Τη Δευτέρα 28 Μαρτίου 2022 η ευρωπαϊκή πλατφόρμα Media Freedom Rapid Response (MFRR) ανακοίνωσε την έκθεση-πόρισμα από την αποστολή κλιμακίου της στην Ελλάδα, το οποίο τον περασμένο Δεκέμβριο διερεύνησε τις καταγγελίες για την κατάσταση στον χώρο των ΜΜΕ. Τα συμπεράσματα της έκθεσης χαρακτηρίστηκαν κόλαφος, ράπισμα, ηχηρό χαστούκι για τις κυβερνητικές πρακτικές.
Η πλατφόρμα MFRR, το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI), η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ), οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) διαρκώς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα. Στην έκθεση αναφέρονται συγκεκριμένα ζητήματα και καλείται η κυβέρνηση να τα λάβει υπόψη της, καθώς οι εν λόγω διεθνείς και ευρωπαϊκοί οργανισμοί λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από τις Βρυξέλλες. Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις της αντιπροέδρου της Κομισιόν Βέρα Γιούροβα ότι η Ελλάδα «ανήκει στις χώρες της ΕΕ που θεωρούνται “προβληματικές” ως προς την ελευθερία του Τύπου» ή του επικεφαλής των RSF για τα Βαλκάνια Πάβολ Σάλαϊ: «Η κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα είναι πλέον συγκρίσιμη με αυτή στην Ουγγαρία».
Κατά την παρουσίαση της έκθεσης έγιναν λόγος ότι απευθύνθηκαν αιτήματα για συνάντηση προς την πλευρά της κυβέρνησης, ωστόσο δεν ανταποκρίθηκαν οι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη και Δικαιοσύνης· επίσης έγιναν συστάσεις στην κυβέρνηση, ειδικά για την εξιχνίαση της δολοφονίας του Γιώργου Καραϊβάζ, η οποία χαρακτηρίστηκε «ζωτικής σημασίας» από το πάνελ των ομιλητών. Εν τάχει αναφέρθηκαν ζητήματα πλουραλισμού, με την έκθεση να τιτλοφορείται «Ελέγχοντας την πληροφορία» από πλευράς κυβέρνησης, η στοχοποίηση δημοσιογράφων και Μέσων όπως ο Κώστας Βαξεβάνης και το Documento και η παρακολούθηση ερευνητών που ασχολήθηκαν με προσφυγικά στρατόπεδα, η αδιαφάνεια (λίστα Πέτσα), η παρεμπόδιση στο δημοσιογραφικό έργο κ.λπ.
Ποια ελευθερία ενημέρωσης
Σε αυτό το βαρύ, ομολογουμένως, κλίμα η κυβέρνηση διά του εκπροσώπου της πετά την μπάλα στην εξέδρα, και μάλιστα εμμέσως καθώς απαντά στην αξιωματική αντιπολίτευση. «Συνιστά τουλάχιστον ευτέλεια το να υιοθετεί και να χρησιμοποιεί ελληνικό κόμμα μια έκθεση η οποία προσβάλλει τόσο τον ελληνικό Τύπο και τους λειτουργούς του, όσο και τους θεσμούς της Πολιτείας μας. Η Ελλάδα είναι ευρωπαϊκό κράτος δικαίου και η ανεξαρτησία του Τύπου είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη. Ο πλουραλισμός και η ελευθερία του λόγου και της κριτικής αποτελούν καθημερινή πρακτική. Κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί ελεύθερα από το μέσον που εκείνος επιλέγει, από την πληθώρα που υπάρχουν. Και κανένα διεθνές θεσμικό όργανο δεν αμφισβητεί αυτή την πραγματικότητα» ανέφερε ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Γιάννης Οικονόμου.
Από κοντά το Γραφείο Τύπου της ΝΔ αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα όχι μόνο είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, αλλά αποτελεί καθημερινή πρακτική στο πλαίσιο του κράτους Δικαίου, με μεγάλο πλουραλισμό μέσων και άσκηση κάθε είδους κριτικής στην κυβέρνηση και στους θεσμούς. Αυτό το διαπιστώνει κάθε πολίτης, που έχει την δυνατότητα να ενημερωθεί ελεύθερα, οποιαδήποτε στιγμή, από το μέσον της επιλογής του».
Ελεύθερη ενημέρωση από τα κρατικά ΜΜΕ που είναι υποταγμένα με νόμο στον ίδιο τον πρωθυπουργό; Από τα κανάλια των εφοπλιστών και μεγαλοεπιχειρηματιών που στηρίζουν και στηρίζονται οικονομικά από την κυβέρνηση Μητσοτάκη; Από τόνους fake news ή παραποιημένης πληροφορίας; Από σμήνη fake λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Πόση ελευθερία όταν καταγγέλλονται παρεμβάσεις στον διεθνή Τύπο για να αλλάξει η παρουσίαση όσων ρεπορτάζ δεν περιποιούν τιμή στην κυβέρνηση;
Πόσο ελεύθεροι είναι οι εργαζόμενοι όταν στοχοποιούνται απλώς και μόνο επειδή εργάζονται σε «μη αρεστά» Μέσα; Όταν δεν τους δίνεται ο λόγος σε συνεντεύξεις Τύπου ή ενημερώσεις; Όταν η κυβέρνηση ή στελέχη της δεν απαντούν σε αποκαλύψεις; Όταν αποφασίζουν να απαντήσουν στα υπόλοιπα ΜΜΕ παίζεται η απάντηση αλλά αγνοείται το θέμα στο οποίο αναφέρεται.
Αυτή είναι η πλευρά που στηλιτεύει η έκθεση της πλατφόρμας MFRR.
Ποια ΕΣΗΕΑ;
Στη συζήτηση κατά την παρουσίαση της έκθεσης έγινε λόγος και για τις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναλάβουν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι, «από τα κάτω». Να πιέσουν την κυβέρνηση για να υπάρξει διαφάνεια και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Στην έκθεση καταγράφεται η στάση της ΕΣΗΕΑ, η πρόεδρος της οποίας Μαρία Αντωνιάδου τοποθετήθηκε στην αποστολή της MFRR για τις εργασιακές σχέσεις συνεπεία των «μεταρρυθμίσεων» και για τη δυσανάλογα χαμηλή αμοιβή σε αντιστοίχιση με τον ιδιαίτερα βαρύ φόρτο εργασίας. Όπως επισημαίνεται, οι κακές εργασιακές συνθήκες αποτελούν από μόνες τους μια έμμεση μορφή πίεσης. Πέραν τούτου ουδέν. Ακόμη κι όταν η έκθεση παραθέτει τόσα και σημαντικά προβλήματα στη δημοσιογραφική εργασία, η διοίκηση της ΕΣΗΕΑ δεν αντιδρά. Ούτε όταν η κυβέρνηση τα βρίσκει όλα ανθηρά – είναι αλήθεια; Όπως δεν έπραξε τίποτα ουσιαστικό για τις καταγγελίες διανομής χρήματος μέσω της λίστας Πέτσα. Δεν θεώρησε πρέπον να αναλάβει πρωτοβουλία και να θέσει στοιχειώδη κριτήρια προς όφελος του ίδιου του δημοσιογραφικού έργου. Δεν μπήκε ανάμεσα στους ιδιοκτήτες και την κυβέρνηση.
Πριν από μία δεκαετία και πλέον, δεν ήταν λίγοι συνδικαλιστές όσοι όμνυαν στο επαγγελματικό σωματείο και απεμπολούσαν κάθε διεκδικητικό στόχο που να αφορά το μεροκάματο, τις αυξήσεις, την εντατικοποίηση και τις συνθήκες εργασίας. Σήμερα η διοίκηση της ΕΣΗΕΑ φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για μια συλλογική σύμβαση εργασίας με το κράτος, αφήνοντας έρμαια στο χάος των ιδιωτικών ΜΜΕ χιλιάδες εργαζόμενους, ή και συνταξιούχους και ανέργους, ενώ παράλληλα δεν αναδεικνύει θέματα που αφορούν τη δημοσιογραφική δουλειά, όπως το πλήθος των fake news, την κατευθυνόμενη ενημέρωση, τους αποκλεισμούς και την πόλωση.
Ψελλίζει για δικαιώματα και συλλογικές συμβάσεις, ωστόσο πλήθος είναι οι δημοσιογράφοι που εργάζονται με επισφαλείς όρους εργασίας. Αποτέλεσμα αυτού είναι η κάκιστη ποιότητα της ενημέρωσης, η λογοκλοπή και η αναπαραγωγή non paper.
Ενώ το κόστος των εντύπων πολλαπλασιάζεται, η κυβέρνηση δεν έχει κάνει κίνηση για την ενίσχυσή τους. Κι αν η κυβερνητική πρακτική είναι τα αδιαφανή κριτήρια τύπου λίστας Πέτσα, τι θα αντιτείνει η διοίκηση της ΕΣΗΕΑ; Θα σφυρίζει αδιάφορα όπως έγινε με την ποινικοποίηση των fake news –ανησυχητικό σημείο όπως επισημαίνεται στην έκθεση–, όπως με την τελευταία τροπολογία που έχει κριθεί από νομικούς ως αντισυνταγματική και η ΕΣΗΕΑ εμφανίστηκε δειλά να αντιδρά για την τιμή των όπλων καθώς ούτε καν τέθηκε σε διαβούλευση; Θα πάρει πρωτοβουλίες για την ανεξιχνίαστη εδώ και σχεδόν έναν χρόνο δολοφονία του Γ. Καραϊβάζ; Θα εμφανίζεται τυπικά να καταδικάζει το συμβόλαιο δολοφονίας Βαξεβάνη τη στιγμή που η υπόθεση οδεύει στη δικαιοσύνη; Θα επιτρέπει στο βαθύ κράτος να παρακολουθεί δημοσιογράφους ενώ ασχολούνται με έρευνες στο προσφυγικό;
Όλα αυτά δεν αποτελούν «δημοσιογραφικό έργο» για την ΕΣΗΕΑ; Διαμορφώνεται ένα πλαίσιο ασφυκτικό και η αντίδραση είναι επιεικώς νωχελική. Η διοίκηση της ΕΣΗΕΑ φαίνεται ότι στην προσπάθειά της να ισορροπήσει σε μια realpolitik συνδικαλιστικών επιδιώξεων και μεγαλοπειχειρηματικών ανταγωνισμών επιλέγει τη σιωπή. Και η σιωπή είναι το μόνο δικαίωμα που επιβάλλει η κυβέρνηση σε όσους δεν πάνε με τα νερά της. Όταν όμως το ακολουθεί το συνδικαλιστικό όργανο, η δυστοπία και η χειραγώγηση της είδησης είναι πραγματικότητα.
Διαβάστε επίσης: Διεθνής διασυρμός Μητσοτάκη για την ελευθερία του Τύπου: «Έχει εμμονή με τον έλεγχο της πληροφορίας»
