Συνταγματική κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας η υπουργική απόφαση του 2013 που προβλέπει την επιβολή υψηλών προστίμων στους εργοδότες για κάθε ένα αδήλωτο εργαζόμενο που ανακαλύπτουν οι επιθεωρητές εργασίας του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ).
Πρόκειται για απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ, η οποία είναι πιλοτική για τα Διοικητικά Δικαστήρια της χώρας, στα οποία εκκρεμούν υποθέσεις εργοδοτών, οι οποίοι ζητούν να ακυρωθούν τα πρόστιμα που τους έχουν επιβληθεί για αδήλωτη εργασία.
Στο σκεπτικό της απόφασης αναφέρεται ότι «η επιβολή των επίμαχων προστίμων υπαγορεύεται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι συνίστανται στην αποτελεσματική καταπολέμηση του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας, η οποία αφενός μεν παραβιάζει τα βασικά δικαιώματα των εργαζομένων, με συνέπεια να μεταπίπτει η εργασία από κοινωνικό λειτούργημα σε αντικείμενο εμπορίας, αφετέρου δε στερεί από τα ασφαλιστικά ταμεία, σημαντικά έσοδα, με συνέπεια την αποδυνάμωση του ασφαλιστικού συστήματος, ιδιαιτέρως κατά την περίοδο της σοβαρής δημοσιονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα».
Παράλληλα, το ΣτΕ έκρινε ότι «δεν αντίκειται στην προβλεπόμενη από το άρθρο 25 παράγραφο 1 του Συντάγματος αρχή της αναλογικότητος», γιατί «δεν θεσπίζεται κύρωση προδήλως απρόσφορη, ούτε η προβλεπόμενη κύρωση υπερακοντίζει τον επιτακτικό σκοπό δημοσίου συμφέροντος, τον οποίο αποβλέπει να εξυπηρετήσει, δηλαδή την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, δεδομένου ότι με το σοβαρό ύψος του προβλεπόμενου προστίμου επιδιώκεται τόσον ο αυστηρός κολασμός του συγκεκριμένου παραβάτη, όσο και η αποτροπή της παράνομης πρακτικής της αδήλωτης εργασίας από τους λοιπούς εργοδότες».
Κατά συνέπεια τα επίμαχα πρόστιμα δεν μπορεί να θεωρηθούν ως προδήλως δυσανάλογα για την επίτευξη του σκοπού του δημοσίου συμφέροντος, «εν όψει της σπουδαιότητος του διακυβευόμενου αγαθού της καταπολέμησης του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας, με τις σοβαρότατες για τους εργαζόμενους, το ασφαλιστικό σύστημα και τα δημόσια έσοδα δυσμενείς συνέπειες».
Σύμφωνα με την άποψη του μειοψηφούντα συμβούλου Επικρατείας, Ηλία Μάζου, ναι μεν η επιβολή των επίμαχων προστίμων αποτελεί πρόσφορο και αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του δημοσίου συμφέροντος σκοπού της καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας, πλην όμως ο καθορισμός του ύψους των προστίμων για τον αδήλωτο εργαζόμενο «αντίκειται στην αρχή της εν στενή εννοία αναλογικότητος, λαμβανομένων υπ’ όψιν των συνεπειών της επιβολής του προστίμου σε μικρές επιχειρήσεις».
Επισημαίνεται ότι το Δ Τμήμα του ΣτΕ ασχολήθηκε με το θέμα με αφορμή σχετική υπόθεση εταιρείας της Μακεδονίας, στην οποία κατόπιν ελέγχου επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 21.601 ευρώ. Το πρόστιμο επιβλήθηκε καθώς: 1) κατά τους ισχυρισμούς των ελεγκτών δυο εργαζόμενοι στην εταιρεία δεν ήταν καταγεγραμμένοι στον πίνακα προσωπικού (δηλαδή δεν ήταν ασφαλισμένοι) και για το λόγο αυτό επιβλήθηκε πρόστιμο 10.550 ευρώ για τον καθένα από τους δύο αδήλωτους εργαζόμενους και 2) πρόστιμο ύψους 500 ευρώ για μη τήρηση πίνακα προσωπικού.
Στη συνέχεια, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Λαμίας απέστειλε προδικαστικό ερώτημα (νόμος 3900/2010) στο ΣτΕ, καθώς η εταιρεία υποστηρίζει ότι η ισχύουσα νομοθεσία που προβλέπει τα υψηλά πρόστιμα είναι αντισυνταγματική, παράνομη και αντίθετη στην ΕΣΔΑ.
Και αυτό γιατί δεν τηρήθηκε η σχετική νομοθετική διάταξη του άρθρου 20 του Συντάγματος και η αντίστοιχη του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, που προβλέπει ότι πριν την επιβολή της ποινής-προστίμου πρέπει να καλείται ο παραβάτης σε ακρόαση προκειμένου να παρέχει εξηγήσεις.
Ακόμη, επισημαίνει ότι τόσο ο νόμος 4255/2014 όσο και η από 2.6.2014 υπουργική απόφαση που καθορίζει τα πρόστιμα είναι αντισυνταγματική για τον πρόσθετο λόγο ότι παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 Συντάγματος), καθώς τα πρόστιμα είναι δυσανάλογα με το αδίκημα.
Παραβιάζουν όμως και την ΕΣΔΑ αφού η επιβολή προστίμων στην πραγματικότητα υποκρύπτει ποινική κύρωση, χωρίς τις εγγυήσεις της δικαστικής κρίσης, ενώ το μεγάλο ύψος τους απειλεί να επιφέρει οικονομική βλάβη στην εταιρεία.
Για την “ταμπακέρα” που ήταν οι αδήλωτοι εργαζόμενοι, η εταιρεία υποστήριξε ότι ο ένας δεν εργαζόταν στην επιχείρηση, αλλά ήταν πελάτης, που μόλις είχε αγοράσει με έκπτωση ελαττωματικό προϊόν το οποίο προσπαθούσε να επισκευάσει , και ο άλλος εργαζόταν κατά το παρελθόν στην εταιρεία και όχι την ημέρα που πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος.
