Ο περίφημος Αμερικανός κριτικός Ρότζερ Έμπερτ συνάντησε την Ειρήνη Παππά στα γυρίσματα της ταινίας «Η Άννα των χιλίων ημερών» και μίλησε μαζί της τόσο για το σινεμά όσο και για την πολιτική.
Υπάρχει μια φωτογραφία της Ειρήνης Παππά στα αρχεία των κυριακάτικων «Times» που τραβήχτηκε όταν έφτασε στο Χόλιγουντ τη δεκαετία του 1950. Είναι μια τυπική φωτογραφία για προώθηση δημοσιότητας. Κάθεται σε ένα μπαούλο με σταυρωμένα πόδια και το φυλλάδιο λέει κάτι για μια Ελληνίδα στάρλετ που φτάνει για να πρωταγωνιστήσει στη νέα ταινία του Τζέιμς Κάγκνεϊ.
Η δημοσιότητα που συνοδεύει τον κινηματογράφο είναι συνήθως άσχετη, αλλά αυτή η φωτογραφία είναι ένα είδος βραβείου. Το να φανταστεί κανείς την Ειρήνη Παππά να περιγράφεται ως «στάρλετ» είναι αρκετά μακριά από κάθε λογική. Μάλλον αυτό δείχνει την απελπισία που είχε καταλάβει το Χόλιγουντ τη δεκαετία του 1950, την εποχή που κυριαρχούσε η τηλεόραση. Ή για να το θέσω αλλιώς: υπάρχουν πολλά όμορφα κορίτσια στις ταινίες, αλλά όχι πολλές γυναίκες. Η Ειρήνη Παππά είναι γυναίκα, κυρία, σπουδαία ηθοποιός. Δεν έχουμε πολλές σαν αυτήν. Ίσως γι’ αυτό δεν εμφανίζεται σε πολλές ταινίες. Οι απλοί ηθοποιοί δυσκολεύονται να μοιραστούν την οθόνη μαζί της. Ο Τζον Γουέιν, ας πούμε, διαθέτει πάνω κάτω την ίδια στόφα. Πολλοί νέοι ηθοποιοί δεν έχουν την παρουσία και το εκτόπισμα για να παίξουν απέναντί του. Τείνουν να γίνονται διαφανείς.
Η δεσποινίς Παππά έχει άλλα προβλήματα: το ύψος της αποκλείει πολλούς κορυφαίους άντρες ηθοποιούς από το να γίνουν παρτενέρ της, η προφορά της αποκλείει πολλούς ρόλους και η ασυνήθιστη ομορφιά της δεν είναι το είδος που αρέσει στις σούπερ σταρ γυναίκες ηθοποιούς να συναγωνίζονται. Ωστόσο, έχει παίξει σε αρκετές ταινίες για να εμπνεύσει κάτι σαν λατρεία. Ήταν η χήρα στον «Ζορμπά» και η αντάρτισσα στο «Τα όπλα του Ναβαρόνε», ενώ θριάμβευσε σε δύο κλασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους, την «Ηλέκτρα» και την «Αντιγόνη». Πιο πρόσφατα ήταν η σύζυγος του Κερκ Ντάγκλας στο «Σάντα μάμα» (The Brotherhood) και πλέον υποδύεται την Κάθριν, σύζυγο του Ερρίκου Η΄, στο πλευρό του Ρίτσαρντ Μπάρτον στην «Άννα των χιλίων ημερών» (Anne of the Thousand Days).
Μόλις είχε φτάσει για να δοκιμάσει τα κοστούμια την περασμένη εβδομάδα και επισκέφτηκε το σετ για να παρακολουθήσει τον Μπάρτον και τη Ζενεβιέβ Μπιζόλντ (ως Άννα) να κάνουν τη σκηνή στην οποία συμφωνεί να δολοφονήσει την Κάθριν.
«Όχι πολύ ενθαρρυντικό, έτσι;» είπε. «Αλλά προτιμώ την Άννα από την Κάθριν. Η Κάθριν είχε ήδη 20 χρόνια τον Ερρίκο. Γιατί να μην αφήσει μια άλλη γυναίκα να έχει και αυτή την ευκαιρία της;». Χαμογέλασε. «Αλλά μην αναφέρετε ότι το είπε γιατί οι Άγγλοι λατρεύουν τη βασίλισσα Κάθριν που υποφέρει».
Παρακολούθησε τον Μπάρτον για μια στιγμή. «Ξέρεις» είπε, «κάποτε έκανα οντισιόν για ένα ρόλο απέναντί του στον “Μέγα Αλέξανδρο”. Αλλά δεν τον πήρα. Ποτέ δεν τα καταφέρνω όταν κάνω οντισιόν. Δεν μου αρέσει η σκέψη ότι με κρίνουν».
Χαιρέτησε τον Μπάρτον και τη δεσποινίδα Μπιζόλντ, παρουσιάστηκε στον Τσαρλς Τζάροτ, τον νεαρό Καναδό σκηνοθέτη. Είπε ένα γεια στη Λίζα Τοντ, την κόρη της Ελίζαμπεθ Τέιλορ, που επισκεπτόταν το σετ, και μετά ήρθε η ώρα για μεσημεριανό. Παρήγγειλε ένα πιάτο σολομό και ένα μπουκάλι μεταλλικό νερό: «Κάτι απλό. Το στομάχι μου ήταν λίγο ανήσυχο σήμερα».
Ζει εξ ολοκλήρου σε ξενοδοχεία αυτές τις μέρες, είπε. Όπως και η Μελίνα Μερκούρη, αρνείται να επιστρέψει στην Ελλάδα μέχρι να ανατραπεί η στρατιωτική χούντα.
«Δεν είμαστε παρά μια αμερικανική αποικία» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Εισάγουμε τσίχλες και αυτοκίνητα, βιβλία και δίσκους και πολιτισμό. Δεν είναι περίεργο που οι Αμερικανοί δεν έχουν κάνει τίποτε ενάντια στη χούντα. Αυτοί διοικούν τη χώρα. Τι είναι ο Ωνάσης; Τίποτε».
«Και όμως ποια είμαι εγώ για να μιλήσω; Κάνω ταινίες αλλά από πού προέρχονται τα χρήματα γι’ αυτές; Μερικές φορές σκέφτομαι ότι πρέπει απλώς να σταματήσω την υποκριτική. Ένας άνθρωπος πρέπει να αλλάζει επάγγελμα κάθε τόσο. Επαναλαμβάνω συνέχεια τις ίδιες δεξιότητές μου ταινία προς ταινία. Το μυαλό μου είναι τόσο βαθιά βουτηγμένο σε γέλια και δάκρυα».
«Γιατί να κάνεις οτιδήποτε εν προκειμένω; Όσο πιο ώριμος γίνεσαι, τόσο λιγότερο θέλεις να διδάξεις. Και η υποκριτική είναι διδασκαλία. Ισχυρίζομαι ότι παίζω επειδή έχω ανάγκη να φάω. Κλαίω και τρώω. Αλλά γιατί να τρώω απλά επειδή κλαίω καλά; Πρέπει να φάω επειδή πεινάω, αλλά αυτό είναι τόσο δύσκολο σε αυτό τον κόσμο».
«Ζούμε περικυκλωμένοι από καταναλωτικά αγαθά, από τεχνουργήματα. Στις πόλεις είμαστε θύματα της ποσότητας των εμπορευμάτων που πρέπει να μεταφερθούν. Σκέφτομαι όμως ότι από τη στιγμή που ανακάλυψαν το πλυντήριο, θα έπρεπε να είχε δοθεί σε όλους. Διαφορετικά, ποιο είναι το όφελος της προόδου; Να βγάζεις λεφτά;».
«Ο Πλάτωνας έκανε το πρώτο λάθος. Άρχισε να μιλάει για την ψυχή και την ηθική και εμπόδισε τους επικούρειους να ψάξουν τη φύση του ανθρώπου. Έτσι ο Πλάτων καθυστέρησε την επιστημονική και τεχνική επανάσταση για 3.000 χρόνια…».
Ακριβώς τότε η Χέιλι Μιλς μπήκε στην τραπεζαρία. Η δεσποινίδα Παππά τη χαιρέτησε θερμά. «Ήμουν σε ένα φιλμ μαζί της, στο «Τα ίχνη οδηγούν στην Κρήτη» (The Moon-Spinners). Δεν θυμάστε; Α καλά έχω κάνει τόσο πολλές εμφανίσεις: δεν είμαι πολύ περήφανη αλλά πληρώνουν καλά».
Μίλησε για τον «Χαρτοπαίκτη» (A Dream of Kings). Η ταινία είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Χάρι Μαρκ Πετράκη και αναφέρεται στην ελληνική κοινότητα του Σικάγο. Στον «Χαρτοπαίκτη» παίζει με τον Άντονι Κουίν. «Δεν νομίζω ότι θα αρέσει στον κ. Πετράκη η ερμηνεία μου» είπε. «Έχω ακούσει ότι με ήθελε για τον ρόλο, αλλά δεν ξέρω αν θα του αρέσει αυτό που έκανα. Η ταινία είναι αρκετά διαφορετική από το βιβλίο. Αλλά ίσως αυτό ήταν για το καλύτερο: μερικές φορές δεν μπορείς να κάνεις μια ταινία πιστή σε ένα βιβλίο Μπορείς να παραμείνεις πιστός στο πνεύμα του βιβλίου μόνο αλλάζοντάς το».
«Όσον αφορά εμένα, απλώς ακολούθησα τις οδηγίες του σκηνοθέτη. Για να έπαιζα τη σκηνή όπως θα ήθελα, θα έπρεπε να ήμουν η σκηνοθέτρια. Αν δεν είμαι η σκηνοθέτρια, τότε ακολουθώ τον σκηνοθέτη. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει;».
«Γι’ αυτό μερικές φορές σκέφτομαι ότι θα ξεχάσω την υποκριτική και θα κάνω κάτι που αφορά περισσότερο τον εαυτό μου. Κάποιες φορές γράφω ποίηση. Στην πραγματικότητα δημοσιεύτηκε ένα ποίημά μου πριν από λίγο καιρό. Ωστόσο συνήθως γράφω ποιήματα μόνο για μένα όταν δυσκολεύομαι. Είναι σαν δάκρυ».
Τελείωσε το μεσημεριανό της, παρήγγειλε ένα πορτοκάλι για επιδόρπιο και το ξεφλούδισε με τα δάχτυλά της: «Όπως στο Μαρόκο. Μου άρεσε πάρα πολύ να το επισκέπτομαι, γιατί είναι τόσο πολιτισμένοι στο φαγητό. Απλώς πλένουν τα χέρια τους και τρώνε με αυτά. Έχουν μεγάλες κατσαρόλες και βουτάς μέσα· έχουν πίτες από κρέας, αμύγδαλα και ζάχαρη… απολαυστικές».
Είχε φτάσει σχεδόν η στιγμή για να συνεχίσει την πρόβα με τα κοστούμια. «Και έτσι θα φύγω και θα παίξω την αγαπημένη βασίλισσα» είπε. «Είδατε την ταινία «Είμαι περίεργη κίτρινη» [I Am Curious (Yellow)]; Όχι; Την είδα και μάλλον μου άρεσε. Όλοι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι, αλλά για λανθασμένους λόγους. Αυτό που μου άρεσε ήταν ότι το σεξ είναι ένα αληθινό κομμάτι της ταινίας και όχι κάτι πορνογραφικό που απλώς προστέθηκε αδέξια».
«Και το κορίτσι της ταινίας, η ηθοποιός. Ήταν πολύ φυσική. Είχε κοιλιά, η σιλουέτα της δεν ήταν τόσο καλή, αλλά δεν μπορούσε να τη νοιάζει λιγότερο. Και έτσι ξέρουμε όταν βλέπουμε αυτή την ταινία ότι δεν κάνουν έρωτα μόνο οι κινηματογραφικοί αστέρες. Και άλλοι άνθρωποι κάνουν έρωτα. Όλοι κάνουν έρωτα…». Ένας μαντατοφόρος ήρθε να την καλέσει και έφυγε βιαστικά. Λίγη ώρα αργότερα επέστρεψε. Γελώντας σήκωσε κάτι από την καρέκλα της: «Το πιστεύεις; Καθόμουν στο σενάριό μου».
