Το «Μύρτιλλο» είναι το μοναδικό καφέ στην Ελλάδα που προσλαμβάνει αποκλειστικά άτομα με αναπηρία
Μέσα σε ένα ειδυλλιακό πάρκο των Αμπελοκήπων, μια καφετέρια κερδίζει αμέσως τον επισκέπτη με τη φιλική εξυπηρέτηση και το χαμόγελο του προσωπικού της. Το Μύρτιλλο, που λειτουργεί από το 2013, είναι η μοναδική καφετέρια στην Ελλάδα της οποίας οι εργαζόμενοι είναι άτομα με αναπηρία. Αποτελεί κοινοτική συνεταιριστική επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ) που έχει σκοπό την ένταξη αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία. Αρχικά, το μαγαζί βρισκόταν στο Ν. Ηράκλειο, αλλά εδώ και περίπου έναν χρόνο μεταφέρθηκε εντός του πάρκου ΚΑΠΑΨ (Κέντρο Αποκατάστασης Αναπήρων Πολέμου Ψυχικού), γεγονός με ιδιαίτερη σημειολογία αν αναλογιστεί κανείς ότι τα κτίρια εντός του πάρκου χρησιμοποιούνταν από το 1957 ως χώροι εκπαίδευσης των αναπήρων-θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η χρηματοδότηση και ο εξοπλισμός των κτιρίων με μηχανήματα πραγματοποιήθηκε από τη Νορβηγία. Έτσι, εκατοντάδες νεαρά άτομα διδάχτηκαν διάφορες τέχνες –ξυλουργία, ωρολογοποιία, ραπτική, υποδηματοποιία, βιβλιοδεσία– σε μια προσπάθεια να γίνουν και πάλι ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Σήμερα, 60 χρόνια μετά, παιδιά με κάποιας μορφής αναπηρία γεμίζουν και πάλι τον χώρο, μετατρέποντάς τον σε ένα ζεστό και πολύχρωμο σπιτικό, που μας καλεί καθημερινά να απομονώσουμε κάθε μορφή περιθωριοποίησης, αποξένωσης και ρατσισμού.
Στο μαγαζί εργάζονται πλέον έντεκα έμμισθοι υπάλληλοι, όλοι άτομα με κάποιας μορφής αναπηρία, όπως αναπτυξιακά προβλήματα, κώφωση και κινητικές δυσκολίες, και τρεις εθελοντές. «Δικός μας σκοπός και λόγος ύπαρξης του Μύρτιλλου είναι να υπάρξει μια επιχείρηση που να προσλαμβάνει άτομα με ιδιαιτερότητες» αναφέρει στο Documento η διευθύντρια της επιχείρησης Ιωάννα Βασιλακοπούλου, αφού «τα άτομα αυτά όταν αναζητούν εργασία δύσκολα τα καταφέρνουν. Αλλά και αν βρουν δουλειά θα αντιμετωπιστούν ως αναλώσιμοι εργαζόμενοι. Αυτό επιδιώκει το Μύρτιλλο: να προσφέρει κανονική δουλειά σε παιδιά που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, όπως συμβαίνει και με τους υπόλοιπους ανθρώπους».
Δεν είναι μόνο βιοποριστικά τα οφέλη των –συνήθως ανειδίκευτων– εργαζομένων, αφού λαμβάνουν επιστημονική φροντίδα από ειδικούς ψυχολόγους. Σε αυτό το κομμάτι συμβάλλει η Αννα Κεντικελένη, ειδικοπαιδαγωγός, που εστιάζει στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του Μύρτιλλου, «ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν στοιχειώδη εκπαίδευση και ανάπτυξη των επαγγελματικών δεξιοτήτων τους, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες της εργασίας τους. Είμαστε δηλαδή ο συνδετικός κρίκος που γεφυρώνει τον κόσμο του εμπορίου με τον “άλλο κόσμο” των δικών μας ανθρώπων και ταυτόχρονα αναπτύσσουμε τις δυνατότητες του κάθε άτομου ώστε να βγάλει τον καλύτερο εαυτό του».
Πυλώνας επικοινωνίας
Αρχικός στόχος ήταν το Μύρτιλλο να αποτελέσει έναν δίαυλο ώστε οι εργαζόμενοι να προσληφθούν μετά από άλλη επιχείρηση. «Δεν υπήρξε όμως ανταπόκριση από επιχειρήσεις», υπογραμμίζει η διευθύντρια, «με αποτέλεσμα να αποφασίσουμε να κρατήσουμε σταθερό τον αριθμό των εργαζομένων και να συντηρούμαστε με τους πόρους μας, αφού δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση. Αλλωστε, το όραμα της προέδρου και ιδρύτριας του εγχειρήματος Γεωργίας-Raffan Βαμβουνάκη δεν ήταν να βγάλουμε τους ανθρώπους από το σπίτι τους και να τους ξαναγυρίσουμε εκεί».
Μπορεί το όραμα να είναι το Μύρτιλλο να αποτελέσει σκαλοπάτι προκειμένου τα παιδιά παρά τις οικονομικές δυσκολίες να μπορέσουν να βρουν μια δουλειά όπως όλοι οι υπόλοιποι, «αφού είναι αντίστοιχα ικανοί», εντούτοις η καφετέρια λειτουργεί και σαν «πυλώνας επικοινωνίας. Ο κόσμος πολλές φορές φοβάται το άγνωστο. Οταν έρχεται όμως και αλληλεπιδρά με τα παιδιά, οι προκαταλήψεις εξαφανίζονται. Οπότε πιστεύουμε πως βάζουμε ένα μικρό λιθαράκι στο να αποτελέσουμε το πέρασμα ώστε η κοινωνία να γνωρίσει και να αποδεχθεί αυτά τα παιδιά, που είναι ικανά για τα πάντα».
Το τελευταίο διάστημα το Μύρτιλλο είχε και μια νέα προσθήκη: τον Κωνσταντίνο Τσεκούρα, που είναι ο καλλιτεχνικός υπεύθυνος και διαχειριστής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης της επιχείρησης. Ο Κωνσταντίνος δούλευε μέχρι το 2012 ως διευθυντής σύνταξης σε γνωστό μουσικό κανάλι, όταν και έπαθε εγκεφαλικό, που του προκάλεσε κινητικά προβλήματα. «Ζούσα με πολλή εργασιακή πίεση», αναφέρει στο Documento, «όμως μαθαίνοντας για το Μύρτιλλο γνώρισα κι αυτό τον κόσμο, την άλλη πλευρά του νομίσματος». Σύντομα επέστρεψε και πάλι στην παλιά του δουλειά και πλέον προσφέρει τις υπηρεσίες του και στο Μύρτιλλο. Τι θα συμβούλευε ένα νέο παιδί με ειδικές ανάγκες που ζει κλεισμένο στο σπίτι του, περιθωριοποιημένο από την κοινωνία; «Να μην το βάλει κάτω ποτέ».
Σέρβις με χαμόγελο
Ο Δαμιανός Raffan, που έχει σύνδρομο Asperger, σερβίρει τους πελάτες έχοντας πάντα ένα ειλικρινές χαμόγελο. «Μου αρέσει πολύ η δουλειά του σερβιτόρου, βλέπω συνεχώς νέα πρόσωπα και γνωρίζω καινούργιους ανθρώπους» εκμυστηρεύεται στο Documento. Είναι πτυχιούχος της Γυμναστικής Ακαδημίας αλλά δουλεύει στο Μύρτιλλο από την αρχή της λειτουργίας του, αφού «δεν κατάφερα να βρω κάποια δουλειά στο αντικείμενό μου. Το Μύρτιλλο μου έδωσε την ευκαιρία να δουλέψω». Μπορεί να μη γνωρίζει τι του επιφυλάσσει το μέλλον, αλλά για ένα είναι σίγουρος: «Δεν θέλω να φύγω από το Μύρτιλλο. Αν βρεθεί άλλη ευκαιρία, θα ήθελα να το συνδυάσω. Μου αρέσει πολύ να δουλεύω εδώ».
«Το Μύρτιλλο φιλοξενεί ανθρωπιά»
Η Ολγα Ζεφκιλή και η Χαρά Κριπένη έκαναν πρακτική εξάσκηση στο Μύρτιλλο, ως φοιτήτριες της Θεολογικής Σχολής, έχοντας την αρμοδιότητα να συντονίζουν τους εργαζομένους. «Τα παιδιά μας υποδέχτηκαν από την αρχή με ενθουσιασμό. Δεθήκαμε πολύ, γι’ αυτό ερχόμαστε ακόμη εδώ όταν βγαίνουμε για καφέ». Άλλωστε, «εδώ είναι πολύ διαφορετική η ατμόσφαιρα. Είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτύξεις φιλίες. Εχουμε διδαχθεί πολλά από τα παιδιά. Πριν το Μύρτιλλο, λυπόμουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Πλέον τρέφω απεριόριστο σεβασμό και θαυμασμό. Γι’ αυτό ήταν πολύ διδακτική η εμπειρία μας εδώ. Επειδή το Μύρτιλλο φιλοξενεί ανθρωπιά».
«Αγαπάω τα παιδιά»
Πιο τακτικός θαμώνας του Μύρτιλλου είναι ο Φώτης Οικονόμου, 84 χρονών, που μένει στη γειτονιά από το 1960. «Πίνω τον πρωινό μου καφέ εδώ από την πρώτη μέρα που άνοιξε η καφετέρια, αφού πάντα έκανα βόλτα στο πάρκο. Είμαι πολύ ικανοποιημένος από την εξυπηρέτηση των παιδιών, τα αγαπάω και με αγαπάνε». Ο Φώτης φέρνει πλέον και φίλους του να τον συντροφεύσουν, αφού «θέλω να βοηθήσω την προσπάθεια των παιδιών».
Τον καφέ του καθημερινά στο Μύρτιλλο πίνει και ο Βασίλης Παπαδόπουλος, που μένει απέναντι από το πάρκο και επισκέπτεται την καφετέρια από την αρχή της λειτουργίας της. «Δεν είναι μόνο ότι μου αρέσει που είναι ήσυχο το μέρος, αλλά και ότι τα παιδιά είναι πολύ φιλικά. Είναι σαν να γνωριζόμαστε χρόνια. Γι’ αυτό ξέρω ότι τα λεφτά που θα έδινα σε άλλη καφετέρια, εδώ πιάνουν τόπο».
«Ονειρό μου να ανοίξω καφετέρια»
Η προσέγγιση με τους πελάτες είναι το πιο ευχάριστο κομμάτι της εργασίας για τον Κώστα Νάκο, αφού «είναι πολύ όμορφο να έρχεσαι σε επαφή μαζί τους και να επικοινωνείτε». Ο Κώστας, 28 χρονών, με πρόβλημα κώφωσης, δουλεύει στον μπουφέ, «ένα πόστο που μπορεί να έχει μεγαλύτερες ευθύνες, αλλά επειδή έχω μάθει τη δουλειά μου αρέσει». Πριν από το Μύρτιλλο είχε δουλέψει ως σερβιτόρος και μάγειρας, «όπου πληρωνόμουν μαύρα», ενώ διετέλεσε και πρόεδρος νεολαίας στην Ομοσπονδία Κωφών. Μάλιστα, σπουδάζει Τεχνολογία Γραφικών Τεχνών στο ΤΕΙ Αθήνας και μολονότι απομένουν δύο μαθήματα για να πάρει το πτυχίο, δηλώνει πως έχει παρατήσει τη σχολή, αφού «με το χαρτί που θα πάρω δεν θα βρω δουλειά». Ποια είναι λοιπόν τα σχέδια για το μέλλον; «Θέλω να ανοίξω ένα δικό μου καφέ-μπαρ. Αυτό είναι το όνειρό μου».
«Το Μύρτιλλο βοήθησε την ψυχολογία μου»
Μπαίνοντας κανείς στην καφετέρια θα δεχθεί τη θερμή υποδοχή του Άρη Μπέζου. Πέρα από την υποδοχή των πελατών, ο Άρης ασχολείται με τα γενικά καθήκοντα, ενώ πιο πριν έφτιαχνε τους καφέδες. Και μπορεί ορισμένες φορές να τον βαραίνει το πρωινό ξύπνημα, εντούτοις «μου αρέσει να δουλεύω εδώ, τα πάμε καλά με τους άλλους εργαζόμενους». Πριν από το Μύρτιλλο ο Άρης –πτυχιούχος Βιβλιοθηκονομίας στο ΤΕΙ Αθήνας– δούλευε για μικρό χρονικό διάστημα σε μια βιβλιοθήκη στο Χαλάνδρι, επάγγελμα στο οποίο θα ήθελε να επιστρέψει, εξού και «έχω κάνει αιτήσεις σε βιβλιοθήκες, προκειμένου να δουλέψω πάνω στο αντικείμενό μου». Η βοήθεια που έχει πάρει όμως από το Μύρτιλλο είναι σημαντική, αφού «όχι μόνο πληρώνομαι, αλλά βελτιώθηκε η ψυχολογία μου».
«Αισθανόμαστε παραγωγικοί και ξεχνάμε τα παλιά»
Το Μύρτιλλο όμως, πέρα από ωραίους καφέδες και χυμούς, έχει και νόστιμο φαγητό. Πίσω από τον πάγκο της κουζίνας η Αιμιλία Καρδάρα, μαγείρισσα του μαγαζιού, βάζει όλη της την τέχνη προκειμένου να ευχαριστήσει τους πελάτες. Η δουλειά δεν τη δυσκολεύει, αφού «μου άρεσε η μαγειρική από παιδί και είναι πολύ ευχάριστο να φτιάχνω φαγητά για τους πελάτες. Μάλιστα, πολλές φορές έχω δεχθεί κομπλιμέντα για τη μαγειρική μου» αναφέρει η χαμογελαστή Αιμιλία, που έχει σύνδρομο Asperger. Πριν από το Μύρτιλλο η Αιμιλία δούλευε σε σουπερμάρκετ και στη διανομή εντύπων, «αλλά όταν έφυγα από την τελευταία μου δουλειά ήταν αρκετά δύσκολο να βρω καινούργια, ειδικά στη σημερινή κατάσταση». Αυτή η περίοδος έχει περάσει ανεπιστρεπτί σύμφωνα με τη Βαρβάρα, αφού «με βοήθησε πολύ το Μύρτιλλο, γιατί πλέον σκεφτόμαστε λιγότερο τα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε παλιότερα. Δουλεύοντας εδώ, αισθανόμαστε παραγωγικοί και ξεχνάμε τα παλιά».