«Αδέλφια μου Έλληνες… Υπάρχουν δύο Τουρκίες και δύο Ελλάδες. Η αληθινή και η ψεύτικη. Η ανεξάρτητη και η δουλική. Η μία είναι η Ελλάδα του Μπελογιάννη και των χιλιάδων Ελλήνων πατριωτών που υποφέρουν στις φυλακές. Αυτή είναι η γνήσια Ελλάδα. Είναι η Τουρκία με τους χιλιάδες Τούρκους πατριώτες, που σαπίζουν στα μπουντρούμια. Αυτή είναι η γνήσια Τουρκία».
Αυτό ήταν τα λόγια του Ναζίμ Χικμέτ που ακούστηκαν, στις 19 Αυγούστου του 1952, από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Βαρσοβίας.
Αν έπρεπε να σκεφτώ έναν από τους μεγαλύτερους κομμουνιστές ποιητές του 20ου αιώνα το μυαλό μου πηγαίνει σε έναν άνθρωπο που θυσίασε τη ζωή του για την ελευθερία των λαών, όπως ο Γκόρκι, ο Μαγιακόφσκι, ο Μπρεχτ και μια σειρά άλλοι.
Ο Ναζίμ Χικμέτ γεννήθηκε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη στις 15 Ιανουαρίου 1902. Ο πατέρας του ήταν ανώτερος αξιωματούχος και η μητέρα του είχε γερμανοπολωνική καταγωγή. Τον ίδιο τον μεγάλωσε ο παππούς του και μαζί του ταξίδεψε πολύ, αλλάζοντας διαρκώς τόπο διαμονής. Από τις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας και την Αμάσεια, την πρώτη πρωτεύουσα του Βασιλείου του Πόντου, μέχρι την Κωνσταντινούπολη, όπου το 1918 αποφοίτησε από την Οθωμανική Ναυτική Σχολή.
Επηρεασμένος από την παράδοση της ανατολικής κουλτούρας έγραφε ποιήματα και παραμύθια μετά, όμως, κατάλαβε πως η πραγματικότητα διέφερε αρκετά από τις ιστορίες και τα «μασάλ» για τον έρωτα της όμορφης «Σιρίν και του Χιοσρέβ».
Οι πολιτικές του πεποιθήσεις τον καθιστούν ανεπιθύμητο στην χώρα του. Οι προϊστάμενοι του στο πολεμικό ναυτικό τον απειλούν μόλις μαθαίνουν πως υπερασπίζεται τους κομμουνιστές και εκείνος αποφασίζει να φύγει στην Μόσχα. Εκεί, μελετάει την Οκτωβριανή Επανάσταση και σπουδάζει πολιτικές επιστήμες. Λογοτεχνικά επηρεάζεται από τον Ρώσικο Φουτουρισμό που πολιτικά ταυτίζεται εκείνη την εποχή με την επανάσταση των Μπολσεβίκων του 1917.
Διαβάζει με μανία Μαγιακόφσκι δίνοντας μεγάλη προσοχή στα έργα «Αριστερή Πορεία» και Ωδή στην Επανάσταση». Μετά, το 1924 επιστρέφει στην πατρίδα του και εργάζεται ως δημοσιογράφος. Με την πένα του τα βάζει με τα κακώς κείμενα της εποχή και κάνει λόγο για την εξαθλίωση και την φτώχια των ανθρώπων. Τους σύγχρονους σουλτάνους που καταδυναστεύουν τους λαούς και την ανάγκη για επανάσταση.
Λίγο καιρό μετά συλλαμβάνεται και κρατείται για αρκετά χρόνια στις φυλακές της Προύσας. Η δίκη του έγινε κεκλεισμένων των θυρών, χωρίς συνήγορο. Το 1951, του χορηγείται αμνηστία μετά τις πιέσεις που ασκούν σπουδαίες προσωπικότητες της τέχνης και των γραμμάτων όπως ο Ζαν Πολ Σαρτρ, ο Πάμπλο Πικάσο, η Σιμόν ντε Μποβουάρ και αποφασίζει να αυτοεξοριστεί πάλι στην Ρωσία.
Το 1955 τον βρίσκει στο πλευρό των Ελληνοκυπρίων στην προσπάθεια τους να αποτινάξουν τον βρετανικό ζυγό. Συνδέεται με υψηλά στελέχη της ΕΟΚΑ και επιθυμεί την συμφιλίωση με τους Τουρκοκύπριους.
Στις 3 Ιουνίου 1963 πεθαίνει στην Μόσχα, μακριά από την αγαπημένη του πατρίδα. Το 2009, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν του δίνει τιμητικά και πάλι την τουρκική ιθαγένεια, αλλά το σώμα του δεν έχει επιτραπεί να επιστρέψει στην Τουρκία όπως ήταν η τελευταία του επιθυμία «Θάψτε με στην Ανατολία. Σ’ ένα κοιμητήρι χωριού. Κι αν γίνεται ένα πλατάνι να ‘ναι πάνω απ’ το κεφάλι μου. Αυτό μου φτάνει».
Τα ποιήματα του μιλούν για μια ζωή καλύτερη, πιο όμορφη και σίγουρα πιο δίκαιη. Με ύφος λυρικό και άπειρους συμβολισμούς το έργο του Ναζίμ Χικμέτ μεταφράζεται σχεδόν σε όλες τις γλώσσες. Αρχικά, δείχνει να προτιμά την ομοιοκαταληξία όσο όμως εξελίσσεται περιορίζει το μέτρο και ακολουθεί πιο ελεύθερες μορφές έκφρασης.
Ο Τούρκος συνθέτης Ζουλφού Λιβανελί μελοποιεί πολλά από τα ποιήματα του, ενώ στην Ελλάδα γίνεται ευρέως γνωστός από τους Γιάννη Ρίτσο, Θάνο Μικρούτσικο, Μαρία Δημητριάδη και Μάνο Λοίζο. Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Κώστας Κοτζιάς μεταφράζει το αυτοβιογραφικό του έργο «Οι Ρομαντικοί».
Διαβάστε επίσης:
Ένας στίχος του «αγαπημένου Χικμέτ», το ύστατο αντίο του Θάνου Μικρούτσικου
Το Ποίημα της Ημέρας: «είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει… »
