Την τελευταία δεκαετία o φωτορεπόρτερ Muhammed Muheisen έχει θέσει τον φακό του στην υπηρεσία ενός ιδιαίτερου σκοπού: αφηγείται τις ιστορίες ανθρώπων που δοκιµάστηκαν από την προσφυγική κρίση στη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Ευρώπη. Επιπλέον έχει ιδρύσει τον οργανισµό Everyday Refugees µέσω του οποίου βοηθάει έµπρακτα αυτούς τους ανθρώπους.
Μια φράση του περικλείει όλη την κοσµοθεωρία του: «Είµαι ονειροπόλος. Ελπίζω ότι µέσω της φωτογραφίας θα αλλάξουµε τον κόσµο».
Ποιος είναι ο λόγος που βρίσκεσαι στην Ελλάδα;
Το 2015, ακολουθώντας την προσφυγική ροή, επισκέφτηκα τη Λέσβο, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Επέστρεψα το 2016 για να καταγράψω την εξέλιξη. Και ήρθα πάλι φέτος. Πλέον υπάρχουν περισσότερα στρατόπεδα, περισσότεροι πρόσφυγες και περισσότερες ανθρώπινες ιστορίες για να αφηγηθώ.
Πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι µε τη φωτογραφία;
Επαγγελµατικά το 2001. Αλλά από όταν ήµουν εννέα χρόνων φωτογράφιζα τα δέντρα, τα φώτα του δρόµου, οτιδήποτε όµορφο. Μεγαλώνοντας στην Ιερουσαλήµ, ενώ είναι υπέροχη πόλη, ήµουν περιτριγυρισµένος από ισραηλινο-παλαιστινιακές διαµάχες. Αυτό το περιβάλλον συνέβαλε στο να γίνω φωτορεπόρτερ. Ετσι κι αλλιώς ήµουν ερωτευµένος µε τη φωτογραφία, αλλά οι ειδήσεις ήταν δίπλα µου. Ετσι συνδύασα το πάθος µου µε τη δηµοσιογραφία και άρχισα να καταγράφω τις διαµάχες. Στη συνέχεια πήγα σε πολλές χώρες στις οποίες υπήρχαν παρόµοιες καταστάσεις: Ιράκ, Συρία, Υεµένη, Αφγανιστάν, Πακιστάν. Και το 2015, όταν ξεκίνησε η προσφυγική κρίση, ήταν πολύ σηµαντικό για µένα να σταθώ δίπλα στους πρόσφυγες.
Ποιες εικόνες από την παιδική σου ηλικία θα κρατήσεις στη µνήµη σου για πάντα;
Της οικογένειάς µου. Της γιαγιάς µου, των συγγενών µου. Είµαι Ιορδανός στην καταγωγή αλλά γεννήθηκα και µεγάλωσα στην Ιερουσαλήµ. Τώρα που επισκέπτοµαι τα στρατόπεδα καταλαβαίνω πόσο σηµαντικές είναι οι οικογενειακές φωτογραφίες. Γι’ αυτό συνεχώς καταγράφω οικογένειες και πορτρέτα παιδιών. Οι περισσότεροι από αυτούς άφησαν τα σπίτια τους χωρίς να πάρουν τίποτε µαζί τους. Θέλω να µπορώ να τους προσφέρω κάτι, όπως αυτά τα οικογενειακά πορτρέτα.
Τι επιχειρείς να κάνεις µέσω της φωτογραφίας;
Θέλω να ρίξω φως σε ανείπωτες ιστορίες. Να αλλάξω στερεότυπα. Και τελικά ελπίζω να βοηθήσω τους ανθρώπους που φωτογραφίζω. Μοιράζοµαι τις ιστορίες τους και αυτό µπορεί να φέρει την πραγµατική, την υλική βοήθεια. Θέλω µε τον τρόπο µου να αφυπνίσω τους ανθρώπους. Να τους συστήσω τον Μανάρ που βρίσκεται τώρα στην Ελλάδα, τη Ζάρα στην Ιορδανία, τη Λάιµπα στο Πακιστάν. Ελπίζω ότι αυτά τα παιδιά ή οι ενήλικες θα έχουν καλύτερο µέλλον.
Η ευτυχία υπάρχει στα πιο απρόβλεπτα µέρη και ίσως διαφέρει από τον ορισµό που της δίνει ο δυτικός άνθρωπος;
Μέσα από την εµπειρία µου κατάλαβα ότι σε αυτά τα µέρη υπάρχει περισσότερη χαρά από ό,τι στον δικό µας κόσµο. Εχω δει παιδιά να δηµιουργούν παιχνίδια από το τίποτε και να διασκεδάζουν. Οταν δεν έχεις τίποτε, µπορείς να βρεις κάτι να σε κάνει χαρούµενο. Οταν έχεις τα πάντα είναι σαν να µην έχεις τίποτε. Αυτό έµαθα σε αυτές τις χώρες. Θυµάµαι παιδιά να παίζουν µε πέτρες και όταν ταξιδεύω σε χώρες στην Ευρώπη ή τη Μέση Ανατολή βλέπω παιδιά που έχουν τα πάντα αλλά δεν αισθάνονται την ίδια χαρά.
Φωτογραφίζοντας τη ζωή των προσφύγων θεωρείς ότι ανοίγεις διαύλους επικοινωνίας µε τον κόσµο της δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ;
Ναι, στη µέχρι τώρα πορεία µου υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που οι φωτογραφίες µου έφτασαν στο κοινό και αυτό αντέδρασε. Ανθρωποι µε πλησιάζουν και ζητούν να µάθουν περισσότερα για τα παιδιά και πώς µπορούν να τα βοηθήσουν. Μου δίνουν δώρα για να τους τα δώσω. Αυτό είναι η αρχή της βοήθειας. Οπότε, ναι, αυτές οι φωτογραφίες καταφέρνουν να δηµιουργήσουν µια γέφυρα ανάµεσα σε δύο κόσµους. Αυτήν τη στιγµή η Ζάρα, ένα από τα κορίτσια που έχω φωτογραφίσει, έχει κάνει µια φίλη στη Γερµανία και αλληλογραφούν. Τους µεταφέρω εγώ τα γράµµατα.
∆ίνεις φωνή σε ανθρώπους που δεν µπορούν να φωνάξουν;
Αυτό λέω πάντα. Αυτές δεν είναι µόνο φωτογραφίες, είναι η φωνή των ανθρώπων που φωτογραφίζονται. Οπότε παύουν να είναι αόρατοι, δεν είναι αριθµοί ή στατιστικές. Είναι άνθρωποι µε όνοµα, ηλικία και ελπίδες.
Αισθάνεσαι ακτιβιστής ή καλλιτέχνης;
∆εν είµαι ακτιβιστής αλλά εάν βρεθώ κάπου που απαιτείται η συνδροµή µου, τότε θα βοηθήσω. Οπως στη Λέσβο: δεν υπήρχαν εθελοντές, οπότε άφησα τη µηχανή µου στην άκρη και βοήθησα. Οταν τελικά οι πρόσφυγες κατέφτασαν, συνέχισα να φωτογραφίζω. Γιατί εάν δεν συνεχίσω τη δουλειά µου, κανείς δεν θα µάθει γι’ αυτά τα γεγονότα.
Απαθανάτισες τη σύλληψη του Σαντάµ Χουσεΐν, τις κηδείες του Γιάσερ Αραφάτ και του Νέλσον Μαντέλα. Τις θεωρείς τις πιο σηµαντικές στιγµές στην επαγγελµατική καριέρα σου;
Οχι, δεν θα το έλεγα. Για µένα πολύ σηµαντική στιγµή ήταν όταν συνέβαλα –µέσω µιας φωτογραφίας– να χτιστεί ένα σχολείο. Αυτές που αναφέρατε ήταν πολύ δύσκολες στιγµές στη ζωή µου. Ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν πολύ σκληρός για µένα, επί δέκα χρόνια προσπαθούσα να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς και για ποιον λόγο είχε συµβεί. Στον πόλεµο στο Αφγανιστάν έχασα την καλύτερή µου φίλη. Σκοτώθηκε εκεί. Σε πολλές περιπτώσεις βίωσα τη λεπτή γραµµή ανάµεσα στη ζωή και στον θάνατο. Για µένα ο πόλεµος είναι ένα τέρας. Και τα αληθινά θύµατά του είναι οι άνθρωποι.
Μπορείς να µοιραστείς µαζί µας κάποιες από τις πιο έντονες στιγµές που έχεις βιώσει φωτογραφίζοντας αυτούς sτους ανθρώπους;
Εχω µια ιστορία που µε στοιχειώνει. Στο Ιράκ το 2003 γνώρισα ένα παιδί που ζούσε έξω από τη Βαγδάτη και ζητιάνευε για λεφτά. Του δώσαµε και την επόµενη ηµέρα εµφανίστηκε µε ένα κουτί για να καθαρίζει παπούτσια. Βρήκε δηλαδή τον τρόπο να συνεχίσει στον αγώνα της σκληρής επιβίωσης. ∆εν έχει περάσει µέρα που να µη σκέφτοµαι αυτό το παιδί, το οποίο, ύστερα από χρόνια, έµαθα ότι σκοτώθηκε από βόµβα.
Πιστεύεις ότι υπάρχει ελπίδα για τους πρόσφυγες στη δυτική Ευρώπη;
Πολλοί από αυτούς ήδη νιώθουν ότι βρίσκονται σε ασφαλές περιβάλλον. Ολοι όσοι ρωτάω πώς αισθάνονται µου λένε: «Τα παιδιά µου είναι ασφαλή». Είναι αυτές οι προτεραιότητες που θέτουν οι άνθρωποι. Κανείς δεν αφήνει το σπίτι του εάν δεν είναι αναγκασµένος να το κάνει. Οι περισσότερες από αυτές τις οικογένειες έφυγαν για να προστατεύσουν και να προσφέρουν ένα καλύτερο µέλλον στα παιδιά τους.
Τι σηµαίνουν για σένα τα δυο βραβεία Πούλιτζερ;
Είναι δυο βραβεία που ήρθαν από δυσάρεστες καταστάσεις. Οι στιγµές που απαθανάτισα ήταν τροµακτικές εικόνες για µένα. Την πρώτη την τράβηξα το 2004. Είναι ένας Ιρακινός που πανηγυρίζει πάνω σε ένα φλεγόµενο τεθωρακισµένο στη Βαγδάτη και η δεύτερη, το 2013, ένα αγόρι στη Συρία που είχε καεί πολύ άσχηµα και τώρα είναι internally displaced (εσωτερικός µετανάστης). ∆εν είναι το Πούλιτζερ που έχει σηµασία για µένα αλλά το τι µπορώ να κάνω ύστερα από αυτό. Είναι ένα καλό µέσο ώστε ο κόσµος να µε ακούσει µε προσοχή. Κάνει τη φωνή αυτών που φωτογραφίζω ακόµη πιο δυνατή. Το πρώτο Πούλιτζερ µου άλλαξε τη ζωή γιατί ο κόσµος είχε µεγαλύτερες απαιτήσεις από µένα. Αλλά ποτέ δεν επηρεάστηκα. Είµαι πολύ προσηλωµένο άτοµο. Είµαι παθιασµένος και εραστής της ελπίδας. ∆εν αφήνω τίποτε να µου αποσπά την προσοχή. Είναι ένας µαραθώνιος, όχι αγώνας εκατό µέτρων. Αλλιώς µετά το δεύτερο βραβείο θα επαναπαυόµουν.
INF0
Μπορείτε να δείτε έργα του Μοχάμεντ Μοχέισεν στην έκθεση «Light on the move» την οποία διοργανώνει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης. Τοποθεσίες και ημερομηνίες θα ανακοινωθούν σύντομα
https://www.documentonews.gr/article/sta-odofragmata-ths-epanastashs/
