Με διευθυντήριο αλά μητσοτακικά το «επιτελικό κράτος» υπερ-συγκεντρώνει εξουσίες, έχει τον ολοκληρωτικό έλεγχο στη διοίκηση και κοστίζει… κάτι παραπάνω
Πίσω από τις μεγαλορρημοσύνες της συμπολίτευσης περί ριζοσπαστικού νομοσχεδίου που θα αποτελέσει τομή για τα ελληνικά διοικητικά δεδομένα κρύβεται η υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του πρωθυπουργού μέσω του «επιτελικού κράτους». Μετά τη στρατιά τεχνοκρατών στο δήθεν μικρό και ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα με πέντε γυναίκες, θηριώδεις αρχές και υπηρεσίες αναμένεται να συσταθούν, εγκολπώνοντας ελεγκτικούς μηχανισμούς και αρμοδιότητες που υπό άλλες συνθήκες θεωρούνταν υπουργικές. Κι αν η απάντηση της κυβέρνησης ως προς την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας είναι οι δομές και οι διαδικασίες, πώς απαντάται ο κίνδυνος της απόλυτης διαφθοράς μέσω της απόλυτης εξουσίας;
Η οργουελικής έμπνευσης επιτελική (υπερ)υπηρεσία Προεδρία της Κυβέρνησης θα παρακολουθεί την αποδοτικότητα του κυβερνητικού έργου μέσω των έξι γενικών γραμματειών που θα υπάγονται σε αυτήν, συνεπικουρούμενη από το ηλεκτρονικό σύστημα ΜΑΖΙ, το οποίο και θα αποτελεί την ψηφιακή μετουσίωση του «μεγάλου αδερφού» στέλνοντας προειδοποιητικά σήματα κινδύνου στους υπουργούς που παρεκκλίνουν από τα κυβερνητικά σχέδια δράσης. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας αναμένεται να αποτελέσει «ομπρέλα» για σειρά κρίσιμων ελεγκτικών αρχών του κράτους, την αυτοτέλεια των οποίων καταργεί. Επίσης, η σπουδή της κυβέρνησης για μείωση των μετακλητών και η ανάλογη μιντιακή πλαισίωσή της αποδεικνύονται απόπειρα συλλογικής εξαπάτησης, αφού την κατά τι μείωση του αριθμού συνοδεύει η αύξηση των απολαβών τους ακόμη κι αν πρόκειται για τελειόφοιτους λυκείου.
Ο Γ. Γεραπετρίτης χαρακτήρισε το πρώτο νομοσχέδιο της κυβέρνησης «εγχειρίδιο άσκησης κυβερνητικής πολιτικής» επειδή συμπυκνώνει το νέο μοντέλο διακυβέρνησης, ενώ στο σχέδιο νόμου παρατίθενται και οι κανόνες καλής νομοθέτησης, οι οποίοι όμως παραβιάστηκαν. Σχεδόν σύσσωμη η αντιπολίτευση στηλίτευσε το γεγονός ότι παρακάμφθηκε πλήρως το εκ του νόμου υποχρεωτικό στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η αντίστοιχη έκθεση που θα έπρεπε να συνοδεύει το νομοσχέδιο. Το γεγονός αυτό παραδέχτηκε (ύστερα από πιέσεις, η αλήθεια είναι) και ο πρόεδρος της Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης Μάξιμος Χαρακόπουλος, ενώ στην προσπάθειά του να δικαιολογηθεί ο κ. Γεραπετρίτης διατύπωσε μια τουλάχιστον προβληματική θέση: «Σε ό,τι αφορά τη δημόσια διαβούλευση, θα ήθελα να επισημάνω ότι τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την οργάνωση του Κράτους και της Διοίκησης είναι βεβαίως ζητήματα τα οποία είναι πολύ υψηλής πολιτικής. Δεν αφορούν κατ’ ανάγκην δικαιώματα ανθρώπινα για τα οποία κατ’ εξοχήν υφίσταται ο θεσμός της Δημόσιας Διαβούλευσης, δηλαδή ζητήματα τα οποία επηρεάζουν άμεσα τους ανθρώπους, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, έτσι ώστε αυτή τη στιγμή να αισθάνομαι ότι η ανάγκη για να υπάρξει μια γνήσια ανασυγκρότηση των θεσμών είναι τόσο επιτακτική, που επιβάλλει να κάνουμε όλοι μια πρώτη και μόνη, ελπίζω, παραχώρηση σε ό,τι αφορά τους συγκεκριμένους χρόνους οι οποίοι έχουν τεθεί». Εν ολίγοις, η συμμετοχή των πολιτών στο στάδιο της διαβούλευσης για το νέο μοντέλο διακυβέρνησης περιττεύει για τον υπουργό Επικρατείας.
Παρά τις… επαναστατικές διατάξεις που εμπεριέχει το νομοσχέδιο, σύσσωμη η αντιπολίτευση πλην Ελληνικής Λύσης θα το καταψηφίσει επί της αρχής. Το δεδομένο αυτό εγείρει ζήτημα πολιτικής νομιμοποίησης μιας κρίσιμης μεταρρύθμισης που αφορά τη θέσπιση νέου μοντέλου διακυβέρνησης μέσω της νέας διάρθρωσης και λειτουργίας της κεντρικής διοίκησης. Τη στιγμή μάλιστα που, όπως σημειώνει στο Documento ο καθηγητής και κοσμήτορας της σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επικεφαλής της Επιτροπής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ Μιχάλης Σπουρδαλάκης, αυξάνεται η συγκέντρωση εξουσίας γύρω από τον πρωθυπουργό και παράλληλα αποδυναμώνονται φορείς και αρχές κοινωνικής νομιμοποίησης.
«Παρά την κατ’ επίφαση ρητορική περί μικρού και ευέλικτου κράτους, το νεοφιλελεύθερο κράτος χρειάζεται σφικτή δομή συγκέντρωσης εξουσιών για λόγους αποτελεσματικότητας, αδιαφορώντας για την ουσιαστική νομιμοποίηση της οργάνωσής του. Εδώ βέβαια έχουμε και την περίπτωση της ακραίας συγκέντρωσης με την ΕΥΠ, την ΕΡΤ και το ΑΠΕ-ΜΠΕ. Την ίδια στιγμή είναι προφανής η αδιαφορία για τη νομιμοποιητική διαδικασία που προκύπτει μέσα από κοινωνικές συναινέσεις και αναφορές. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει και τον απορρυθμιστικό ρόλο του νεοφιλελεύθερου κράτους, το οποίο δεν θέλει –λόγου χάρη– την Επιθεώρηση Εργασίας» λέει ο κ. Σπουρδαλάκης, συνδυάζοντας τα πολυεπίπεδα αποτελέσματα που θα επέλθουν με τις υπερδομές Προεδρία της Κυβέρνησης και Εθνική Αρχή Διαφάνειας.
«Μετατροπή των υπουργών σε… γλάστρες»
Μοντέλα που ακολουθούν χώρες από διάφορα σημεία της υφηλίου ενέπνευσαν τον επισπεύδοντα υπουργό Επικρατείας κατά τη σύνταξη του νομοσχεδίου. Ο Γ. Γεραπετρίτης υποστήριξε κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ότι είναι λάτρης του αγγλοσαξονικού μοντέλου. Ωστόσο, ως προς τη συγκέντρωση του κράτους πρότυπό του ήταν η γερμανική καγκελαρία. «Αυτό που βλέπετε εδώ είναι παιδική χαρά σε σχέση με τη γερμανική καγκελαρία» είπε προσπαθώντας να καθησυχάσει, ενώ για την Εθνική Αρχή Διαφάνειας ακολούθησε το παράδειγμα της Αυστραλίας και του Χονγκ Κονγκ.
«Πρόκειται για ένα υπερσυγκεντρωτικό, υβριδικό εγχείρημα νεοφιλελεύθερης έμπνευσης. Ο κ. Γεραπετρίτης επιλέγει τέσσερα διαφορετικά συστήματα που δεν συνάδουν μεταξύ τους. Αντί να υιοθετήσει ένα σύστημα για να βρει τις βέλτιστες πρακτικές, δανείζεται διάφορα από διάφορα συστήματα για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένο σκοπό και στόχο» επισημαίνει στο Documento ο εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ επί του νομοσχεδίου και τομεάρχης Εσωτερικών Χρήστος Σπίρτζης, κάνοντας λόγο για αλλοίωση του συντάγματος και μετατροπή των υπουργών σε τιτουλάριους.
«Αλλοιώνεται το σύνταγμα, ξεπερνώντας το “πρωθυπουργικοκεντρικό” κράτος. Τι επιτάσσει το σύνταγμα για τον ρόλο του πρωθυπουργού; Οτι συντονίζει, ελέγχει και δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές του κυβερνητικού έργου. Πώς λαμβάνεται η απόφαση για νομοθέτηση; Με βάση αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου και των υπουργών, πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του πρωθυπουργού. Εδώ λοιπόν υποβαθμίζεται ο ρόλος των υπουργών και του υπουργικού συμβουλίου, δημιουργώντας μια υπερδομή, ένα νέο υπουργείο κάτω από τον πρωθυπουργό, την Προεδρία της Κυβέρνησης, η οποία θα λέει τι νομοθετήματα θα γίνουν αλλά και θα εποπτεύει το κυβερνητικό έργο. Διόλου τυχαίο ότι ανατίθεται η αρμοδιότητα υπογραφής από τον υπουργό στους γενικούς διευθυντές των υπουργείων, ενώ μεταφέρονται αρμοδιότητες που μέχρι τώρα ήταν στο κοινοβούλιο στη συγκεκριμένη υπερδομή» υποστηρίζει και προσθέτει πως αν υπήρχε η δυνατότητα οι υπουργοί της κυβέρνησης να εκφράσουν ανοιχτά τις απόψεις τους, τότε το εν λόγω νομοσχέδιο δεν θα τύγχανε της αποδοχής της πλειοψηφίας των μελών του υπουργικού συμβουλίου. «Χαρακτηριστική ήταν η διαφοροποίηση της Μαριέττας Γιαννάκου στην αρμόδια επιτροπή, ζητώντας βελτιώσεις και διευκρινίσεις από τον κ. Γεραπετρίτη για τον υποβαθμισμένο ρόλο που θα έχουν οι υπουργοί και ευρύτερα το υπουργικό συμβούλιο» ήταν το παράδειγμα που έδωσε ο Χρ. Σπίρτζης.
«Πολύ μεγαλύτερο το κόστος των μετακλητών»
Οσον αφορά τους μετακλητούς, θέμα που η ΝΔ είχε κάνει αντιπολιτευτική της σημαία, ο κ. Σπίρτζης αποδομεί τον κυβερνητικό μύθο των συστημικών ΜΜΕ περί μείωσης του κόστους για τον κρατικό προϋπολογισμό. Κατά τα λεγόμενα του τομεάρχη Εσωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ, ο αριθμός των μετακλητών θα είναι περίπου ο ίδιος. Το κόστος όμως θα είναι πολύ μεγαλύτερο επειδή θα είναι όλοι στο πρώτο μισθολογικό κλιμάκιο, εξομοιωμένοι μισθολογικά με τους διευθυντές και τους πολύ παλιούς δημόσιους υπαλλήλους, και ανάλογα με τα προσόντα ή την οικογενειακή κατάσταση, δηλαδή αν έχει κάποιος μεταπτυχιακό ή παιδιά, οι απολαβές ανεβαίνουν.
«Οι μετακλητοί του ιδιωτικού τομέα που είχαμε εμείς, λόγου χάρη η νομική σύμβουλος που είχα στο υπουργείο Μεταφορών με 15 χρόνια προϋπηρεσία στον ιδιωτικό τομέα, μεταπτυχιακό κ.λπ., έπαιρνε 940 ευρώ. Γι’ αυτό και ζητήσαμε την αναλυτική έκθεση του ΓΛΚ» υπογραμμίζει, επικρίνοντας ως ελλιπέστατη την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για το νομοσχέδιο. Συμπληρώνει δε ότι στο πλαίσιο της αριστείας που εκπροσωπεί η ΝΔ μειώνονται τα τυπικά προσόντα των μετακλητών. «Δηλαδή αυξάνεται ο αριθμός των μετακλητών με απλό απολυτήριο λυκείου» αναφέρει, γεγονός που δημιουργεί υπόνοιες για τακτοποιήσεις ημετέρων.
Ο εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ για το «επιτελικό κράτος» ψέγει και την άμβλυνση των ασυμβίβαστων για υπουργούς και υφυπουργούς. «Φανταστείτε να μπορούσα εγώ ως υπουργός Μεταφορών να συμμετείχα χωρίς αμοιβή σε μια κοινοπραξία με τον ΑΚΤΩΡΑ ή την ΤΕΡΝΑ; Θα μπορούσε ο υπουργός Παιδείας να μετέχει χωρίς αμοιβή σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα;» είναι τα δηκτικά ερωτήματα του κ. Σπίρτζη.
«Πλυντήριο σκανδάλων η Εθνική Αρχή Διαφάνειας»
Δριμεία κριτική από την αξιωματική αντιπολίτευση προκάλεσε και η ίδρυση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, στην οποία θα υπάγονται έξι κρίσιμες ελεγκτικές αρχές που θα απολέσουν την αυτοτέλειά τους, κάτι που έρχεται να προστεθεί στην υποβάθμιση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) και του ΣΔΟΕ. Μεταξύ άλλων, πρόκειται για το Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ) αλλά και το γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης.
Η τοποθέτηση της γενικής επιθεωρήτριας Δημόσιας Διοίκησης Μαρίας Παπασπύρου στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου συνοδεύτηκε από αποκαλύψεις και προαναγγελία προσφυγής στη Δικαιοσύνη. Ειδικότερα, η κ. Παπασπύρου έφερε στην επιφάνεια ότι μέσω του σχεδίου νόμου μετατρέπεται σε προαιρετική η άρση των απορρήτων (φορολογικό, χρηματιστηριακό και τραπεζικό) κατά τον έλεγχο των δηλώσεων πόθεν έσχες. Επιπλέον, τόνισε ότι δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη που να αφορά τις 40 εκκρεμείς πειθαρχικές προσφυγές της γενικής επιθεωρήτριας Δημόσιας Διοίκησης οι οποίες έχουν ασκηθεί ενώπιον του ΣτΕ και του Διοικητικού Εφετείου, με αποτέλεσμα να είναι υπαρκτό το ενδεχόμενο ζημίας του δημόσιου συμφέροντος. Επιφυλάχθηκε δε για την άσκηση κάθε νομίμου δικαιώματός της ενόψει της ρητής κατάργησης του ΓΕΔΔ πριν από τη λήξη της εκ του νόμου οριζόμενης πενταετούς θητείας της.
Από την πλευρά του ο Γιάννης Ραγκούσης υποστήριξε στο Documento ότι το νομοσχέδιο θα λειτουργήσει ως «πλυντήριο σκανδάλων», καθώς η Εθνική Αρχή Διαφάνειας έχει μοναδικό σκοπό την εγκατάσταση μιας απόλυτα ελεγχόμενης διοίκησης από τον πρωθυπουργό για να κλείσει φακέλους, να αλλάξει πορίσματα και να ξεπλύνει σκάνδαλα που διερευνώνται από τη Δικαιοσύνη. Σύμφωνα με όσα είπε, στο σχετικό άρθρο του νομοσχεδίου περιγράφεται πλήρως ποια θα είναι τα πέντε μέλη τα οποία θα αποφασίζουν τη σύνθεση των μελών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας. «Τα τρία από τα πέντε μέλη ελέγχονται αποκλειστικά από την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό. Ποια αποκομματικοποίηση, ποια απολιτικοποίηση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, όταν οι τρεις από τους πέντε που θα αποφασίσουν τα μέλη της αρχής διορίζονται από τον Κων. Μητσοτάκη; Αρα θα ελέγχονται και η δουλειά και τα πορίσματα» κατέληξε με νόημα.
