«Η πολιτεία οφείλει να φροντίζει -πέρα από τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών και επιθυμούν να απεξαρτηθούν- και για την υγεία των ατόμων που έχουν χαμηλό ή κανένα κίνητρο για θεραπεία, καθώς και για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια», τονίζει ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας Σταμάτης Βαρδαρός σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Με αφορμή διάταξη στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας για την ίδρυση Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) ναρκωτικών ουσιών, ανακοινώνει ότι ο σχεδιασμός του Υπουργείου Υγείας περιλαμβάνει άμεσα τη λειτουργία ενός χώρου εποπτευόμενης χρήσης, του οποίου την ευθύνη θα έχει ο ΟΚΑΝΑ και θα βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Σημειώνει ότι «οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης (γνωστοί και ως Shooting Rooms) αποτελούν μέτρο μείωσης της βλάβης από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και απαντά σε όσους αντιδρούν στην δημιουργία τους ότι το Υπουργείο θα επιμείνει στον διάλογο. Εκφράζει τη βεβαιότητα ότι με προσεκτικές κινήσεις ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί παρά να είναι ωφέλιμο και αναφέρει ότι υπάρχει ευρεία συναίνεση και σε πολιτικό και σε κοινωνικό επίπεδο.
Ο κ. Βαρδαρός εξηγεί ότι «οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης απευθύνονται στους λεγόμενους χρήστες ναρκωτικών υψηλού κινδύνου, στους χρήστες, δηλαδή, που κάνουν ενέσιμη χρήση οπιοειδών ή άλλων ουσιών υψηλής επικινδυνότητας. Βασίζονται στη λογική ότι η Πολιτεία οφείλει να φροντίζει -πέρα από τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών και επιθυμούν να απεξαρτηθούν- και για την υγεία των ατόμων που έχουν χαμηλό ή κανένα κίνητρο για θεραπεία, καθώς και για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Βασικό επιχείρημα για την υιοθέτηση πολιτικών μείωσης της βλάβης είναι και η αναγνώριση του δικαιώματος του κάθε ατόμου να κάνει επιλογές αναφορικά με την υγεία/ζωή του, σε αντίθεση με πρακτικές τύπου «υποχρεωτικής θεραπείας».
Οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης, όπου τα παράνομα ναρκωτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό την επίβλεψη εκπαιδευμένου προσωπικού, λειτουργούν στην Ευρώπη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Οι χώροι αυτοί αποσκοπούν, πρωτίστως, στη μείωση των σοβαρών κινδύνων μετάδοσης ασθενειών μέσω της κοινής χρήσης συνέργων χρήσης, στην πρόληψη των θανάτων από υπερβολική δόση ναρκωτικών και στη σύνδεση των χρηστών υψηλού κινδύνου με υπηρεσίες θεραπείας των εξαρτήσεων καθώς και άλλες υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Επιδιώκουν, επίσης, να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης ναρκωτικών σε δημόσιους χώρους: στην παρουσία χρησιμοποιημένων βελόνων/συριγγών και σε άλλα θέματα δημόσιας ασφάλειας που συνδέονται με τις “πιάτσες” ναρκωτικών και βρίσκονται στο κέντρο μεγάλων πόλεων».
Οι υπηρεσίες που θα προσφέρουν οι ΧΕΧ
«Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης παρέχουν στους χρήστες ναρκωτικών αποστειρωμένα σύνεργα χρήσης και υπηρεσίες ενημέρωσης και συμβουλευτικής, πρώτες βοήθειες σε περίπτωση υπερδοσολογίας, πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη και παραπομπή σε κατάλληλες υπηρεσίες υγειονομικής και κοινωνικής φροντίδας και θεραπείας των εξαρτήσεων. Με βάση τη διεθνή πρακτική, η πρόσβαση συνήθως περιορίζεται σε καταχωρημένους χρήστες της υπηρεσίας και κάτω από συγκεκριμένους όρους: π.χ. περιορισμοί ως προς την ελάχιστη ηλικία, λειτουργία τους σε ξεχωριστές εγκαταστάσεις που όμως γειτνιάζουν και διασυνδέονται με υπάρχουσες υπηρεσίες για ενεργούς χρήστες ναρκωτικών ή/και αστέγους. Στις υπηρεσίες μείωσης βλάβης που διασυνδέονται με τα shooting rooms συνήθως παρέχονται υπηρεσίες υγιεινής και σίτισης, διανομή προφυλακτικών, συμβουλευτική και κινητοποίηση, διασύνδεση με υπηρεσίες υγείας και απεξάρτησης.
Στόχος της προτεινόμενης διάταξης στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας είναι να δώσει τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) από τους εγκεκριμένους φορείς (ΚΕΘΕΑ, ΟΚΑΝΑ, ΨΝΑ, ΨΝΘ). Στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας προβλέπεται πως οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης λειτουργούν ύστερα από άδεια που δίνεται με απόφαση του υπουργού Υγείας, στην οποία καθορίζονται ειδικότερα οι όροι και οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας τους, τα ζητήματα στελέχωσης και στέγασης τους, καθώς και η ανάπτυξη και λειτουργία Μητρώου Καταγραφής Ληπτών των Υπηρεσιών τους».
Μονάδες Υποκατάστασης στα νοσοκομεία και ΧΕΧ – Δύο διαφορετικές υπηρεσίες
Ο κ. Βαρδαρός εξηγεί ότι «οι Μονάδες Υποκατάστασης που υπάρχουν στα νοσοκομεία και οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, είναι δύο διαφορετικές υπηρεσίες που θα λειτουργούν παράλληλα. Στα νοσοκομεία υφίστανται και λειτουργούν Μονάδες Υποκατάστασης, που χορηγούν κατά βάση μεθαδόνη ή βουπρενορφίνη, ως υποκατάστατες ουσίες της ηρωίνης. Σε αυτές απευθύνονται ενεργοί χρήστες ουσιών κατόπιν αιτήματος θεραπείας εκ μέρους τους, προκειμένου να ενταχθούν σε πρόγραμμα υποκατάστασης.
Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης αφορούν χρήστες, οι οποίοι είτε δεν μπορούν, είτε δεν επιθυμούν να ενταχθούν σε κάποιο τέτοιο πρόγραμμα. Συνήθως παρακινούνται να τους χρησιμοποιήσουν από τους εργαζόμενους των Φορέων Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων που δραστηριοποιούνται στις λεγόμενες «παρεμβάσεις στον δρόμο» (streetwork)».
Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης και απεξάρτηση
«Η υιοθέτηση των “Shooting Rooms” έχει συνδεθεί βιβλιογραφικά με αυξημένο αριθμό εισαγωγών σε μονάδες αποτοξίνωσης και προγράμματα θεραπείας, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας υποκατάστασης από οπιοειδή. Η ίδρυσή τους σχετίζεται με μείωση της χρήσης ναρκωτικών σε δημόσιους χώρους και μείωση του αριθμού των χρησιμοποιημένων βελόνων/συριγγών στην περιοχή. Η επαφή των ενεργών χρηστών ναρκωτικών με τους ΧΕΧ επιφέρει άμεση βελτίωση ως προς την υγιεινή και την ασφαλέστερη χρήση για τα ίδια τα άτομα, καθώς και βελτίωση της δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Η χρήση ναρκωτικών εντός των ΧΕΧ συσχετίζεται με μείωση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου όπως η κοινή χρήση βελόνων, συριγγών και άλλων συνέργων χρήσης και άρα με μειωμένο κίνδυνο μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών.
Σε κάθε περίπτωση, τα Shooting Rooms αποτελούν μέρος μόνο των πολιτικών μείωσης της βλάβης στους χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Το Υπουργείο Υγείας, στο πλαίσιο του στρατηγικού του σχεδίου για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, έχει εκπονήσει μία σειρά παρεμβάσεων σε όλη την χώρα που βασίζεται στο τετράπτυχο πρόληψη, μείωση βλάβης, θεραπεία, επανένταξη. Συνεπώς για εμάς οι πολιτικές μείωσης βλάβης – και τα shooting rooms είναι μία τέτοια παρέμβαση – είναι ένα κρίσιμο, ενδιάμεσο βήμα που θα βοηθήσει τους συνανθρώπους μας που κάνουν χρήση ναρκωτικών να προσεγγίσουν κάποιο «στεγνό» πρόγραμμα, να το ολοκληρώσουν και να επανενταχθούν με την υποστήριξη των αντίστοιχων παρεχόμενων υπηρεσιών στην κοινωνική ζωή».
Αντιδράσεις για την ίδρυση ΧΕΧ στο κέντρο της Αθήνας
«Επιμένουμε στον διάλογο, στην επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβασή μας – και τα shooting rooms είναι μία τέτοια παρέμβαση – και στην αποφασιστικότητά μας να προσεγγίσουμε τους χρήστες με όρους κοινωνικής φροντίδας και όχι κοινωνικής όχλησης», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βαρδαρός. Προσθέτει πως «τα αίτια της χρήσης ναρκωτικών είναι πολλά, σύνθετα και δύσκολα. Η αντιμετώπιση του φαινομένου, λοιπόν, οφείλει να είναι ολιστική και ανθρώπινη και να αξιοποιεί κάθε διαθέσιμη δυνατότητα παρέμβασης. Είναι ενδεικτικό άλλωστε ότι ως προς την φιλοσοφία και την σκοπιμότητα αυτής της παρέμβασης, της δημιουργίας δηλαδή χώρων εποπτευόμενης χρήσης, υπάρχει ευρεία συναίνεση και σε πολιτικό και σε κοινωνικό επίπεδο.
Με αφορμή τις αιτιάσεις κάποιων συλλογικοτήτων ή ακόμη και μειοψηφικών πολιτικών χώρων, θα μου επιτρέψετε να επισημάνω ότι είναι ιδιαίτερα προβληματικό από τη μία να εγκαλείται η Πολιτεία – κεντρικό κράτος και αυτοδιοίκηση – για το πρόβλημα της χρήσης στο κέντρο της Αθήνας και από την άλλη, όταν σχεδιάζεται μία παρέμβαση που προφανώς συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας, εφόσον αναπτυχθεί στο κέντρο της πόλης, να υπάρχουν αντιδράσεις.
Εμείς, είμαστε βέβαιοι ότι με προσεκτικές κινήσεις και συνεχή αξιολόγηση και εποπτεία, ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί παρά να είναι ωφέλιμο για τη συγκεκριμένη ομάδα στόχου, αλλά και για την κοινωνία. Αξίζει να σταθούμε πλάι σε αυτούς που έχουν περισσότερο ανάγκη. Αξίζει να προσπαθήσουμε».
ΑΠΕ-ΜΠΕ