αυτής πράξης».
Συγκυρία και Ιστορία
Οι επιθέσεις στα γραφεία του βουλγαρικού συλλόγου έρχονται σε μια φάση όπου οι σχέσεις των δύο χωρών έμοιαζαν να έχουν εξομαλυνθεί στο φόντο της γαλλικής παρέμβασης που οδήγησε στην υπογραφή του πρωτοκόλλου της Συνθήκης Φιλίας, Καλής Γειτονίας και Συνεργασίας τον περασμένο Ιούλιο και το οποίο φαινόταν να ανοίγει τον δρόμο της ένταξης στην ευρωπαϊκή οικογένεια για τα Σκόπια. Ωστόσο η συνθήκη, που περιλαμβάνει τη συμπερίληψη της βουλγαρικής κοινότητας στο σύνταγμα της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας φαίνεται πως προσκρούει στην πρόσφατη ιστορία και την πρόσληψή της από τις δύο πλευρές των συνόρων.
Από τη μια πλευρά η δημιουργία από ιδιώτες δωρητές διαφόρων βουλγαρικών συλλόγων που διόλου τυχαία έχουν αναφορά σε Βούλγαρους εθνικιστές και συνεργάτες των Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και οι οποίοι έχουν συνδέσει το όνομά τους με την βίαια διαδικασία εκβουλγάρισης των πληθυσμών που διαβιούσαν στα εδάφη της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας δημιουργούν έυλογες αντιδράσεις στην κοινωνία της γειτονικής χώρας. Ο προτελευταίος βασιλιάς της Βουλγαρίας, Μπόρις ο Γ’ αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση, καθώς έχει συνδέσει το όνομά του με τον χιτλερικό άξονα και την κατάκτηση εδαφών στο πλαίσιο της βουλγαρικής Μεγάλης Ιδέας. Αλλά και η περίπτωση ακόμη ενός βουλγαρικού συλλόγου –πάντα κατόπιν ιδιωτικής πρωτοβουλίας- στο Μοναστήρι συνδέεται με την ιστορία του Ιβάν Μιχαίλοφ, εθνικιστή που δεν δίστασε ούτε αυτός να συνεργαστεί με τους Ναζί και υπήρξε διαπρύσιος αρνητής της ύπαρξης μακεδονικού έθνους. Σε αυτό το πλαίσιο οι αναφορές του προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας Σλάβο Πενταρόφσκι πως «τέτοιες πρακτικές δεν βοηθούν στην επαναπροσέγγιση των δύο λαών» εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό το συλλογικό αίσθημα των Μακεδόνων πολιτών.
Από την πλευρά της Σόφιας ωστόσο, το γεγονός της αρνητικής προδιάθεσης της συντριπτικής πλειοψηφίας της μακεδονικής κοινωνίας σε σχέση με τις ποικίλες «πολιτιστικές πρωτοβουλίες» ιδιωτών έρχεται να συναντήσει το δεδομένο της εκλογικής ανόδου της εθνικιστικής Δεξιάς στην Βουλγαρία και του άγχους που αυτή δημιουργεί στο σύνολο των πολιτικών κομμάτων. Μόνο σύμπτωση εξάλλου δεν θα πρέπει να θεωρηθεί πως η εμφανιζόμενη ως κεντρώα και φιλελεύθερη κυβέρνηση του Κίριλ Πέτκοφ ήταν εκείνη που επικύρωσε το άνοιγμα των γραφείων του πολιτιστικού συλλόγου που φέρει το όνομα του Μιχαίλοφ, με τον ίδιο τον πρωθυπουργό να συνοδεύεται από ένα φάσμα πολιτικών που ξεκινούν από την αντιπρόεδρο της χώρας και βουλευτές του κεντροδεξιού κόμματος GERB έως το εθνικιστικό κόμμα «Αναγέννηση» και το Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Σε αυτό τον ανταγωνισμό εθνικιστικής υστερίας δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο ιδιαίτερα ομιλητικός σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρόεδρος της Βουλγαρίας, Ρούμεν Ράντεφ σε μια προσπάθεια να θέσει ενδεχομένως υπό έλεγχο θεσμικά τις αντιδράσεις έκανε λόγο για «μία απολύτως απαράδεκτη ενέργεια, χαρακτηριστική του επιθετικού κλίματος κατά της Βουλγαρίας και των Βούλγαρων που καλλιεργείται εδώ και δεκαετίες στη Βόρεια Μακεδονία».
Ελπίδες και ευκαιρίες(;)
Κατά τραγική ειρωνεία οι επιθέσεις σε συλλόγους αναμένεται επισκίασαν τα προγραμματισμένα εγκαίνια ενός Βουλγαρικού Κέντρου Πολιτισμού και Πληροφόρησης στα Σκόπια, το οποίο σε αντίθεση με τους προαναφερθέντες συλλόγους, χρηματοδοτείται επίσημα από τις αρχές της Σόφιας. Την πρωτοβουλία αναμένεται να ακολουθήσει η ίδρυση αντίστοιχου κέντρου πολιτισμού από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας στο Μπλαγκόεβγκραντ της Βουλγαρίας.
Θα μπορούσε η επίλυση της υπόθεσης των επιθέσεων στους ιδιωτικούς βουλγαρικούς συλλόγους σε συνδυασμό με το να πάρει το πάνω χέρι η κρατική μέριμνα να αποτελέσει το αντίδοτο μια επαναφορά των σχέσεων των δύο χωρών στην κανονικότητα που επέβαλε η Συνθήκη Φιλίας; Η τοποθέτηση του Μακεδόνα πρωθυπουργού, Ντίμιτραρ Κοβατσέφσκι, ότι η συνεργασία μεταξύ των δύο λαών θα πρέπει να διοχετεύεται μέσω τέτοιων επίσημων κέντρων και όχι μέσω ιδιωτικών κλαμπ που μπορούν να λειτουργήσουν μόνο ως προκλήσεις, λόγω των ονομάτων τους και μόνο» αντανακλά μια οπτική που αν βρει ανταπόκριση από τη βουλγαρική πλευρά αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για την έκβαση των διμερών σχέσεων.
