Μπορεί το σχέδιο Ριβιέρα να αποτελεί ευσεβή πόθο της ισραηλινής ηγεσίας και μια ευκαιρία-όνειρο για τους επιχειρηματίες του real estate σε ΗΠΑ και Ισραήλ, όμως κάθε άλλο παρά ξεκομμένο είναι από τη γενικότερη λογική της ακροδεξιάς κυβέρνησης Νετανιάχου και των τοπικών επιχειρηματιών των «αναπλάσεων» στα ισραηλινά εδάφη και τα κατεχόμενα.
Εδώ και δεκαετίες η πολιτική του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ αλλά και στη Δυτική Oχθη είναι ουσιαστικά καταπιεστική όχι μόνο προς τους Παλαιστινίους αλλά και προς άλλες μειονότητες, κατά κύριο λόγο θρησκευτικές. Υπό την κυβέρνηση Νετανιάχου, που έχει αιματοκυλήσει και ισοπεδώσει τη Γάζα από το 2023 μέχρι σήμερα, στη Δυτική Oχθη οι έποικοι δρουν ουσιαστικά ανενόχλητοι, ενώ και στην Ιερουσαλήμ η κατάσταση γίνεται ανυπόφορη τόσο για τους κατοίκους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ όσο και για τις εκκλησίες και τους πιστούς άλλων θρησκειών, όπως είναι επί παραδείγματι το Πατριαρχείο των Αρμενίων των Ιεροσολύμων και το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Την ίδια ώρα τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης φιλοξενούν αφιερώματα για την έκρηξη του real estate στο Ισραήλ και συνεντεύξεις με επιχειρηματίες που έχουν επενδύσει εκατομμύρια δολάρια για να πάρουν γη στην Ιερουσαλήμ που απέσπασαν με αμφιβόλου εγκυρότητας συμβόλαια από θεσμούς όπως τα προαναφερθέντα πατριαρχεία.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Δήμου της Ιερουσαλήμ, ο πληθυσμός της πόλης αναμένεται να εκτοξευτεί μέσα στις επόμενες δεκαετίες και από περίπου 1 εκατομμύριο που είναι σήμερα να ξεπεράσει το 1,5 εκατομμύριο. Με αυτό ως δεδομένο οι αρχές που δίνουν τις άδειες αλλά και οι εταιρείες που κάνουν μπίζνες έχουν αυξήσει δραματικά τον αριθμό των εν εξελίξει πρότζεκτ. Eτσι, μόνο μέσα στο 2024 οι αρχές έδωσαν άδειες για την κατασκευή περισσότερων από 7.700 οικιστικών ακινήτων, ενώ άλλες 16.000 μονάδες αναμένεται να λάβουν έγκριση.
Ενώ η Ιερουσαλήμ διαθέτει μόνο 30 κτίρια 18 ορόφων και άνω, σχεδόν 500 νέοι ουρανοξύστες σχεδιάζονται και ετοιμάζονται για κατασκευή, σύμφωνα με έγγραφο του δήμου που διέρρευσε πρόσφατα. Αυτό θα προσθέσει σχεδόν 60.000 διαμερίσματα στην πόλη, αυξάνοντας την προσφορά κατοικιών κατά περίπου 20%. Τα περισσότερα από αυτά θα είναι πολυτελή διαμερίσματα.
Μέτρα που φέρνουν αντιδράσεις
Ταυτόχρονα όμως με τα παραπάνω λαμβάνονται και κάποια μέτρα που προκαλούν αντιδράσεις. Μόλις τον Φεβρουάριο, για παράδειγμα, οι εκπρόσωποι όλων των χριστιανικών εκκλησιών και των δογμάτων των Ιεροσολύμων προσυπέγραψαν την ανακοίνωση του Πατριαρχείου των Αρμενίων για την απόφαση των αρχών να ξεκινήσουν διαδικασία κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων τού εν λόγω πατριαρχείου με την αιτιολογία ότι χρωστάει τους φόρους «Αρνόνα» (πρόκειται για δημοτική φορολογία περιουσίας, από την οποία παραδοσιακά εξαιρούνται εκκλησίες και πατριαρχεία). Η προσπάθεια φορολόγησης έρχεται σε συνέχεια των αποκαλύψεων για τη μυστική συμφωνία που έκανε ένας πρώην ιερέας με τον Aυστραλοεβραίο επιχειρηματία Ντάνι Ρούμπενσταϊν Ρόθμαν της XANA Capital, μεταβιβάζοντάς του την κυριότητα περίπου του 25% της αρμενικής συνοικίας για να κατασκευάσει ξενοδοχείο.
Τα παραπάνω που αφορούσαν τους Αρμενίους ήρθαν στην επιφάνεια περίπου την ίδια περίοδο με τη δικαστική διαμάχη για τεράστιες εκτάσεις και για ακίνητα-φιλέτα που ανήκαν στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων –τον δεύτερο μεγαλύτερο κάτοχο γης στην περιοχή μετά το ισραηλινό κράτος– τα οποία, πάλι με διάφορα τερτίπια αλλά και με ξεκάθαρη διαφθορά, είχαν καταλήξει προς «αξιοποίηση» και «ανάπλαση» στα χέρια οργανώσεων εποίκων (Ateret Cohanim) αλλά και επιχειρηματιών. Είναι ενδεικτικό ότι για το θέμα υπήρξαν εντάσεις και πραγματοποιήθηκε κατάληψη του ξενοδοχείου Μικρή Πέτρα κοντά στην Πύλη της Γιάφα, τον Μάρτιο του 2022, από ομάδα ενόπλων της εξτρεμιστικής εποικιστικής οργάνωσης Ateret Cohanim.
Αναζωπύρωση ανησυχιών
Η διαμάχη για την κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων του Πατριαρχείου των Αρμενίων έχει αναζωπυρώσει τις ανησυχίες που εκφράζουν οι εκκλησίες εδώ και καιρό σε σχέση με αυτό που περιγράφουν ως συντονισμένη προσπάθεια να περιοριστεί η παρουσία τους στην Ιερουσαλήμ. Καταγγέλλουν ήδη από το 2022-23 την αυξανόμενη εχθρότητα από εξτρεμιστικές εβραϊκές ομάδες, οι οποίες παρενοχλούν κληρικούς, βεβηλώνουν χριστιανικά μνημεία και υποστηρίζουν την απομάκρυνση των χριστιανών από την πόλη συνολικά. Είναι ενδεικτικό ότι το 2023 ο πατριάρχης των Καθολικών Χωρών της Αγίας Γης –και εκ των υποψήφιων διαδόχων του εκλιπόντος πάπα– Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλα είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για απότομη αύξηση περιστατικών μισαλλοδοξίας εναντίον και των χριστιανών στην Ιερουσαλήμ και άλλες περιοχές, ενώ είχε κατηγορήσει την κυβέρνηση Νετανιάχου για τη δημιουργία «ενός πολιτιστικού και πολιτικού κλίματος που μπορεί να δικαιολογήσει ή να ανεχθεί επιθέσεις κατά των χριστιανών». Το παιχνίδι της αλλαγής της ιδιοκτησίας γης στην Ιερουσαλήμ και πέριξ αυτής αλλά και στα παλαιστινιακά εδάφη παίζεται πλέον και με τη συμμετοχή επιχειρηματιών οι οποίοι αναλαμβάνουν να «ρίξουν» το ειδικό βάρος τους στην προσπάθεια, που κατά τα φαινόμενα περνάει τόσο από τους δρόμους όσο και από την ισραηλινή γραφειοκρατία. Είναι ενδεικτικό ότι σχετικά πρόσφατα ο Αμερικανοεβραίος επιχειρηματίας του real estate Γκάρι Μπαρνέτ, σε συνέντευξη που παραχώρησε στην καθημερινή εφημερίδα «Yedhot Ahronot», υποστήριξε ανοιχτά ότι η εταιρεία του πλήρωσε περισσότερα από 178 εκατ. ευρώ για να πάρει 526 στρέμματα γης στις γειτονιές Ρεχάβια και Ταλμπίγια προκειμένου να τις «εκσυγχρονίσει» και δεν πρόκειται να κάνει πίσω παρά τις αντιδράσεις ή τις δυσκολίες.
Οι εκτάσεις που αγόρασε ο επιχειρηματίας ανήκαν αρχικά στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Η εξαγορά οριστικοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2023, με πωλήτρια την εταιρεία Nayot Komemiyut της οικογένειας Μπεν Νταβίντ.
Η έκταση είχε αρχικά μισθωθεί από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων στο Εβραϊκό Εθνικό Ταμείο (KKLJNF – ΕΕΤ) τη δεκαετία του 1950 με διάρκεια έως 99 χρόνια (έως το 2052), με δυνατότητα παράτασης. Το ΕΕΤ υπεκμίσθωσε τη γη σε ενοικιαστές. Το 2016 η Nayot Komemiyut αγόρασε τα δικαιώματα γης από την εκκλησία, συνέχισε τη μίσθωση στο ΕΕΤ και πρόσφερε μάλιστα στους ενοικιαστές την ευκαιρία να αγοράσουν την πλήρη κυριότητα των σπιτιών τους. Το θέμα είχε απασχολήσει τη Δικαιοσύνη, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 2000 τη συμφωνία εκμίσθωσης με το ΕΕΤ είχαν εκμεταλλευτεί απατεώνες, με αποτέλεσμα ζημία άνω των 20 εκατ. για το Ταμείο που τελικά κλήθηκε να καλύψει η Nayot Komemiyut.
Δήμαρχος-μαέστρος στην «ανάπτυξη» της Ιερουσαλήμ
Κεντρικό ρόλο στην «αναζωογόνηση» της Ιερουσαλήμ, σύμφωνα με τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, παίζει ο δήμαρχος της πόλης Μοσέ Λιόν, με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στον δημαρχιακό θώκο από το 2018 κι έχει υπάρξει στενός οικονομικός σύμβουλος του Μπενιαμίν Νετανιάχου και στενός συνεργάτης του πρώην αντιπροέδρου και υπουργού Οικονομικών Αβιγκντορ Λίμπερμαν. Προέρχεται από την πιο ακραία πτέρυγα της Δεξιάς του Ισραήλ (πλασάρεται ως κεντρώος), αν και δεν φτάνει σε αισχρότητα τον ακροδεξιό υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ και τον υπουργό Οικονομίας Μπεζαλέλ Σμότριτς.
Παρότι ο Λιόν υποστηρίζει ότι επί των ημερών του οι διακρίσεις εναντίον των μη Εβραίων είναι περιορισμένες, στήριξε δημόσια το οικιστικό πρότζεκτ που είναι γνωστό ως «Lower Aqueduct Project» και προβλέπει ουσιαστικά τη δημιουργία μιας νέας εβραϊκής γειτονιάς και στην πλευρά της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Το πρότζεκτ έλαβε έγκριση το 2023 από την Επιτροπή Σχεδιασμού της Περιφέρειας της Ιερουσαλήμ και είναι η πρώτη μεγάλη γειτονιά στην Ανατολική Ιερουσαλήμ που εγκρίνεται από το 2012. Εκτείνεται και στις δύο πλευρές της Πράσινης Γραμμής, νότια του κιμπούτς Ραμάτ Ραχήλ στη νότια Ιερουσαλήμ και δυτικά της παλαιστινιακής γειτονιάς Σουρ Μπάχερ. Το σχέδιο προέβλεπε να κατασκευαστούν περίπου 1.792 οικιστικές μονάδες σε περίπου 46 στρέμματα γης.
Η ισραηλινή οργάνωση ειρήνης Peace Now, αναφερόμενη στο συγκεκριμένο πρότζεκτ, υπογραμμίζει: «Από πολιτική άποψη πρόκειται για στρατηγικό σχέδιο που θα επηρεάσει αρνητικά τη δυνατότητα ύπαρξης μιας συνεχούς αστικής παλαιστινιακής σύνδεσης στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Στην πράξη, το σχέδιο μπλοκάρει τον τελευταίο διάδρομο που απομένει για να συνδέει τις γειτονιές Μπέιτ Σαφάφα και Σουρ Μπάχερ με άλλα μέρη της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, αν και περίπου η μισή περιοχή του σχεδίου βρίσκεται εκτός της Πράσινης Γραμμής και η μισή εντός αυτής, η στρατηγική θέση της μεταξύ των Γκιβάτ Χαμάτος και Χαρ Χόμα το καθιστά ιδιαίτερα προβληματικό από πολιτική άποψη».
Μια άλλη ισραηλινή ακτιβιστική οργάνωση, η Ir Amim, έχει υποστηρίξει ότι «το σχέδιο αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στο πολιτικό μέλλον της Ιερουσαλήμ. Εάν κατασκευαστεί, θα διευρύνει την ισραηλινή οικιστική σφήνα κατά μήκος των νότιων συνόρων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, εντείνοντας το φαινόμενο της απομόνωσης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ από τη νότια Δυτική Οχθη, ενώ θα διασπάσει τον παλαιστινιακό χώρο.
Πέρα από τις γεωπολιτικές προεκτάσεις του, η προώθηση αυτού του σχεδίου υπογραμμίζει τις συστηματικές διακρίσεις που συνεπάγεται η ισραηλινή πολιτική σχεδιασμού και οικοδόμησης στην Ιερουσαλήμ. Από τις αρχές του 2023 πάνω από 18.500 οικιστικές μονάδες έχουν προωθηθεί για νέους ή υφιστάμενους ισραηλινούς οικισμούς στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, ενώ η οικιστική ανάπτυξη για τους Παλαιστινίους έχει παραμεληθεί σε μεγάλο βαθμό. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι αποτελούν σχεδόν το 40% του πληθυσμού της Ιερουσαλήμ. Το 2023 και το 2022 ήταν τα δύο έτη με τον υψηλότερο αριθμό μονάδων εποικισμού που έχουν προωθηθεί την τελευταία δεκαετία στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Μια τέτοια άδικη πολιτική πολεοδομικού σχεδιασμού λειτουργεί εδώ και καιρό ως μοχλός εκτοπισμού των Παλαιστινίων στην υπηρεσία της παγίωσης μιας εβραϊκής δημογραφικής πλειοψηφίας στην Ιερουσαλήμ και της περαιτέρω εδραίωσης του ισραηλινού εδαφικού ελέγχου, ώστε να ματαιωθούν οι προοπτικές για μια δίκαιη πολιτική λύση». Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί ότι η Χαμάς, μέσα στο 2024 κι ενώ ο πόλεμος στη Γάζα μαινόταν, θεώρησε αρκετά σημαντικό το θέμα ώστε να εκδώσει σχετική ανακοίνωση ενάντια στο πρότζεκτ αυτό.
