Η Κυψέλη Παραστατικών Τεχνών (ΚΠΤ) είναι μία κοινότητα – οικοσύστημα, που επικονιάζει τη δημιουργική διαδικασία με στόχο τη συνολική και ουσιαστική ανάπτυξη των καλλιτεχνών και του έργου τους. Περιλαμβάνει τρεις διαδοχικές λειτουργίες – την Εκπαίδευση, την Καθοδήγηση και τη Δικτύωση – που προϋποθέτουν χρονικά και διαδικαστικά η μία την άλλη.
Η ΚΠΤ είναι μία πρωτοβουλία των ομάδων Θέρος, Κι Όμως Κινείται και Μπασάρτ σε επιμέλεια Κέλλυς Διαπούλη, και υποστηρίζεται από δύο θεατρικούς χώρους: το Θεάτρο Ροές στο Γκάζι και την Κάμιρο στην Κυψέλη.
Η Ηλέκτρα Ελληνικιώτη (η οποία είναι και εισηγήτρια του μαθήματος “Σκηνοθέτης: ένας φροντιστής σκηνής”) και η Κέλλυ Διαπούλη μας μιλούν για την ανάγκη από την οποία πρόκυψε η δημιουργία αυτής της ιδιαίτερης «κοινότητας – οικοσύστηματος» και σε τι προσβλέπει να προσφέρει αυτό το σχήμα μελλοντικά.
Το μάθημα «Σκηνοθέτης: ένας φροντιστής σκηνής» μοιράζεται την ίδια ουσία με το συνολικό εγχείρημα της Κυψέλης Παραστατικών Τεχνών. Αν έχω διαπιστώσει πως κάνω κάτι καλά, αυτό είναι το να φέρνω ανθρώπους κοντά, να ενισχύω τις συνάψεις μεταξύ τους και να επιμελούμαι τη σύνθεση των ετερόκλητων και μη στοιχείων που προκύπτουν από τη συνάντησή τους. Όπως και μια παράσταση, έτσι και πρωτοβουλίες σαν την Κυψέλη Παραστατικών Τεχνών, ξεκινούν μεν από την ιδέα ενός ή δύο ανθρώπων, αλλά πολύ σύντομα καταλήγουν να αποτελούν προϊόντα μιας μεγαλύτερης ομάδας. Τα τελευταία 4 χρόνια ένιωθα μια δυσφορία με τον τομέα της (μετα)πτυχιακής ή/και συμπληρωματικής εκπαίδευσης: ο μετασχηματισμός της σε «άτυπη» οντισιόν και ευκαιρία για τους νέους καλλιτέχνες να μπουν στο οπτικό πεδίο παλαιότερων καλλιτεχνών, ή ακόμα και η αντιμετώπισή της ως εργαλείο συμπληρωματικής οικονομικής ενίσχυσης των σκηνοθετών και των ηθοποιών, με ώθησε στο να απέχω από αυτήν.
Με τον ίδιο τρόπο ακριβώς που δεν κάνω πλέον παραστάσεις αν δεν με αφορά πραγματικά το θέμα και το κείμενο- δεν κάνω παραστάσεις ωθούμενη από την αγωνία «να είμαι στα πράγματα» και να παράγω έργο. Σε μια συζήτηση προ μηνών με την Κέλλυ [Διαπούλη], η οποία πολύ περισσότερο αφορούσε το πού και πώς πορεύεται ο σύγχρονος καλλιτέχνης σήμερα, προέκυψε και η ιδέα της ΚΠΤ: το κομμάτι αυτής της (μετα)πτυχιακής και συμπληρωματικής εκπαίδευσης δεν έχει απολύτως κανένα λόγο ύπαρξης αν δεν αποτελεί παρά το πρώτο (σχεδόν αναγκαίο) στάδιο της μεγαλύτερης καλλιτεχνικής διαδικασίας, η οποία ως στόχο έχει τη δόμηση ισχυρών δεσμών μεταξύ των εμπλεκόμενων και κατ’ επέκταση τη δημιουργία στέρεων οικοσυστημάτων συνύπαρξης.
Γιατί να μαθητεύσει κάποιος δίπλα σε κάποιον εάν αυτός ο δεύτερος κάποιος δεν αποτελέσει εν γένει συνομιλητή, συνεργάτη και υποστηριχτή του πρώτου; Αντίστοιχα, γιατί να επιλέξει ένας/μία ηθοποιός να συνεργαστεί με έναν/μία σκηνοθέτη εάν ο/η δεύτερος/η δεν αποζητά από τον/την πρώτο/η την κατάθεση των ιδεών του και της δικής του οπτικής στην καλλιτεχνική διαδικασία;
Ξεκινάμε, λοιπόν, σε λίγες μέρες την πρώτη φάση της Κυψέλης Παραστατικών Τεχνών, με το βλέμμα όμως στραμμένο στην δεύτερη και στην τρίτη φάση της: στις παραστάσεις και τα έργα που θα δημιουργήσουν οι συμμετέχοντες, στην παρουσίαση αυτών στο κοινό και στη δημιουργία ενός δικτύου ανθρώπων επαγγελματιών στις παραστατικές τέχνες, των οποίων η συνύπαρξη θα τους ανατροφοδοτεί, θα τους εμπνέει, θα τους ενδυναμώνει.
Συγκεκριμένα τώρα σε ό,τι αφορά το μάθημα της «Θέρος» στην ΚΠΤ (και απολύτως συμπληρωματικά με τα αντίστοιχα της Βίκυς Κυριακουλάκου και της Ελεάνας Τσίχλη) έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι η παρουσίαση μιας σειράς πρακτικών εργαλείων, χρήσιμων σε αυτό που αποκαλούμε «Σύνθεση» και μιας τεχνικής στην καθοδήγηση των ερμηνευτών. Το δεύτερο είναι η βαθιά αντιπάθεια για το ευρέως διαδεδομένο πρότυπο του παντογνώστη, οραματιστή σκηνοθέτη, με το κατάδικό του σύμπαν στο οποίο μερικοί τυχεροί αποκτούν την δυνατότητα να διεισδύσουν είτε ως ηθοποιοί είτε ως κάτω από τη σκηνή συνεργάτες και το οποίο οφείλουν να υπηρετήσουν.
Στόχος του μαθήματος με άλλα λόγια είναι να απαντήσει πώς σκηνοθετεί κανείς και όχι τι κάνει ένα σκηνοθέτη. Η ήδη δοσμένη -για μένα- απάντηση στο δεύτερο, ανοίγει το δρόμο και για την απάντηση του πρώτου: σκηνοθέτη σε κάνουν οι συνεργάτες σου, και σκηνοθετείς φροντίζοντας την ώσμωση τους.
Αντίθετα με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, στην Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε οι πολιτικές, ούτε οι απαραίτητες δομές υποστήριξης του ανεξάρτητου χώρου, δηλαδή της πλειοψηφίας των καλλιτεχνών που δραστηριοποιούνται σήμερα στο πεδίο των παραστατικών τεχνών. Απ’ ό,τι φαίνεται, ακόμη και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, που έχει ως βασικό στόχο τη στήριξη των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών που επλήγησαν από την πανδημία, δηλαδή των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του ανεξάρτητου χώρου, θα κατευθυνθούν και πάλι κατά κανόνα όχι στον ανεξάρτητο χώρο, όπως θα έπρεπε, αλλά κυρίως σε κρατικούς φορείς και πρωτοβουλίες του ΥΠΠΟΑ.
Αυτή η έλλειψη υποστήριξης για τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες γίνεται ακόμη χειρότερη στην περίπτωση των νέων και ανερχόμενων καλλιτεχνών, οι οποίοι δεν έχουν πραγματικά κανένα στήριγμα σε κανένα επίπεδο. Ούτε σε επίπεδο καθοδήγησης, ούτε βέβαια σε επίπεδο χρηματοδότησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και για να έχει το δικαίωμα μία καλλιτεχνική ομάδα να κάνει αίτηση για επιχορήγηση πρέπει να έχει προηγουμένως υλοποιήσει δύο παραγωγές. Τι γίνεται λοιπόν με τους καλλιτέχνες που θέλουν να κάνουν τις πρώτες τους παραγωγές;
Αυτός ο προβληματισμός είναι η αφετηρία και η αποστολή της Κυψέλης Παραστατικών Τεχνών: να δημιουργήσει μία δομή που θα υποστηρίζει συνολικά τους καλλιτέχνες στη δημιουργία του έργου τους. Και όταν λέμε συνολικά, εννοούμε τόσο σε επίπεδο περιεχομένου, δηλαδή αναφορικά με τα υλικά δημιουργίας μιας παράστασης (τη σκηνοθεσία, τη δραματουργία, το φωτισμό), όσο και σε επίπεδο παραγωγής και παρουσίασης των έργων τους. Γι’ αυτό, η ΚΠΤ περιλαμβάνει τρεις διαδοχικές λειτουργίες: την Εκπαίδευση, την Καθοδήγηση και τη Δικτύωση.
Η Εκπαίδευση αφορά σε μια σειρά μαθημάτων που έχουν να κάνουν με βασικά υλικά δημιουργίας μιας παράστασης. Στη συνέχεια, η Καθοδήγηση αφορά στην παροχή βοήθειας στους καλλιτέχνες προκειμένου να πραγματοποιήσουν και να παρουσιάσουν τις παραγωγές τους και η Δικτύωση αφορά στη δημιουργία μιας πλατφόρμας διασύνδεσης των καλλιτεχνών με επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ώστε να μπορέσουν να οικοδομήσουν σιγά σιγά το προσωπικό τους δίκτυο συνεργατών.
Γι’ αυτό λέμε ότι η ΚΠΤ είναι μία κοινότητα και ένα οικοσύστημα. Δεν εξαντλείται στη διοργάνωση κάποιων μαθημάτων. Τα μαθήματα είναι το πρώτο βήμα για να γνωριστούμε καλύτερα και να αποκτήσουμε κοινές αναφορές και κοινή αντίληψη σε σχέση με τα βασικά προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Με αυτό το πρώτο βήμα ξεκινάει μία μεγαλύτερη διαδικασία ζύμωσης και συνεργασίας, η οποία καταλήγει στη δημιουργία μιας κοινότητας που αλληλοϋποστηρίζεται, αλληλοτροφοδοτείται, παράγει και με αυτόν τον τρόπο επιβιώνει και δημιουργεί, όπως συμβαίνει και σε μια κυψέλη μελισσών.
Οπότε θα έλεγα ότι αυτό στο οποίο προσβλέπουμε για το μέλλον είναι αυτό το οικοσύστημα να διευρύνεται διαρκώς, παραμένοντας ταυτόχρονα πιστό στην αποστολή του και στις αρχές και τις αξίες που το γέννησαν. Αν συμβεί αυτό, νομίζω ότι η Κυψέλη Παραστατικών Τεχνών θα μπορέσει αληθινά να γίνει μία δομή τροφοδότησης καταρχήν των νέων καλλιτεχνών – αλλά όχι μόνο αυτών.
INFO
Αναλυτικές πληροφορίες για τα μαθήματα βρείτε εδώ