Η κόρη του Μάνου Λοΐζου μιλάει με αφορμή την έκδοση ενός δίσκου και τη διοργάνωση μιας μεγάλης συναυλίας στην Τεχνόπολη.
Αυτή δεν είναι µια απλή συνέντευξη µε ακόµη µια πνευµατική κληρονόµο ενός Ελληνα καλλιτέχνη. Για τη Μυρσίνη Λοΐζου ισχύει η γνωστή ρήση «αµαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα», η ίδια δηλαδή παραδέχεται στη συζήτησή µας πως η δική της ζωή έµεινε πίσω, στιγµατισµένη από το βάρος δύο δυνατών γονικών προσωπικοτήτων. ∆εν θα τη δεις εύκολα σε παρέες, καλλιτεχνικές και µη, ή να σκορπίζεται σε κενές δηµόσιες σχέσεις. ∆ιατηρεί αξιοπρεπή στάση στο ζήτηµα της διαχείρισης του έργου του πατέρα της, διακριτική όπου χρειάζεται και αυστηρή όπου απαιτείται. Η αφορµή της συνέντευξής µας δεν είναι πολιτική, αν και τα πάντα είναι πολιτική. Στις 16 Σεπτεµβρίου θα γίνει µια µεγάλη συναυλία στην Τεχνόπολη, στην οποία 30 νέοι καλλιτέχνες από τον χώρο της ραπ, του ροκ και της electronica θα διασκευάσουν τα πιο αγαπηµένα τραγούδια του εµβληµατικού συνθέτη: από τα Παιδιά της Παλαιότητας και τον Gaudy µέχρι τους Electric Litany και την Katerine Duska και από τη Μυρτώ Βασιλείου και τον Answer µέχρι τη Nalyssa Green και τη Νεφέλη Φασούλη. Η συναυλία θα γίνει την παραµονή της 40ής επετείου του θανάτου του Μάνου Λοΐζου και θα συµπέσει χρονικά µε την έκδοση ενός δίσκου που θα περιέχει όλες αυτές τις διασκευές.
Τα τελευταία χρόνια ασχολείστε ενεργά µε το έργο του Μάνου Λοΐζου και τη διαχείρισή του. Σαν να ήσασταν πιο αµέτοχη πριν.
Συµφωνώ. Κάποια στιγµή ξέφυγα από το βάρος της έντονης συγκίνησης και το είδα σαν δουλειά, σαν µια ανάθεση. Με ώθησαν σε αυτό και τα στελέχη της Μinos, της εταιρείας του πατέρα µου, µε τα οποία είχα χαθεί και συναντηθήκαµε πέρυσι. Καθόµασταν για ώρες και συζητούσαµε τι θα κάνουµε, ακούγοντας παράλληλα το ανέκδοτο υλικό του Λοΐζου. Είναι πολλά όσα πρόκειται να γίνουν.
Τόσο πολλά χρόνια κράτησε το βάρος της συγκίνησης· ένα παρατεταµένο πένθος;
Ο καθένας το κάνει όσο πιο δύσκολο µπορεί ή όσο πιο εύκολο. Ο γονιός είναι γονιός, είτε είναι ο Λοΐζος είτε ο µπακάλης µας. Προφανώς φταίω κι εγώ, γιατί τόσα χρόνια που «κουβάλαγα» τους δικούς µου δεν συνέχισα τη γραφιστική που είχα σπουδάσει ώστε να έχω κι εγώ µια δική µου δουλειά. Θα χαρακτήριζα την κατάστασή µου ως µακράς διάρκειας εφηβική κατάθλιψη – πλέον το θεωρώ λίγο χαζό όλο αυτό.
Για να φτάνετε στο σηµείο να το λέτε σηµαίνει ότι έχετε βρει την ψυχική σας ισορροπία.
Ανέκαθεν δεν ντρεπόµουν να λέω ό,τι συµβαίνει µέσα µου. Σε φίλους µου… παντού, δεν µε ένοιαζε και δεν µε νοιάζει. Παράλληλα παντρεύτηκα, χώρισα, έγινα µητέρα, έκανα κινήσεις που τις θεωρώ επιτυχηµένες, αφού και µε τον πρώην άντρα µου και πατέρα της Εµµανουέλας, τον ποιητή Γιώργο ∆οµιανό, είµαστε πολύ καλά, αλλά και το παιδί µας είναι πολύ καλά, συγκριτικά µε ό,τι ακούω να συµβαίνει σε άλλες οικογένειες. ∆εν περιµένω να ξαναφτιάξω τη ζωή µου που είναι µια χαρά φτιαγµένη. Ισως παλιότερα κουβάλαγα πολλή αφέλεια, την οποία κατάφερα να µαζέψω.
Το κόνσεπτ της συναυλίας στην Τεχνόπολη µου θύµισε ένα παλιό βινύλιο. Λεγόταν «Νιάτα» και περιείχε δύο ποπ – ροκ συνθέσεις του Μάνου Λοΐζου που δεν είχαν καµία σχέση µε το γνωστό λαϊκό έργο του.
Μα και τα «Νέγρικα» είχαν ροκ ήχο, αφού ο Λοΐζος άκουγε από το ραδιόφωνο ποπ και τζαζ – ροκ ηχογραφήσεις της εποχής. Θυµάµαι να ακούµε συνέχεια στο αυτοκίνητο το «House of the rising sun» των Animals και χίπικα τραγούδια της νιότης του. Μετά είχα και τη µαµά µου, µε την οποία πηγαίναµε µε σκηνές στα Μάταλα και στην Παλαιόχωρα· υποτίθεται οι δυο µας – ποτέ βέβαια δεν ήµασταν οι δυο µας εκεί πέρα. Με τη µαµά πήγαινα εκεί, ενώ µε τον µπαµπά στο Πόρτο Ράφτη όπου καθόµασταν µε τον Νίκο Καρούζο, τον Ακο ∆ασκαλόπουλο και την παρέα του.
Πιστεύετε ότι αν ο Λοΐζος είχε άλλο ξεκίνηµα θα ασχολούνταν εκτενέστερα µε τον ηλεκτρικό ήχο;
Το έχω σκεφτεί κι εγώ αυτό, αλλά δεν ξέρω τι να απαντήσω. Ισως αυτό να γινόταν, αν πάµε και στον τελευταίο του δίσκο, το «Για µια µέρα ζωής», στον οποίο είχε αλλάξει πολύ ο ήχος του. Ωστόσο δεν µπορούµε να πούµε µε σιγουριά ότι αυτό θα έκανε ο Λοΐζος. Αυτό που ξέρω είναι ότι σε κάθε περίπτωση θα ήταν απέναντι στο κράτος και στην εξουσία. Σε µια συνέντευξή του έλεγε ότι πήγαινε στην κρατική ραδιοφωνία µόνο για συνδικαλιστικά θέµατα. Στην ΕΡΤ πήγαινε για τους συναδέλφους του, όχι για να κάνει εκποµπές ούτε για να διεκδικήσει κρατικό χρήµα, αφού δεν θα µπορούσε έτσι να είναι απέναντι στην εξουσία.
Υπήρξε ένας µποέµ καλλιτέχνης, ερωτιάρης, ποιητής, πολιτικοποιηµένος. Πιστεύετε ότι ήταν ένας άνθρωπος που έπρεπε να έχει κάνει οικογένεια;
Ο µπαµπάς µου µε τη µαµά µου πάντα ήταν σαν φίλοι. ∆εν µπορώ να φανταστώ ότι υποκρίνονταν µπροστά µου. Από την άλλη εγώ ένιωθα ότι δεν είχα δικό µου χώρο µες στο σπίτι. Ηταν δυο άνθρωποι ο καθένας µε τη δική του τέχνη, οπότε κάπου το παιδί τους πιθανώς να ένιωθε µειονεκτικά µπροστά σε δύο µεγάλα µεγέθη. Ετσι ένιωθα εγώ κι αυτό µε πίεζε – µπορεί κάποιοι να άνθιζαν σε αυτή την κατάσταση.
Πώς κρίνετε το ότι τα κοινωνικά δίκτυα κατακλύζονται από τραγούδια του πατέρα σας; Οφείλεται µήπως στο ότι ο Λοΐζος παραµένει καλλιτεχνικά άφθαρτος και ακέραιος;
Οι νέοι τον µαθαίνουν και τον αγαπούν. Ισως τους είναι οικείος για την ειλικρίνεια και την καθαρότητά του.
Στο πλαίσιο γνωριµίας των νέων µε το έργο του θα γίνει η συναυλία στην Τεχνόπολη;
Ακριβώς. Θα συµµετάσχουν 30 καλλιτέχνες, 20 χρόνων ο µικρότερος. Οταν ήµουν στην εταιρεία, όπως σας προείπα, και σκεφτόµασταν τι θα κάνουµε, αποφασίσαµε ότι υπάρχουν πολλά πράγµατα υπό έκδοση: τα ανέκδοτα τραγούδια του σε στίχους Θανάση Παπακωνσταντίνου, οι συναυλίες στο Ολύµπια, οι δυο συναυλίες που έγιναν στην Κύπρο µε τη Μαργαρίτα Ζορµπαλά και τον Απόστολο Ρίζο. Φέτος ένιωσα πιο πολύ σαν γιορτή αν και έχω χάσει τον πατέρα µου εδώ και 40 χρόνια. Μια γιορτή που κρατάει ακόµη.
Η συναυλία γίνεται ως προποµπός του δίσκου;
Ο δίσκος θα κυκλοφορήσει την ηµέρα της συναυλίας. Μία ηµέρα πριν από την επέτειο του θανάτου του Λοΐζου, στις 17 Σεπτεµβρίου.
Τι περιλαµβάνει το αρχείο του Λοΐζου;
Κυρίως ηχογραφήσεις από πρόβες του. Οι κασέτες ψηφιοποιήθηκαν στο στούντιο της Minos – στείλαµε στον Θανάση Παπακωνσταντίνου τα έξι επτά δικά του τραγούδια τα οποία δουλεύει αυτό τον καιρό. Ευτυχώς που έχω να κάνω και µε τον Θανάση. Ευτυχώς που ο Λοΐζος µου άφησε τον Θανάση Παπακωνσταντίνου και συνεννοούµαι µαζί του. Προτιµώ έναν καλλιτέχνη που µιλάει στις συναυλίες του για απεργούς πείνας και καταγγέλλει παιδοβιασµούς.
Είχατε όλα αυτά τα χρόνια στο αρχείο σας τα κοµµάτια;
Το υλικό αυτό το είχε στα χέρια της η πρώην σύζυγος του Λοΐζου, η ∆ώρα Σιτζάνη. Κάποια στιγµή, όταν πέθανε η Σιτζάνη, µου παρέδωσε το υλικό ο αδερφός της, το πήγα στη Minos όπου ψηφιοποιήθηκε. Αυτή είναι η ιστορία του ανέκδοτου υλικού που όσο ζούσε η Σιτζάνη το κρατούσε. Μα δεν ήξερε ούτε λεφτά να βγάλει για τον εαυτό της.
Τι περίπτωση κι αυτή η ∆ώρα Σιτζάνη.
Τι να έκανε κι αυτή… Μπήκε σε έναν κόσµο µε Λευτέρη Παπαδόπουλο και τάχα µου υψηλού επιπέδου διανόηση. Ηταν σκληρός εκείνος ο κόσµος αν και πιστεύω ακράδαντα πως ο Λοΐζος δεν ήταν έτσι.
Υπήρχε µατσίλα και σεξισµός θέλετε να πείτε;
Αυτό ακριβώς, αλλά ο Λοΐζος δεν ήταν έτσι, επαναλαµβάνω. Τις αγαπούσε πολύ τις γυναίκες. Από την άλλη δεν γνωρίζω, ας πούµε, αν ο πατέρας µου είχε γκέι φίλους. Το χιούµορ µε την παρέα του εκείνα τα χρόνια εµπεριείχε µια µατσίλα.
Με τον πατέρα σας πάντως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έγραψε το «∆εν θα ξαναγαπήσω» για τον Καζαντζίδη.
Απορούµε µε πολλά τραγούδια του Λευτέρη. Και πολύς άλλος κόσµος απορεί, νοµίζω, ύστερα από τόσα χρόνια. Πιστεύω πως κάποια στιγµή µπορώ να µιλήσω κι εγώ όπως θέλω, όχι µόνο εκείνος.
Ζήσατε πολύ µε τη Μάρω Λήµνου, τη µητέρα σας, έτσι δεν είναι;
Ναι, πολύ. ∆υστυχώς µέχρι τα 37 µου… Σε διπλανά διαµερίσµατα – ήταν δεσποτικός άνθρωπος, παρεµβατικός. Εως το τέλος της ζωής της µιλούσε για το πώς την άφησε ο Λοΐζος. Της είχε κοστίσει πολύ. ∆υστυχώς για όλους µας, εφόσον η ζωή συνεχιζόταν κανονικά για εκείνη.
Είστε πιο πολύ προστατευτική ως προς το πολιτικό κοµµάτι του Λοΐζου και λιγότερο ως προς το καλλιτεχνικό.
Μα πιο πολύ αυτό έχει νόηµα, το ότι ήταν ένα ευσυνείδητο πολιτικό ον και όχι απλώς ένας καλός καλλιτέχνης. Γι’ αυτό και οι νέοι τον αγαπούν και τον σέβονται.
Και είµαστε σίγουροι ότι ο πολιτικός του λόγος συγκινεί τους νέους πιο πολύ από µια µελωδία του;
Το ότι ακούµε τραγούδια του Λοΐζου σε όλες τις φοιτητικές εστίες, στα συλλαλητήρια και τα πανεπιστήµια είναι ενδεικτικό.
Αν εµφανιζόταν σήµερα θα έκανε την ίδια καριέρα;
Νοµίζω πως όχι, αλλά σίγουρα δεν θα ξεπουλιόταν. ∆εν ξέρω ποια θα ήταν η στάση του, αλλά ξέρω ποια δεν θα ήταν. Μη γελιόµαστε, ο ίδιος θα ήταν, ανεξαρτήτως καριέρας. Ο Λοΐζος δεν έβγαλε λεφτά όσο ζούσε. Πιο πολλά λεφτά ήρθαν σ’ εµένα ως κληρονόµο του παρά στον ίδιο.
Ηταν άνθρωπος που διεκδικούσε;
Νοµίζω πως όχι. Περισσότερο διεκδικούσε η µάνα µου. Και στη ζωή της και στα οικονοµικά της, εκείνη ήταν της τακτοποίησης.
Υποθετική ερώτηση: γυρνάτε στο σπίτι σας και βλέπετε τον Μάνο Λοΐζο να σας περιµένει στην πολυθρόνα, στα 85 του χρόνια. Αναρωτιέµαι τι κουβέντα θα κάνατε.
Πολύ ωραία ερώτηση, αλλά µε πολύ δύσκολη απάντηση. Είναι πολύ όµορφο σαν εικόνα τώρα που το σκέφτοµαι. Θα τα έκανα πάνω µου όχι από φόβο αλλά από χαρά.
Σας λείπει ακόµη;
∆εν µου λείπει να πάω σπίτι και να τον βρω, δεν µου λείπει να µου πει κάτι για να µε βοηθήσει στη ζωή µου. Μου λείπουν κάτι τεράστια κοµµάτια που δεν έζησα µαζί του, που δεν συνυπήρξαµε.
INF0
«Μάνος Λοΐζος – Μετά»: 30 καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς –αλλά και η Δήμητρα Γαλάνη με τη Μαρία Φαραντούρη– θα βρεθούν επί σκηνής για να ερμηνεύσουν τραγούδια του συνθέτη. 16/9 στις 21.00, Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων