Στις τεράστιες ανεπάρκειες που αντιμετωπίζουν τα πέντε μουσεία που έγιναν ΝΠΔΔ προστίθενται οι νέοι οργανισμοί λειτουργίας που τα μετατρέπουν σε μηχανές αναζήτησης χρημάτων.
Με εκατοντάδες επισκέπτες να σχηματίζουν ουρά πριν από μερικές ημέρες στην είσοδο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου λειτουργεί για πρώτη φορά με τις μισές αίθουσες κλειστές σε όλη τη διάρκεια της φετινής τουριστικής περιόδου. Με επισκέψιμες μόνο τις 15 από τις 27 αίθουσες, αφού η απευθείας διορισμένη από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη διοίκηση του μουσείου –δηλαδή ο πρόεδρος Ιωακείμ Γρυσπολάκης και η γενική διευθύντρια Στέλλα Χρυσουλάκη– δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει το απαραίτητο προσωπικό φύλαξης ώστε να ανοίξουν όλες οι αίθουσες στη διάρκεια του διευρυμένου θερινού ωραρίου. Ηταν το πρώτο δείγμα διοικητικής ανεπάρκειας που συρρίκνωσε τους μουσειακούς θησαυρούς, λες και ο πολιτισμός της Κρήτης τελειώνει με τα μινωικά εκθέματα την ώρα που πλήθος μεταγενέστερων θησαυρών παραμένει σκοτεινό και αθέατο.
Η ίδια ζοφερή κατάσταση επικρατεί και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο επίσης λειτουργεί τη φετινή τουριστική σεζόν με κλειστές πάνω από τις μισές αίθουσες κατά μέσο όρο για παρόμοιους λόγους. Οπως επίσης και στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το οποίο άνοιξε το καλοκαίρι με μία υπάλληλο καθαριότητας και με βρόμικες ή κλειστές τουαλέτες εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού. Και όλα αυτά ως άμεσο αποτέλεσμα της μετατροπής των πέντε μεγάλων μουσείων –που αποτελούν πόλο έλξης εκατομμυρίων επισκεπτών (μαζί με το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης)– σε ΝΠΔΔ, σύμφωνα με τον νόμο 5021/2023, ο οποίος τα απέσπασε από την «αγκαλιά» της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟ για να επιτευχθεί ο «εκσχυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής τους», σύμφωνα με τις υπουργικές εξαγγελίες. Στην ουσία, βέβαια, η αυτονόμησή τους προκειμένου να αποκτήσουν μεγαλύτερη διοικητική αυτοτέλεια, εκτός από το ότι «καταργεί το ενιαίο πνεύμα που διέπει τη λειτουργία τους», όπως έχει επισημάνει από την αρχή ο ΣΕΑ, ανοίγει τον δρόμο στη σταδιακή παράδοσή τους στους κανόνες της αγοράς, με τον ορατό πλέον κίνδυνο οτιδήποτε θεωρείται μη επικερδές (όπως ένα ερευνητικό πρόγραμμα για παράδειγμα) να συρρικνώνεται ή να καταργείται. Και με τον πρώτο λόγο, μετά τη δημοσιοποίηση των νέων οργανισμών διοίκησης των μουσείων τον περασμένο Αύγουστο, στις επιεικώς ανεπαρκείς διοικήσεις τους που απέκτησαν και υπερεξουσίες. Οι ίδιες διοικήσεις που από τον Απρίλιο του 2023 –όταν διορίστηκαν– δεν κατόρθωσαν να επιλύσουν ούτε τα βασικά προβλήματα λειτουργίας τους.
«Μαγαζιά πολλαπλών αποστολών»
Οι νέοι οργανισμοί λειτουργίας των μουσείων που ανακοινώθηκαν –με καθυστέρηση οκτώ μηνών– από το ΥΠΠΟ δίνουν γη και ύδωρ στις διορισμένες διοικήσεις τους ανοίγοντας διάπλατα τον δρόμο για την αναμόρφωσή τους σε διαχειριστικές πολιτιστικές μονάδες με όρους αγοράς και με μεγάλες υποχωρήσεις στον επιστημονικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό ρόλο που επί χρόνια υπηρετούσαν. Με την «αυτονομία» που τα προικίζει ο νέος νόμος και με όλες τις κρίσιμες αποφάσεις από δω και εμπρός να βρίσκονται στα χέρια των δοτών σήμερα ή των διορισμένων μέσω ΑΣΕΠ στο μέλλον οργάνων της διοίκησης, τα μουσεία μετατρέπονται σε «μαγαζιά ειδικών αποστολών» με στόχο να γίνουν επικερδείς επιχειρήσεις πολιτιστικής εμπορευματοποίησης. Από κρατικές υπηρεσίες δίνονται «προίκα» στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία, με κυρίαρχο σκοπό να εξυπηρετούν το πολιτικό αφήγημα μιας υποτιθέμενης εξωστρέφειας και όχι κατ’ ανάγκη με μοναδικό γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Απλά παραδείγματα της νέας νοοτροπίας της πολιτικής ηγεσίας ως προς το τι σημαίνει «εξωστρέφεια» και «αυτονομία» είναι η δυνατότητα της ενοικίασης των μουσείων με το αζημίωτο για ιδιωτικές ξεναγήσεις (όπως συμβαίνει ήδη στο μνημείο της Ακρόπολης με τα πριβέ) και δεξιώσεις κάθε λογής με φόντο τα εκθέματα, έναντι καταβολής αδρού αντιτίμου. Και βεβαίως η δημιουργία πολυτελών εστιατορίων, απροσέγγιστων οικονομικά από τον μέσο Ελληνα επισκέπτη.
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα
Οι αρμοδιότητες που δίνει ο νέος οργανισμός στα διοικητικά όργανα των μουσείων–ΝΠΔΔ δεν τελειώνουν, δυστυχώς, εδώ. Σύμφωνα με τον νόμο, το ΔΣ των μουσείων θα μπορεί να ανοίγει παραρτήματα στο εσωτερικό και το εξωτερικό (με έγκριση του υπουργού Πολιτισμού), να συνάπτει δάνεια (με έγκριση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών) ή προγραμματικές συμβάσεις και μνημόνια συνεργασίας για τους σκοπούς του, όπως και να καταρτίζει κατάλογο με τα εκθέματα προς δανεισμό ή προς ανταλλαγή με μουσεία του εξωτερικού. Να διοργανώνει μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις σε συνεργασία με άλλα μουσεία και οργανισμούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά επίσης να εμπλουτίζει τις συλλογές που δεν αποτελούν μνημεία μέσω αγορών, δωρεών, κληροδοσιών και να συγκροτεί συλλογές κινητών μνημείων, ανοίγοντας σε κάθε περίπτωση τον δρόμο σε «νομιμοποιήσεις» παράνομων συλλογών, όπως η διαβόητη συλλογή Στερν.
H… Αυτής Μεγαλειότητα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
Δεν πρόλαβε να ψηφιστεί ο νέος οργανισμός και αναρτήθηκε στη Διαύγεια απόφαση (ΑΔΑ:Ψ6Π846ΝΚΟΣ-9ΘΝ) υπογεγραμμένη από τη γενική διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αικατερίνη Δελλαπόρτα, με την οποία παραχωρούνται χώροι του μουσείου στην «Hendes Majestaet Dronning Anne-Marie». Δηλαδή στην Α.M. (Αυτής Μεγαλειότητα) Αννα-Μαρία (φωτογραφία), σύζυγο του εκλιπόντος Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ. Εναντι του ποσού των 15.000 ευρώ η Αννα-Μαρία μπορεί όχι μόνο να νοικιάσει χώρους του μουσείου για να παραθέσει ιδιωτικό δείπνο σε 250 άτομα, αλλά επίσης μπορεί ως υψηλή πελάτισσα να ζητήσει να την αποκαλούν όπως επιθυμεί. Τι κι αν η αναφορά του τίτλου της είναι απαράδεκτη σε επίσημο έγγραφο με το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας; Τι κι αν η αναφορά συνιστά προσβολή του δημοκρατικού πολιτεύματος; Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο, δεν κάνει να τον κακοκαρδίζουμε…