Εξι χρόνια μετά την τροπολογία που αμνήστευε συλλήβδην τραπεζίτες και κομματικά στελέχη για τα θαλασσοδάνεια της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, ήρθε η ώρα του εισαγγελέα.
Περισσότερα από 105 στελέχη πέντε τραπεζών (Αγροτική, Εθνική, Πειραιώς, Eurobank, Attica) και εννέα ταμίες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ της περιόδου 2005-11 –όταν το τραπεζικό χρήμα έρρεε άφθονο στα κομματικά ταμεία με μοναδική εγγύηση τη… μελλοντική τους κρατική επιχορήγηση– διώκονται πλέον σε βαθμό κακουργήματος για δάνεια που ξεπερνούν τα 250 εκατ. ευρώ. Δάνεια που σύμφωνα με το εισαγγελικό πόρισμα έχουν… κοκκινίσει, καθώς έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμα και με αποφάσεις του Πολυμελούς Πρωτοδικείου της Αθήνας. Σύμφωνα με την εισαγγελική εκτίμηση τα μόνα δάνεια που δεν είχαν ποινικό ενδιαφέρον είναι του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ καθώς είναι απολύτως ενήμερα.
Την άσκηση των ποινικών διώξεων παρήγγειλε ο επίκουρος εισαγγελέας οικονομικού εγκλήματος Γιώργος Καλούδης, ο οποίος από το 2013 ήδη είχε «δέσει» την υπόθεση παραγγέλλοντας και τότε τα δέοντα. Δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε τότε, ο κ. Καλούδης που έπραττε το καθήκον του είχε υπολογίσει χωρίς τον… ξενοδόχο. Ο οποίος ξενοδόχος είχε εν προκειμένω τη μορφή φωτογραφικής τροπολογίας-αμνήστευσης που είχε εισαχθεί λάθρα το 2013 σε άσχετο νομοσχέδιο από το επιδέξιο χέρι τριών βουλευτών της ΝΔ και υπερψηφίστηκε από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Μάλιστα η επίμαχη τροπολογία ψηφίστηκε και έγινε νόμος του κράτους περίπου έναν μήνα αφότου ο κ. Καλούδης είχε υποβάλει το πόρισμά του με το οποίο ζητούσε την άσκηση ποινικών διώξεων στον τότε οικονομικό εισαγγελέα Γρηγόρη Πεπόνη.
Η υπόθεση έκλεισε πανηγυρικά για τους εμπλεκόμενους, για να ανοίξει πάλι τον Μάρτιο του 2017 με παραγγελία της εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ξένης Δημητρίου, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής για τα θαλασσοδάνεια των δύο κομμάτων, κατά τη διάρκεια της οποίας είχαν ακουστεί σημεία και τέρατα.
Τρεις εισαγγελείς, οι Γ. Καλούδης, Γιάννης Δραγάτσης και Χρήστος Ντζούρας, με επικεφαλής δικαιωματικά τον κ. Καλούδη, ανέλαβαν να ξεσκονίσουν εκ νέου το μεγάλο σκάνδαλο. Μετά την ολοκλήρωση και της δεύτερης εισαγγελικής έρευνας το συνταχθέν πόρισμα για τα δάνεια που είχαν δοθεί χωρίς καμία εξασφάλιση αποδίδει:
* Το κακούργημα της απιστίας για τα τραπεζικά στελέχη.
* Το κακούργημα της ηθικής αυτουργίας σε απιστία για τους ταμίες των κομμάτων.
Η (ν)τροπολογία και πώς ξεπεράστηκε
Η τροπολογία του 2013 έθετε την υπόθεση στον αρχείο με δύο προϋποθέσεις:
1 Να υπάρχουν αποφάσεις των αρμόδιων θεσμοθετημένων οργάνων των τραπεζών (υπήρχαν, γι’ αυτό και σήμερα διώκονται τα τραπεζικά στελέχη).
2 Να έχουν τηρηθεί οι κανόνες της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) για τη χορήγηση δανείων. Δηλαδή να υπάρχουν επαρκείς εξασφαλίσεις.
Μόνο που οι επαρκείς εξασφαλίσεις δεν υπήρχαν καθώς –όπως και ο κοινός νους μπορεί να καταλάβει – δεν μπορεί να νοηθεί ως εξασφάλιση η μελλοντική χρηματοδότηση με βάση τον αστάθμητο παράγοντα της εκλογικής δύναμης.
Το πόρισμα Καλούδη
Στη νέα εισαγγελική έρευνα το πόρισμα Καλούδη, που ήταν κόλαφος για τράπεζες και κόμματα, υπήρξε πολύτιμο εργαλείο. Οι μόνος που έβγαινε από τότε «λευκός» για τα επίμαχα δάνεια ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός κατά την περίοδο λήψης των δανείων).
Σύμφωνα με κάποια σημεία εκείνου του πορίσματος:
* Οι τράπεζες χορήγησαν τα δάνεια με μοναδική διασφάλιση τις κρατικές επιχορηγήσεις μέχρι και το 2020.
* Το μεγαλύτερο μέρος έλαβε η ΝΔ με 132,4 εκατ. ευρώ, ενώ το ΠΑΣΟΚ δανείστηκε 120,7 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος της δανειοδότησης (72,9%) προήλθε από την Αγροτική Τράπεζα (ΑΤΕ).
* Το 98,1% των δανείων των κομμάτων (δηλαδή 269 εκατ. ευρώ) έχει συναφθεί με εγγύηση τις εν λόγω κρατικές χρηματοδοτήσεις μέχρι και το 2020, ενώ οι κίνδυνοι αυξάνονται λόγω «της μεγάλης χρονικής απόστασης».
* Εκτός από την περίπτωση της Αγροτικής, «επισφαλή» χαρακτηρίζονταν και τα δάνεια που χορηγήθηκαν από την Εθνική Τράπεζα (ΕΤΕ).
* Τραπεζικό παράδοξο αποτελούσε δάνειο 5.166.000 ευρώ που εξασφάλισε το ΠΑΣΟΚ από τη Eurobank, για την απόδοση του οποίου δόθηκε υποσχετική επιστολή εξόφλησης μέσω της κρατικής επιχορήγησης του 2011, χωρίς να γίνει «νομότυπη εκχώρηση αυτής, αφού είχε ήδη εκχωρηθεί στην ΑΤΕ».
* Ενώ η ΝΔ είχε συμφωνήσει βάσει πρόσθετης σύμβασης με την ΑΤΕ (2010) τη μη εκχώρηση υπέρ τρίτων των κρατικών χρηματοδοτήσεων και οικονομικών ενισχύσεων που θα λάβει το κόμμα κατά τα έτη 2019 και 2020, εντούτοις χρηματοδοτήθηκε από την ΕΤΕ με εξασφάλιση ένα μέρος της ετήσιας κρατικής τακτικής επιχορήγησης των ετών 2019 και 2020.
* Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την τριετία 2009-11 τα δύο αυτά κόμματα ήταν άκρως ελλειμματικά, παρότι εισέπραξαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ τόσο από την τακτική όσο και από την έκτακτη (εκλογική) χρηματοδότηση. Παρά την κατάσταση αυτή όμως, η οποία ήταν γνωστή, οι τράπεζες συνέχιζαν τη χρηματοδότηση των κομμάτων.
* Επιπλέον, οι εγγυήσεις που έλαβαν τα πιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να ενισχύσουν τη ρευστότητα των κομματικών σχηματισμών δόθηκαν με την προϋπόθεση ότι σε βάθος οκταετίας το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ όχι μόνο θα υπάρχουν αλλά θα λαμβάνουν και αυξημένη κρατική επιχορήγηση, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τις δανειοδοτικές συμβάσεις που σύναψαν. Ενδεικτική είναι η σύμβαση που έχει συνάψει η ΝΔ με την Εθνική για δάνειο ύψους 5 εκατ. ευρώ. Προβλέπεται να αποπληρωθεί με μέρος της κρατικής επιχορήγησης του έτους 2019 και μέρος της ετήσιας τακτικής επιχορήγησης του 2020. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με το δάνειο ύψους 106 εκατ. ευρώ που έλαβε η ΝΔ από την Αγροτική.
Με βάση όμως τα εκλογικά αποτελέσματα, το 2012 η κρατική επιδότηση για τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ συρρικνώθηκε σημαντικά. Ετσι ακόμη και τα ίδια τα πιστωτικά ιδρύματα αναγκάστηκαν να αποδεχτούν ότι τα δάνεια που χορήγησαν δεν πρόκειται να εξοφληθούν εξ ολοκλήρου, προβαίνοντας στη διενέργεια προβλέψεων απομείωσής τους.
* Περαιτέρω, μέλη αρμόδιων οργάνων για τη διαχείριση των οικονομικών των κομμάτων, ενεργώντας με πειθώ και φορτικότητα, προκάλεσαν σε υπαλλήλους τραπεζών (αναφέρονται δύο συγκεκριμένες τράπεζες) τις άδικες πράξεις της απιστίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας «συναλλαγής» κομμάτων και τραπεζών είναι το υπ’ αριθ. πρωτ. ΑΠΓΔ 321/29.7.2010 έγγραφο του ΠΑΣΟΚ που υπογράφεται από τον γενικό διευθυντή Ροβέρτο Σπυρόπουλο, με το οποίο, ούτε λίγο ούτε πολύ, εν μέσω κρίσης και επώδυνων μέτρων αιτείται ανανέωση του πιστωτικού ορίου με βάση το ποσό της κρατικής επιχορήγησης του έτους 2010 επικαλούμενος, μεταξύ άλλων, την αναμενόμενη αύξηση του ποσού της κρατικής χρηματοδότησης λόγω της αύξησης των κρατικών εσόδων από την εφαρμογή των επειγόντων μέτρων για την αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης. Ομοίως και το από 22.6.2010 αίτημα του Μενέλαου Δασκαλάκη, με την ιδιότητά του ως γενικού διευθυντή της ΝΔ, για προσωρινή επαύξηση του πιστωτικού ορίου της δανειοδότησης κατά 5 εκατ. ευρώ.
Δεν τους πρόλαβε η… αλλαγή
Εντύπωση και εύλογους συνειρμούς είχαν προκαλέσει όμως και κάποια από τα υπερασπιστικά επιχειρήματα των τότε «υπόπτων» και σήμερα κατηγορούμενων κομματικών στελεχών στις έγγραφες εξηγήσεις που είχαν υποβάλει στους εισαγγελείς.
Κορυφαίο –όπως προκύπτει αβίαστα από την ανάγνωση των υπομνημάτων που υποβλήθηκαν πριν από λίγο καιρό– ήταν το επιχείρημα του Μεν. Δασκαλάκη, γενικού διευθυντή της ΝΔ από το 2006 έως το 2010, ο οποίος –σε ελεύθερη μετάφραση των ισχυρισμών του– συνιστούσε στους οικονομικούς εισαγγελείς να λάβουν υπόψη τους ότι τα πράγματα… θα αλλάξουν, και μάλιστα πολύ σύντομα, προτού αποφασίσουν εάν θα ασκήσουν ποινικές διώξεις για τα θαλασσοδάνεια των κομμάτων.
Μάλιστα στη σχετική φράση που εμπεριέχεται στο πόρισμα το οποίο είχε υποβάλει στον εισαγγελέα οι λέξεις-κλειδιά, που είναι το «σήμερα» και το «πολύ σύντομα», ήταν γραμμένες με κεφαλαία γράμματα.
Συγκεκριμένα στις έγγραφες εξηγήσεις του προς τους οικονομικούς εισαγγελείς ο κ. Δασκαλάκης αναρωτιόταν: «Με πόση άραγε βεβαιότητα μπορούμε να δεχθούμε την πλήρωση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υποστάσεως ενός αδικήματος και μάλιστα κακουργηματικής μορφής για πράξεις οι οποίες ΣΗΜΕΡΑ ενδέχεται να θεωρηθούν ποινικό αδίκημα (λόγω της σημερινής αποτίμησης των εξασφαλίσεων) αλλά στο μέλλον και ίσως μάλιστα ΠΟΛΥ ΣΥΝΤΟΜΑ δεν θα αποτελούν ποινικό αδίκημα, λόγω της μελλοντικής αποτίμησης των εξασφαλίσεων;».
Τι έλεγε δηλαδή ο κ. Δασκαλάκης στους εισαγγελείς: Ούτε λίγο ούτε πολύ έλεγε ότι πάλι με χρόνους με καιρούς, και πολύ σύντομα, πάλι δικά μας θα ’ναι… Οπερ μεθερμηνευόμενο, η ΝΔ θα επανέλθει στις καλές εποχές, στην προ του 2012 κατάσταση, τα εκλογικά ποσοστά θα ανέβουν, οπότε και θα αυξηθεί η κρατική επιχορήγηση. Αρα στο μέλλον η αποτίμηση των εξασφαλίσεων των τραπεζών θα είναι θετική…
Εφιστούσε λοιπόν την προσοχή στους εισαγγελείς στην επερχόμενη –κατά τις προβλέψεις του– αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών στην Ελλάδα. Η οποία θα οδηγούσε προφανώς στο κλείσιμο της υπόθεσης των θαλασσοδανείων της περιόδου 2005-2011 που είχαν ληφθεί με μοναδικές εγγυήσεις τις κρατικές επιχορηγήσεις τις οποίες θα λάμβαναν τα κόμματα –βάσει των μέχρι τότε ποσοστών τους– στις… μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις που έφταναν μέχρι το 2020!
Ακλόνητο δε επιχείρημα των περισσότερων στις έγγραφες εξηγήσεις τους ήταν η «απρόβλεπτη» αλλά «προσωρινή» οικονομική κρίση, που «ήρθε και άλλαξε τα δεδομένα, ανατρέποντας την ομαλή πορεία των πραγμάτων» και ευθύνεται αποκλειστικά για τη δραματική συρρίκνωση των ποσοστών τους που οδήγησε στη μη εξυπηρέτηση των δανείων τους.
Τακτική που, σύμφωνα με το πόρισμα των πραγματογνωμόνων της εισαγγελίας, είναι «παγκοσμίως μοναδική», καθώς το εχέγγυο «δεν υπάρχει στον παρόντα χρόνο» αλλά «αναμένεται να υπάρξει σε μέλλοντα χρόνο».
Και βέβαια στα υπομνήματα αναπτυσσόταν, όπως ήταν αναμενόμενο, ένσταση «οιονεί δεδικασμένου» με το επιχείρημα ότι δεν έχουν προκύψει νεότερα ουσιώδη πραγματικά περιστατικά που να δικαιολογούν την ανάσυρση της υπόθεσης από το αρχείο στο οποίο είχε τεθεί με την περίφημη (ν)τροπολογία του 2013 επί συγκυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου που θεσμοθέτησε την ατιμωρησία τραπεζιτών και άρα και ηθικών αυτουργών, πετώντας τότε στο καλάθι των αχρήστων το πόρισμα-καταπέλτη του εισαγγελέα εφετών Καλούδη.