Μία συζήτηση για τη Δανία, την εγκληματικότητα και την άνοδο του crime fiction στη Βόρεια Ευρώπη.
Η συνάντηση με τον Μίκαελ Κατς Κρέφελ προγραμματίστηκε να γίνει σε αίθουσα του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία. Από τα πρώτα δευτερόλεπτα καταλαβαίνω ότι έχω να κάνω με έναν εξαιρετικά ευγενή και ζεστό άνθρωπο που μιλάει με ενθουσιασμό και χαμογελάει συνεχώς. «Πώς μπορεί ένας τόσο ζεστός άνθρωπος να γράφει τόσο σκοτεινά;» του λέω και γελάει δυνατά. Η αφορμή για τη συνομιλία με τον Δανό συγγραφέα είναι η παρουσίαση του βιβλίου του «Η σέχτα» (Ψυχογιός) που έγινε πριν από λίγο καιρό στην Αθήνα. Πρόκειται για το τρίτο της σειράς που εκδίδεται στα ελληνικά με κεντρικό ήρωα τον πρώην ντετέκτιβ Τόμας Ράουνσχολτ, γνωστό ως Ράουν, ο οποίος μετά τη δολοφονία της συντρόφου του προσπαθεί να συνεχίσει τη ζωή του, μέχρι τη στιγμή που ένας πανίσχυρος επιχειρηματίας τού αναθέτει να εντοπίσει τον γιο του, ιδρυτή μιας σκοτεινής σέχτας.
Ο Μίκαελ Κατς Κρέφελ επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα όταν ήταν είκοσι χρόνων. «Έκανα οτοστόπ από την Κοπεγχάγη στον Πειραιά και είδα πολλά μέρη. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία. Όταν βρέθηκα στα ελληνικά νησιά, καθόμουν τα βράδια στις παραλίες και κοιτούσα τον ουρανό. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τόσα αστέρια. Αγαπώ πολύ τα ταξίδια. Μου αρέσουν οι πόλεις αλλά και τα απομονωμένα μέρη του κόσμου, όπως η οροσειρά του Άτλαντα στο Μαρόκο».
Τον ρωτάω αν γράφει τα βιβλία του ταξιδεύοντας. «Γράφω στο γραφείο μου, στο διαμέρισμά μου που βρίσκεται στο κέντρο της Κοπεγχάγης. Την επεξεργασία του κειμένου την κάνω συνήθως σε μια παλιά βενζινάκατο που έχω σε μια μαρίνα η οποία απέχει γύρω στα δέκα με δεκαπέντε λεπτά από το σπίτι μου». Αυτό είναι το θερινό γραφείο του. «Αγαπώ πολύ τους ήχους της μαρίνας, τον ήχο από τις μηχανές των σκαφών, το κελάηδισμα των πουλιών, τον ήχο του κυματισμού του νερού. Νιώθω απίστευτη ελευθερία». Ωστόσο, δεν είναι μοναχικός. Του αρέσει η συναναστροφή με τον κόσμο, η οποία του προσφέρει ερεθίσματα και έμπνευση. Αυτή την εποχή γράφει το νέο του βιβλίο, το έκτο με κεντρικό ήρωα τον Τόμας Ράουνσχολτ. «Θέλω να γράψω δέκα βιβλία με τις περιπέτειές του. Τα πέντε πρώτα έχουν συγκεκριμένη θεματική, στο πέμπτο υπάρχει η λύση της ιστορίας. Τα άλλα πέντε θα εντάσσονται σε εντελώς διαφορετική θεματική».
Του ζητάω να περιγράψει τον ήρωά του. «Είναι ένας διαλυμένος άνθρωπος, που ζει με απίστευτες ενοχές επειδή δεν κατάφερε ούτε να αποτρέψει τη δολοφονία της αρραβωνιαστικιάς του ούτε να διαλευκάνει το έγκλημα. Στόχος μου ήταν να δημιουργήσω έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ που να μην είναι γερο-σοφός, αλλά να έχει τη σοφία του δρόμου και παράλληλα να διαθέτει ενσυναίσθηση». Δεν είναι δεδομένο ότι οι συγγραφείς συμπαθούν τον ήρωά τους. Ο Κρέφελ όμως βλέπει τον δικό του με στοργή: «Κάποιες φορές πράττει ανόητα. Ωστόσο τον συγχωρώ, όπως θα έκανα με έναν φίλο. Νομίζω ότι με τον Ράουν θα μπορούσαμε να είμαστε φίλοι».
«Το crime fiction αποτελεί ένα είδος επανάστασης»
Συζητάμε σχετικά με την τεράστια παραγωγή crime fiction στις σκανδιναβικές χώρες τα τελευταία χρόνια. Γιατί ένα τόσο σκληρό είδος παράγεται από κοινωνίες που φαινομενικά τουλάχιστον έχουν λύσει τα βασικά τους προβλήματα; Ο συγγραφέας απαντά: «Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας. Ωστόσο, αν και όλα φαντάζουν όμορφα και ήρεμα, αν ξύσεις λιγάκι την επιφάνεια θα βρεις πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Θα έλεγα επίσης ότι το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος αποτελεί ένα είδος επανάστασης στη δεδομένη κοινωνική κατάσταση. Οι Σκανδιναβοί αγαπούν τους ήρωες που απαξιώνουν την ευζωία». Μα είναι πρόβλημα η ευζωία για μια κοινωνία; «Νομίζω ότι στη Δανία, επειδή έχουμε τη δυνατότητα να ζούμε καλά, έχουμε στενόμυαλη αντίληψη για τον κόσμο. Θα έπρεπε να έχουμε πιο ευρεία αντίληψη, να είμαστε πιο ανοιχτοί. Να είμαστε λιγότερο φοβισμένοι με όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο και να αναλαμβάνουμε μεγαλύτερη ευθύνη για θέματα όπως το μεταναστευτικό».
Συζητάμε σχετικά με το κύμα ρατσισμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και το γεγονός ότι ακροδεξιά κόμματα έχουν μπει στο κοινοβούλιο με διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό σε χώρες στις οποίες δεν θα συνέβαινε αυτό πριν από μια δεκαετία. «Διαφωνώ με αυτό που συμβαίνει, αλλά τουλάχιστον έχω τη δυνατότητα να το εκφράσω με δημοκρατικό τρόπο. Αν ο κόσμος θέλει να τους ψηφίσει μπορεί να το κάνει, έχουμε δημοκρατία, ακόμη κι αν δεν συμφωνώ με αυτή την επιλογή. Τουλάχιστον στη Δανία δεν έχουμε την πολιτική βία που βλέπουμε να ασκείται σε άλλες χώρες» λέει ο συγγραφέας.
Όπως οι Νότιοι ονειρεύονται να ζουν σε χώρες του Βορρά, όπου φαινομενικά η καθημερινότητα λειτουργεί ρολόι, έτσι και οι Βόρειοι ονειρεύονται να αφήσουν πίσω τις υποχρεώσεις τους και να κατέβουν να λιάζονται στις παραλίες του Νότου. «Δεν είμαι σίγουρος πού είναι η ευτυχία. Νομίζω ότι την κουβαλάς μαζί σου κάθε φορά» λέει ο συγγραφέας.
«Δράμα η ποδηλατάδα στην Κοπεγχάγη»
Μιλάμε για τις περίφημες ποδηλατάδες στην Κοπεγχάγη. «Είναι υπέροχο να μπορείς να κυκλοφορείς στην Κοπεγχάγη με το ποδήλατό σου, η πόλη φημίζεται γι’ αυτό. Όμως τα τελευταία πέντε χρόνια τα ποδήλατα έχουν γίνει τόσο πολλά που η κυκλοφορία έχει καταντήσει δράμα. Κάθε φορά που ανεβαίνεις σε ποδήλατο σχεδόν ρισκάρεις τη ζωή σου. Επειδή ζω στο κέντρο και κυκλοφορώ πολύ εκεί, βλέπω τους τουρίστες με τα ποδήλατα που έχουν δανειστεί από τα ξενοδοχεία στα οποία μένουν. Λίγα λεπτά αφού βγουν στον δρόμο, το πρόσωπό τους πετρώνει από φόβο με αυτά που βλέπουν».
Του ζητάω να μου περιγράψει την Κοπεγχάγη. «Από τη μια βλέπεις καταλήψεις και από την άλλη ακριβά εστιατόρια. Η πόλη αποτελεί πολύ ενδιαφέρον μείγμα. Αν αποφασίσεις να έρθεις, να πας οπωσδήποτε μια βόλτα στην Κριστιάνια. Εκεί θα βρεις τους πιο εκκεντρικούς και ενδιαφέροντες ανθρώπους. Οι κάτοικοι της Κριστιάνια δεν δίνουν δεκάρα για τις συμβάσεις. Φοράνε ό,τι θέλουν, συμπεριφέρονται με άνεση και ελευθερία. Είναι πολύ κουλ. Όλα αυτά προσπαθώ να αποτυπώσω στα βιβλία μου».
Βιβλία σαν ταινίες
Η συγγραφή φαίνεται να είναι οικογενειακή υπόθεση. Ο παππούς του, Χέρμαν Κρέφελ, ήταν συγγραφές ιστοριών μυστηρίου. «Πέθανε προτού γεννηθώ. Τον γνώρισα μέσα από τα βιβλία του που είχε η γιαγιά μου στη βιβλιοθήκη της. Θυμάμαι πόσο με εντυπωσίαζε ένα που είχε στο εξώφυλλο τα νύχια ενός ζώου που έσταζαν αίμα. Ο παππούς μου με επηρέασε με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. Το πρώτο μου βιβλίο το δούλευα τέσσερα χρόνια, γιατί παράλληλα δούλευα στην τηλεόραση, με πολύ απαιτητικό ωράριο. Δεν ήμουν σίγουρος καν αν θα κατάφερνα να το ολοκληρώσω. Τότε ήταν που άντλησα δύναμη από εκείνον. Σκέφτηκα ότι αφού κατάφερε και το έκανε πριν από εμένα, θα μπορούσα να το κάνω κι εγώ».
Η εμπειρία του στη συγγραφή κινηματογραφικών και τηλεοπτικών σεναρίων σίγουρα βοήθησε στη συγγραφή των βιβλίων του. Τον ρωτάω αν όταν γράφει ένα βιβλίο έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του ότι κάποια στιγμή θα μεταφερθεί στην οθόνη. «Είχα διάφορες προσφορές αλλά επειδή προέρχομαι από αυτό το περιβάλλον είμαι πολύ εκλεκτικός. Το δικό μου στοίχημα είναι να φτιάξω βιβλία που να παίζουν σαν ταινίες στο μυαλό των αναγνωστών. Οι αναγνώστες συχνά μου λένε “ουάου, αυτό το βιβλίο κυλάει σαν ταινία”. Αυτό με ικανοποιεί περισσότερο από το να μεταφερθούν τα βιβλία μου στην οθόνη».
Έκανε το συγγραφικό ντεμπούτο του με το θρίλερ «Before the storm», με το οποίο απέσπασε το 2007 το βραβείο First Book της Δανέζικης Ακαδημίας Αστυνομικής Λογοτεχνίας, ενώ το 2012 ψηφίστηκε Κορυφαίος Δανός Συγγραφέας Αστυνομικού Μυθιστορήματος. «Όταν εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο στη Δανία, δεν έκανε επιτυχία. Ο Δανός εκδότης μου το έβγαλε στα βιβλιοπωλεία την ίδια εβδομάδα που κυκλοφόρησε “Το κορίτσι με το τατουάζ” του Στιγκ Λάρσον. Πήγα στο βιβλιοπωλείο και έψαχνα με το βλέμμα το βιβλίο μου και φυσικά δεν το έβλεπα πουθενά γιατί παντού υπήρχαν στοίβες με το βιβλίο του Λάρσον. Απογοητεύτηκα τόσο που σκέφτηκα ότι δεν είχε νόημα να γράψω δεύτερο βιβλίο. Το έλεγα στους φίλους μου και μου έλεγαν πειραχτικά: “Δεν θα ήθελες να γίνεις σαν τον Λάρσον;”. Και τους απαντούσα: “Τουλάχιστον εγώ είμαι ζωντανός”».
Info
Το βιβλίο του Μίκαελ Κατς Κρέφελ «Η σέχτα» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Τάνιας Σταύρου
