Ανθρωποι και σκάφη υποχρεώνουν τις χελώνες να μετακινηθούν από τη Ζάκυνθο στα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου προς αναζήτηση νέων περιοχών ωοτοκίας
Σημαντικό χώρο ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας καρέτα καρέτα αποτελούν τα τελευταία χρόνια οι πανέμορφες παραλίες της Ηλείας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι συνεχείς οχλήσεις της θαλάσσιας χελώνας στη Ζάκυνθο από ανθρωπογενείς παράγοντες φαίνεται ότι τις αναγκάζουν να μεταναστεύουν στις ήρεμες και απομονωμένες ακτές της Ηλείας όπου εφαρμόζεται ειδικό πρόγραμμα έρευνας, καταγραφής και ανάδειξης της καρέτα καρέτα.
Οπως λέει στο Documento o Διονύσης Μαμάσης, περιβαλλοντολόγος και ειδικός σε θέματα αειφορικής διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, συνεργάτης του συλλόγου ΑΡΧΕΛΩΝ, αυτήν τη στιγμή δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε επισήμως ότι υπάρχει μετακίνηση μέρους του πληθυσμού της θαλάσσιας χελώνας από τη Ζάκυνθο προς τις ακτές της Ηλείας.
Είναι όμως γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι στη Ζάκυνθο υπάρχει έντονη όχληση της θαλάσσιας χελώνας και καταγράφονται πολλές συγκρούσεις ταχύπλοων σκαφών με αυτό το όμορφο είδος. Οι παραβάσεις λόγω του έντονου τουρισμού έχουν αυξηθεί και δεν τηρούνται τα μέτρα προστασίας όπως και ο κώδικας ορθής συμπεριφοράς για την παρατήρησή τους, καθώς εκατοντάδες επισκέπτες επιβιβάζονται καθημερινά σε πλοιάρια για να δουν τις χελώνες στη θάλασσα, την περιοχή του κόλπου όπου επιτρέπεται η ναυσιπλοΐα.
«Από την άλλη όμως οι δυτικές ακτές της Πελοποννήσου πλέον έχουν πάρει τα σκήπτρα των φωλεοποιήσεων από τη Ζάκυνθο και η Κυπαρισσία καταγράφει μεγάλο αριθμό φωλιών. Η Ηλεία με τις εξαιρετικά όμορφες αμμώδεις παραλίες καταγράφει κάθε χρόνο σημαντικό αριθμό φωλεοποιήσεων που χρήζουν άμεσα παρακολούθησης, προστασίας και διαχείρισης των παραλιών. Φέτος δεχτήκαμε δεκάδες τηλεφωνήματα προς πληροφόρηση ενεργών πολιτών της Ηλείας που εντόπισαν ίχνη χελώνας αλλά και φωλιές στο Κατάκολο, στην Κουρούτα, στο Σαμικό, το Λεβεντοχώρι κ.α. για να τους βοηθήσουμε στη διαδικασία προστασίας των φωλιών, τους οποίους και ευχαριστούμε» τονίζει ο κ. Μαμάσης.
Μνημόνιο συνεργασίας
Ο ΑΡΧΕΛΩΝ, ο γνωστός σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας, έχει υπογράψει φέτος μνημόνιο συνεργασίας με τον Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς με στόχο τη μελέτη, παρακολούθηση και προστασία της αναπαραγωγικής δραστηριότητας της θαλάσσιας χελώνας. Η παραλιακή ζώνη παρακολούθησης και καταγραφής του ΑΡΧΕΛΩΝ είναι από το ακρωτήριο Κουνουπέλι (Κουνουπελάκι) μέχρι και την μπούκα της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου, ενώ ο φορέας καταγράφει αντίστοιχα από την μπούκα Κοτυχίου μέχρι και τις Αλυκές Λεχαινών καθώς και το βόρειο παραλιακό τμήμα της Αχαΐας.
Οι δράσεις που πραγματοποιούνται μέσα στα δύο πεδία έρευνας είναι η καταγραφή και προστασία φωλιών, η καταγραφή απειλών για τη χελώνα αλλά και για τον βιότοπό της, η καταγραφή εκθαλασσώσεων – εκβρασμών, η άμεση περίθαλψη τραυματισμένων χελωνών στο κέντρο περίθαλψης στη Γλυφάδα Αττικής αλλά και η ενημέρωση – ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα του είδους και του φυσικού περιβάλλοντος.
Μαγικό αλλά δύσκολο ταξίδι
Οπως επισημαίνει ο κ. Μαμάσης, υπάρχει μια σταθερότητα στις καταγραφές των φωλιών τα πέντε τελευταία χρόνια. Τα τελικά αποτελέσματα για τη φετινή χρονιά θα τα γνωρίζουμε αρχές Οκτωβρίου, όταν ολοκληρώνεται η διαδικασία, ενώ από την επόμενη ημέρα θα πρέπει να οργανωθεί η νέα αναπαραγωγική δραστηριότητα του 2020.
Αυτό το χρονικό διάστημα πραγματοποιείται η εκκόλαψη. Δηλαδή βγαίνουν τα χελωνάκια από τις φωλιές τους. Τα καρετάκια όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή τη νύχτα ξεκινούν την αναρρίχησή τους προς την επιφάνεια και η φωλιά εκκενώνεται ομαδικά. Κατευθύνονται γρήγορα με μοναδικό προορισμό τη θάλασσα. Καθοδηγούνται από τον φωτεινό ορίζοντα που αντανακλάται στην επιφάνεια του νερού.
Η απόσταση για μας τους ανθρώπους είναι μόνο λίγα βήματα, μια ευθεία. Για τους νεοσσούς «χιλιόμετρα» επίπονης προσπάθειας χωρίς περιθώρια λάθους για την επιβίωσή τους. Το χελωνάκι καταγράφει στο μυαλό του τα χαρακτηριστικά της παραλίας, έτσι ώστε ύστερα από χρόνια το θηλυκό να μπορέσει πάλι να επιστρέψει στην ίδια παραλία για να γεννήσει κι αυτό. Φτάνοντας στο νερό κολυμπούν με επιμονή προς τα ανοιχτά και το μεγάλο θαλάσσιο ταξίδι τους μόλις ξεκίνησε!
Οπως λέει στο Documento ο κ. Μαμάσης, από τις πρώτες στιγμές της ζωής από την αναρρίχηση στην επιφάνεια της άμμου και μέχρι τη θάλασσα τα χελωνάκια αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Προς την οδύσσειά τους γίνονται εύκολα λεία θηρευτών όπως αλεπούδες, κουνάβια, πτηνά κ.λπ. Υπάρχουν πολλαπλοί κίνδυνοι που απειλούν το είδος αλλά και τις φωλιές του.
Οι απειλές
«Στο πλαίσιο πεζής παρακολούθησης (monitoring) καταγράφονται πολλαπλά περιστατικά, με τροχοφόρα οχήματα μεγάλου κυβισμού (τζιπ, αγροτικά 4×4) να κινούνται εντός του αιγιαλού συμπιέζοντας την άμμο και αλλοιώνοντας παράλληλα την εύθραυστη ισορροπία του οικοσυστήματος των αμμοθινών. Η φυσική ποιότητα της άμμου είναι εξαιρετικά σημαντική ώστε να μην επηρεάζονται πληθυσμοί όπως της θαλάσσιας χελώνας αλλά και άλλων ειδών (χλωρίδας – πανίδας) της προστατευόμενης περιοχής (κρινάκια της άμμου, θαλασσοσφυριχτές κ.ά.). Από τα σημαντικότερα όμως προβλήματα που καταγράφουμε για την ωοτοκία είναι η διάβρωση της ακτής. Η παραλία κάθε χρόνο μειώνεται δραματικά. Η παραλιακή ζώνη κυρίως της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου εξαφανίζεται. Αυτό οφείλεται στη μη ορθή χωροθέτηση της κατασκευής του αλιευτικού καταφυγίου των Λεχαινών. Η τροφοδοσία της συγκεκριμένης παραλίας με άμμο έχει μειωθεί δραματικά και η διάβρωση γίνεται πλέον υπαρκτό περιβαλλοντικό πρόβλημα για την προστατευόμενη περιοχή και την ωοτοκία της χελώνας. Επίσης τα προηγούμενα χρόνια είχαμε καταγράψει βανδαλισμούς φωλιών από ανθρώπινο χέρι. Τέλος, τα θαλάσσια απορρίμματα είναι μια από τις κύριες αιτίες ρύπανσης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας και αναγνωρίζονται παγκοσμίως ως σημαντική πρόκληση της εποχής μας».
Ενεργοί πολίτες
Το θετικό είναι ότι σε όλη αυτή την προσπάθεια προστασίας της θαλάσσιας χελώνας καρέτα καρέτα σε ολόκληρη σχεδόν την ακτογραμμή της Ηλείας υπάρχουν ενεργοί πολίτες που με την ευαισθησία και το ενδιαφέρον τους βοηθούν τους επιστήμονες.
«Υπάρχει μια θετική στάση των πολιτών στην προσπάθειά μας στις αμμώδεις παραλίες του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς. Αυτό μάλιστα έχει επιτευχθεί γιατί την τελευταία πενταετία που έχει ξεκινήσει η διαδικασία της καταγραφής και της προστασίας προσπαθήσαμε να ενημερώσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες, ερασιτέχνες ψαράδες και λουόμενους για την αξία του προστατευόμενου είδους. Σε γενικές γραμμές η νοοτροπία έχει αλλάξει, η στάση των συμπολιτών στην περιβαλλοντική προσπάθειά μας βρίσκει συμμάχους. Η περιβαλλοντική αγωγή και η εκπαίδευση στις σχολικές μονάδες έχουν βοηθήσει αποφασιστικά αλλά η όλη προσπάθεια ευαισθητοποίησης θα πρέπει να συνεχιστεί. Οι λουόμενοι που μας συναντούν στην παραλία ρωτάνε, θέλουν να μάθουν πληροφορίες, έχουν απορίες για τη βιολογία του είδους, τη φωλιά, τα χελωνάκια, πότε θα βγουν από τη φωλιά και συνάμα δυσανασχετούν για τις αυθαιρεσίες μεμονωμένων πολιτών που είτε από άγνοια είτε από αμέλεια κινούνται εντός της παραλίας με τα 4×4 αλλά και για ορισμένους που αφήνουν τα σκουπίδια τους» λέει στο Documento o κ. Μαμάσης.
Απούσα η τοπική αυτοδιοίκηση
Κι ενώ οι πολίτες εμφανίζονται ευαισθητοποιημένοι, για τους παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης πέρα βρέχει καθώς μέχρι στιγμής δεν έχουν στηρίξει την προσπάθεια που πραγματοποιείται. Κι αυτό παρότι η σήμανση των φωλιών, η καταγραφή και γενικότερα η προστασία της θαλάσσιας χελώνας στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης επισκεπτών ακόμη και από το εξωτερικό με πολλαπλά οικονομικά οφέλη, θέσεις εργασίας, διαφήμιση της περιοχής κ.λπ.
«Ως διαχειριστής περιβάλλοντος σημειώνω ότι άνθρωπος και φύση συνυπάρχουν και είμαστε υποχρεωμένοι να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές αναλλοίωτο το φυσικό μας περιβάλλον. Με αειφορικά και σωστά διαχειριστικά μέτρα μπορεί η θαλάσσια χελώνα καθώς και άλλα είδη που καταγράφονται στην προστατευόμενη περιοχή, όπως οι πελεκάνοι στο Κοτύχι, οι νέες φωλιές πελαργών στον Λάππα και στο Μετόχι, τα κιρκινέζια στα Λεχαινά, να συμβάλουν στην ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού, του οικοτουρισμού, της παρατήρησης. Τα οικονομικά οφέλη της τοπικής κοινωνίας είναι πολλαπλά και σε αυτό οι αρμόδιοι φορείς, επιστήμονες κ.ά. μπορούν να κάτσουν ως αρωγοί στο ίδιο τραπέζι και να εκμεταλλευτούν ορθά και διαχειριστικά και να αναδείξουν τη βιοποικιλότητα που διαθέτει το εθνικό πάρκο και η Ηλεία γενικότερα. Μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει γίνει αλλά ευελπιστούμε στο μέλλον» τονίζει ο κ. Μαμάσης.