Κυβέρνηση, κόμμα, στελέχη και συστημική ενημέρωση κανονικοποίησαν την ακραία αντιμεταναστευτική ρητορική
Συνεισέφεραν ΝΔ και συστημικά ΜΜΕ στην κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου; Ποιος ο ρόλος «γαλάζιων» στελεχών, κυβερνητικών ή μη, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) για την ανάδειξη της ακραίας αντιμεταναστευτικής ρητορικής; Υπήρχαν επικοινωνιακοί βραχίονες της ΝΔ στα ΜΚΔ που αρέσκονταν στη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης»; Πώς πλαισιώθηκαν οι ειδήσεις που αφορούσαν το μεταναστευτικό τα τελευταία τέσσερα χρόνια; Πού κυμάνθηκε η κάλυψη των δύο τροπολογιών για το εκλογικό μπλόκο στον Κασιδιάρη από τις mainstream ενημερωτικές ιστοσελίδες;
Σε αυτά και άλλα τόσα ερωτήματα απαντά η έρευνα «Βουβό κύμα;», την οποία συνυπογράφουν τα ερευνητικά μέλη του Πανεπιστημίου της Τουλούζης Νίκος Σμυρναίος, Δημήτρης Ελαφρόπουλος, Πάνος Τσιμπούκης, Κατερίνα Μνιέστρη και Ματθαίος Τσιμιτάκης. Η εν λόγω έρευνα προσθέτει μια σημαντική ψηφίδα στον δημόσιο διάλογο που έχει προκύψει στον απόηχο του εκλογικού αποτελέσματος της 25ης Ιουνίου, το οποίο σηματοδότησε την είσοδο τεσσάρων ακροδεξιών κομμάτων στη Βουλή, με το ένα εξ αυτών να έχει ξεκάθαρες νεοφασιστικές αναφορές και νεοναζιστικές συνδέσεις.
Οι ερευνητές θέτουν στο μικροσκόπιο τη διερεύνηση του ακροδεξιού λόγου στην Ελλάδα και των δικτύων στην ψηφιακή δημόσια σφαίρα, ανάγοντας το μεταναστευτικό ζήτημα σε άξονα σκέψης και ανάλυσης. Ως εκ τούτου, καταπιάνονται με την πλαισίωση (δηλαδή τον τρόπο που περιγράφονται πτυχές της επικαιρότητας) του μεταναστευτικού από τα ΜΜΕ, δίνοντας έμφαση στον πολυσυζητημένο φράχτη στον Εβρο αλλά και στη σύνδεση του μεταναστευτικού με την εγκληματικότητα. Επιπρόσθετα, διερευνούν τον ακροδεξιό λόγο στα ΜΚΔ αποτυπώνοντας τα δίκτυα που συναρθρώνονται επί τη βάσει φορτισμένων όρων όπως «λαθρομετανάστης» και «εθνοπροδότης», ενώ επικεντρώνονται και στην περίπτωση Κασιδιάρη, αποσαφηνίζοντας πώς οι δύο κυβερνητικές ρυθμίσεις για το εκλογικό «φρένο» στον πρωτόδικα καταδικασμένο ναζί τον έθεσαν στη βιτρίνα της ψηφιακής δημόσιας σφαίρας.
Για την εκπόνηση της συγκεκριμένης μελέτης στο χρονοδιάγραμμα 1.1.2019 έως 11.5.2023 άντλησαν δεδομένα από 102 δημοσιογραφικούς ιστότοπους, 450 δημόσια γκρουπ και σελίδες στο Facebook, 97.537 tweets πολιτικών προσώπων και οργανισμών της ακροδεξιάς και 210.814 αναρτήσεις στο Twitter από λογαριασμούς που συνδέονται με ακροδεξιούς φορείς, όπως επίσης 73 βίντεο και αντίστοιχα σχόλια στο YouTube.
Τροπολογίες ακροδεξιάς αβάντας
Η είσοδος των Σπαρτιατών στη Βουλή προκάλεσε την κριτική των προοδευτικών κομμάτων (πλην ΠΑΣΟΚ) στη ΝΔ, παρουσιάζοντας το κόμμα του Κυριάκου Μητσοτάκη ως χορηγό του χρυσαυγιτισμού εξαιτίας της επικοινωνιακής πριμοδότησης του Κασιδιάρη μέσω των δύο τροπολογιών που κατατέθηκαν και ψηφίστηκαν στην ολομέλεια τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο. Το δεδομένο που προκύπτει από την έρευνα των μελετητών σε 102 ενημερωτικές ιστοσελίδες είναι η εκτίναξη της δημοσιογραφικής κάλυψης της «υπόθεσης Κασιδιάρη» στις δύο επίμαχες περιόδους κατάθεσης των δύο τροπολογιών. «Οι αναφορές της ψηφιακής ειδησεογραφίας στο εν λόγω ζήτημα παρουσίασαν σημαντική αύξηση σε δύο σημεία. Αφενός κατά το διάστημα από 5 έως 8 Φεβρουαρίου και αφετέρου από 5 έως 11 Απριλίου, όπου η δημόσια συζήτηση στράφηκε στις σχετικές τροπολογίες – ρυθμίσεις που εισήγαγε η κυβέρνηση» σημειώνεται στην έρευνα. Για να δοθεί μια τάξη μεγέθους, τον Απρίλιο οι αναφορές έφτασαν περίπου το 6% της ψηφιακής ειδησεογραφίας, με το protothema.gr και το topontiki.gr να διατηρούν τα ηνία με 394 και 271 δημοσιεύσεις αντίστοιχα. Το documentonews.gr είχε 94 σχετικά δημοσιεύματα όντας στη 17η θέση του δείγματος.
Συνεπώς, σε δημοσιογραφικό και πολιτικό επίπεδο μπορεί να συνάγει κάποιος ότι η κριτική επιβεβαιώνεται, καθώς οι συγκεκριμένες τροπολογίες αποτέλεσαν βατήρα επικοινωνιακής προικοδότησης του Κασιδιάρη, ακόμη και ένα μήνα πριν από τις πρώτες κάλπες. Κι αν ο «γαλάζιος» αντίλογος είναι πως χωρίς τις τροπολογίες στη Βουλή θα βρισκόταν ο ίδιος ο Κασιδιάρης, τότε όποιος διατυπώνει αυτό το σχήμα παραβλέπει συνειδητά το σενάριο να μην αποκτούσαν βουλευτική ιδιότητα ούτε οι Σπαρτιάτες εάν δεν είχε συντελεστεί η δωρεάν πολιτική διαφήμιση του ηγετικού στελέχους της Χρυσής Αυγής.
«Γαλάζια» δικτύωση ακροδεξιάς κοπής
Οσον αφορά τη δομή των δικτύων ακροδεξιάς αλληλεπίδρασης στο Twitter, οι ερευνητές παρατηρούν την ανάδυση νέων πόλων στο πολιτικό πεδίο, όπως το κόμμα Νίκη. Επισημαίνουν, επίσης, τον «ενδιάμεσο» ρόλο του Κωνσταντίνου Μπογδάνου αλλά και προσώπων με υπουργικό αξίωμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι –σύμφωνα με την έρευνα– ο Αδωνης Γεωργιάδης, ο οποίος «εμφανίζεται ως κεντρικός κόμβος στα δίκτυα αυτά», τα οποία εκτείνονται μέχρι τον Κασιδιάρη. Συγκεκριμένα, με βάση το σχετικό γράφημα που αντανακλά τη χαρτογράφηση αυτών των δικτύων, συμπεραίνουν οι ερευνητές: «Ακριβώς στο κέντρο του γράφου (σ.σ.: γραφήματος) βρίσκεται ο λογαριασμός του Αδωνη Γεωργιάδη, κάτι που υποδηλώνει την αλληλεπίδρασή του με όλο το φάσμα της ακροδεξιάς». Κοινώς, με βάση τη δημοσιογραφική προσέγγιση ο νέος υπουργός Εργασίας και αντιπρόεδρος της ΝΔ αποτελεί συνδετικό κρίκο, όντας θεσμικός εκφραστής της ακροδεξιάς με απήχηση σε όλες τις κατευθύνσεις και απολήξεις του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου.
Σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να προστεθούν λοιπά ευρήματα των ερευνητών, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στη διαπίστωση ότι η προσπάθεια της ΝΔ να έχει ερείσματα και προσβάσεις στον ακροδεξιό χώρο είναι πολυεπίπεδη. Οι Νίκος Σωτηρόπουλος και Νίκος Μιχαήλ (Nikos Michael) εκτός από στελέχη της ΝΔ θεωρούνται οιονεί opinion leaders της Δεξιάς στο Twitter, αριθμώντας 34.000 και 19.300 ακολούθους. Κατά την έρευνα, τα δύο αυτά «γαλάζια» στελέχη χρησιμοποιούν κατά κόρον τον όρο «λαθρομετανάστης», γεγονός που τους ανάγει «σε πρωταγωνιστές της σχετικής συζήτησης». «Διαφαίνεται, λοιπόν, εδώ η υιοθέτηση ακροδεξιού λόγου από υποστηρικτές της κυβέρνησης για προφανείς ιδεολογικούς και ψηφοθηρικούς λόγους» αναγράφεται, ενώ υπογραμμίζεται ότι ο συγκεκριμένος ρατσιστικός όρος χρησιμοποιείται «κι από ακροδεξιούς ως μέσο επίθεσης στην κυβέρνηση», κάτι που έχει ως απόρροια το φαινόμενο του «ανταγωνισμού νομιμοποίησης». Δηλαδή υποστηρικτές και αντίπαλοι της κυβέρνησης Μητσοτάκη προσπαθούν να οικειοποιηθούν τον όρο προκειμένου να κερδίσουν τη μάχη της ηγεμονίας στο ακροδεξιό ακροατήριο.
Σημαντική μεταβλητή του «γαλάζιου» μηχανισμού ακροδεξιάς προπαγάνδας είναι και η δράση της φίλα προσκείμενης στη ΝΔ ιστοσελίδας Ελλάδα 24. Παρενθετικά, όπως είχε αποκαλύψει η «Αυγή», διαχειριστές του συγκεκριμένου Μέσου είναι οι εκ των εμπνευστών και συνεχιστών του προπαγανδιστικού εγχειρήματος της Ομάδας Αλήθειας, το οποίο επικεντρώνεται στην ανάδειξη των θέσεων της ακραίας πτέρυγας της ΝΔ και την κριτική πολιτικών αντιπάλων στα ΜΚΔ. Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών για τη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης», «ο Κων. Μπογδάνος και το, φιλικό προς τη ΝΔ, μέσο Ελλάδα 24 είναι αυτοί με τη μεγαλύτερη απήχηση που χρησιμοποιούν τον όρο “λαθρομετανάστης” σε δημοσιεύσεις στο Facebook». Εν συνεχεία «ακολουθούν πολιτικά πρόσωπα και φορείς της ακροδεξιάς, όπως οι Αδ. Γεωργιάδης, Θάνος Τζήμερος, Εμμανουήλ Φράγκος, Εθνική Δημιουργία».
Συνοψίζοντας, «γαλάζια» στελέχη διάφορων βαθμίδων αλλά και προπαγανδιστικοί μηχανισμοί της Πειραιώς εκκρίνουν στον ψηφιακό δημόσιο διάλογο ακροδεξιό φορτίο. Το δεδομένο αυτό καταδεικνύει τη συνειδητή ιδεολογικοπολιτική προσήλωση του κυβερνώντος κόμματος στο εθνικιστικό ακροατήριο προκειμένου να μην αναγορευτούν τα ακροδεξιά μορφώματα αποκλειστικοί εκφραστές του συγκεκριμένου χώρου. Αυτή η επικίνδυνη ατραπός οδηγεί νομοτελειακά στην παγίωση της ακραίας ρητορικής στη δημόσια σφαίρα, έχοντας σθεναρούς αρωγούς τα κανάλια διάχυσης των συστημικών Μέσων.
Κανονικοποίηση του χρυσαυγιτισμού
Εκτός από τα στελέχη της ΝΔ με ή χωρίς θεσμικό αξίωμα και ακραιφνή εθνικιστικά ΜΜΕ, χρήση του μισαλλόδοξου χαρακτηρισμού «λαθρομετανάστης» έκαναν την τελευταία τετραετία και συστημικά Μέσα του διαδικτύου. «Η χρήση του όρου είναι συχνή από περιθωριακά ΜΜΕ του ακροδεξιού χώρου, όπως οι εφημερίδες Στόχος, Μακελειό και Ελεύθερος Κόσμος» παρατηρούν οι ερευνητές και συμπληρώνουν: «Ομως, βλέπουμε, επίσης, ότι σημαντική χρήση γίνεται κι από άλλα μέσα γενικού και ειδικού ενδιαφέροντος (Πρώτο Θέμα, αθλητική εφημερίδα Sportime, τοπική εφημερίδα της Χίου, Αλήθεια) που δημοσιεύουν τον όρο χωρίς εισαγωγικά, ενώ άλλα mainstream ΜΜΕ δημοσιεύουν δηλώσεις πολιτικών παραγόντων (Βελόπουλος, Μπογδάνος, Σαμαράς κ.λπ.) που χρησιμοποιούν τον όρο, ο οποίος αναπαράγεται σε εισαγωγικά».
Τούτων δοθέντων, διαπιστώνουν: «Η εναλλαγή και η ανάμειξη ευθύ και πλάγιου λόγου στην ειδησεογραφία κατά τη χρήση του χαρακτηρισμού “λαθρομετανάστης”, με ή χωρίς εισαγωγικά, θολώνει τα όρια μεταξύ δηλώσεων πολιτικών προσώπων και τοποθετήσεων των δημοσιογράφων, συμβάλλοντας στην κανονικοποίηση της χρήσης του όρου χωρίς σαφή περιγραφή ή επεξήγηση της προέλευσης και πόσο μάλλον της γενεαλογίας του». Μάλιστα επισημαίνουν τα αντιπαραθετικά δίπολα που καλλιεργεί η χρήση και διάδοση του συγκεκριμένου όρου, τα οποία έχουν στον πυρήνα τους το «καλό – κακό», κατασκευάζοντας την εθνική ταυτότητα με όρους «εμείς» σε αντίθεση με το «άλλο», το οποίο είναι συνυφασμένο με τους μετανάστες που παρουσιάζονται ως «πολεμική απειλή», «φυσική καταστροφή» αλλά και «αποϋλοποιημένες ή απάνθρωπες οντότητες».
Η εικόνα αυτή όπως περιγράφηκε παραπάνω σε σχέση με τη συχνότητα χρήσης του όρου «λαθρομετανάστης» από συστημικά ενημερωτικά σάιτ διαμορφώθηκε μετά το πέρας των εκλογών του Ιουλίου 2019. «Από το καλοκαίρι του 2019 κι έπειτα, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, δημοσιεύονται καθημερινά από πέντε έως δέκα νέα άρθρα που τον αναφέρουν» υποστηρίζουν οι επιστήμονες για τον ρατσιστικό χαρακτηρισμό, ενώ αντίστοιχη χρονική συνάφεια με τις εκλογές του 2019 εντοπίζουν τόσο για την αύξηση των δημοσιογραφικών αναφορών αναφορικά με το μεταναστευτικό ζήτημα αυτό καθαυτό, αλλά και για τη σύνδεσή του με την εγκληματικότητα. «Ενα δεύτερο στοιχείο της κάλυψης του μεταναστευτικού από τα ΜΜΕ είναι η διασύνδεσή του με την εγκληματικότητα» σημειώνουν εισαγωγικά και συνεχίζουν εξηγώντας: «Ο χώρος που δίνεται στο θέμα της εγκληματικότητας από τα ΜΜΕ του δείγματός μας αυξήθηκε έντονα σε απόλυτους αριθμούς από το καλοκαίρι του 2019 και μετά. […] Το χρονικό αυτό σημείο συμπίπτει με τη νίκη της ΝΔ στις εκλογές του 2019».
Το ΑΠΕ σε ρόλο κρουπιέρη
Οι ερευνητές εικάζουν, βάσει των στοιχείων και των γεγονότων, ότι η ραγδαία αύξηση των δημοσιευμάτων που αφορούν το μεταναστευτικό και την εγκληματικότητα έχει «δυνητική σχέση» με την κυβερνητική αλλαγή του 2019 εξαιτίας της απόφασης του Κυρ. Μητσοτάκη να θέσει υπό την εποπτεία του το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ). «Η αντιπολίτευση αλλά και πολλοί διεθνείς οργανισμοί άσκησαν κριτική σε αυτή την επιλογή και στηλίτευσαν το γεγονός ότι υπό την προεδρία του Αιμίλιου Περδικάρη, το ΑΠΕ φάνηκε να εξυπηρετεί την ατζέντα της κυβέρνησης» αναφέρουν, ενώ η έτερη εκτίμηση που παραθέτουν για να εξηγήσουν το φαινόμενο αφορά την ανάγκη μεγιστοποίησης της επισκεψιμότητας, κάτι που μπορεί να φέρει επιπλέον διαφημιστικά έσοδα στις ιστοσελίδες.
Να σημειωθεί ότι το Documento έχει στηλιτεύσει πολλάκις τον ρόλο του ΑΠΕ –υπό τον Αιμίλιο Περδικάρη– στη μιντιακή συνθήκη που κατατάσσει τη χώρα μας στη θέση 107 για την ελευθερία του Τύπου. Το ΑΠΕ έχει μετατραπεί σε κρουπιέρη κυβερνητικής προπαγάνδας, διασπείροντας μιντιακές κατασκευές οι οποίες προκαλούν μια χιονοστιβάδα ασύμμετρης δημοσιότητας. Πιο απλά, ο ευρύς διαμοιρασμός μιας «είδησης» από το πρακτορείο σημαίνει ότι οι φίλα προσκείμενες στην κυβέρνηση ιστοσελίδες αναδημοσιεύουν μαζικά, λόγου χάρη, μια ανάρτηση ενός υπουργού στα ΜΚΔ, παραμερίζοντας πλήρως την απάντηση που μπορεί να υπάρχει επ’ αυτής ή ακόμη και την αιτία που οδήγησε στην ανάρτηση του υπουργού. Αυτά έχουν καταγγελθεί επισήμως στην ΕΣΗΕΑ, αναγκάζοντας τον Αιμ. Περδικάρη να απολογείται ενώπιον του προεδρείου της Ενωσης.
