Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα κρύβουν μικρά μυστικά… ερωτοχτυπημένων
Ποια είναι η «ψηλή δεντρολιβανιά»; Γιατί και ποιος «δεν μας καταδέχεται»; Μα τι επιτέλους σημαίνει το «ζαχαροκάντιο ζυμωτή» που έχουμε τραγουδήσει μηχανικά όλοι μας πολλές φορές, ίσως χωρίς να γνωρίζουμε τι ακριβώς λέμε; Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα κρύβουν μικρά μυστικά τα οποία προσπάθησε να αποκαλύψει ο Δημήτρης Καραμάτσκος, κάτοχος μεταπτυχιακού Θρησκειολογίας.
Η ιστορία πίσω από τους στίχους μάς μεταφέρει στους βυζαντινούς χρόνους. «Πρόκειται για στίχους θρησκευτικούς και στίχους που απευθύνονται σε κοπέλα (στην αγαπημένη). Μέσα από τα κάλαντα εκφράζονται καλυμμένα τα αισθήματα αγάπης του νέου καλαντιστή προς την αγαπημένη του. Οι μονοί στίχοι αναφέρονται στον Αγιο Βασίλειο που γιορτάζει την Πρωτοχρονιά και οι ζυγοί απευθύνονται στην κοπέλα προς την οποία και για την οποία λέγονται τα κάλαντα» έχει εξηγήσει στο παρελθόν ο κ. Καραμάτσκος. Ωστόσο απορρίπτει την ιστορία ενός ερωτοχτυπημένου νέου
στην εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που λέει τα κάλαντα σε μια αρχόντισσα και απευθύνει τους στίχους του στη νεαρά-μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα κάλαντα τότε δεν τα τραγουδούσαν μικρά παιδιά αλλά οι νέοι, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν σαν ευκαιρία να επισκεφτούν τα σπίτια των αγαπημένων τους κοριτσιών, να δουν και να εκφράσουν την αγάπη τους με τον καλυμμένο τρόπο των καλάντων. «Στην Ανατολική Ρωμυλία το έθιμο να λένε οι νέοι τα κάλαντα στα σπίτια των κοριτσιών τηρούνταν μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, σύμφωνα με τις διηγήσεις της μητέρας μου (Ανατολική Ρωμυλία, Καρυές), και η συνήθεια αυτή των Καρυωτών μεταφέρθηκε και στα Γιαννιτσά, όπου κατέφυγαν ως πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν (στον συνοικισμό των Καρυωτών)».
Να λοιπόν τι λένε τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς: «Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά/ Ψηλή μου δεντρολιβανιά (που είσαι ψηλή σαν δεντρολιβανιά)/ κι αρχή καλός μας χρόνος/ εκκλησιά με τ’ άγιο θόλος (με το καπέλο είσαι σαν εκκλησιά με τον τρούλο). Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός/ στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει (αν βγει να περπατήσει, θα ευφρανθούν οι καρδιές μας). Αγιος Βασίλης έρχεται/ και δεν μας καταδέχεται (δεν καταδέχεται η κοπέλα)/ από την Καισαρεία/ συ είσαι αρχόντισσα κυρία (εσύ η κοπέλα μου είσαι αρχόντισσα)/ Βαστάει εικόνα και χαρτί/ ζαχαροκάντιο ζυμωτή (είσαι σαν γλυκό ζυμωμένο, σαν ζαχαροκάντιο*/ χαρτί και καλαμάρι/ δες κι εμέ το παλικάρι (κοίτα και μένα το παλικάρι)/ Το καλαμάρι έγραφε/ τη μοίρα του την έλεγε (τη μοίρα του παλικαριού, την ατυχία του;)/ και το χαρτί ομίλει/ άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη».
