Η μελέτη του δημοσιογράφου Μηνά Παπαγεωργίου μάς δίνει την ευκαιρία να συζητήσουμε σχετικά με ένα πρόβλημα που ζητάει λύση.
Η µελέτη «∆ιαχωρισµός κράτους και εκκλησίας» (Εκδόσεις iWrite) του δηµοσιογράφου Μηνά Παπαγεωργίου αποτελεί µια σε βάθος έρευνα που στοχεύει στην ανάδειξη της αναγκαιότητας απαγκίστρωσης του ενός θεσµού από τον άλλο. Το βιβλίο, στο οποίο µεταξύ των άλλων φιλοξενούνται οι συνεντεύξεις έντεκα στοχαστών (Χάρης Αθανασιάδης, Μιχάλης Σταθόπουλος, Νίκος Φίλης, Γιάννης Ιωαννίδης κ.ά.), υπογραµµίζει το αυτονόητο για τον 21ο αιώνα, το οποίο ωστόσο παραµένει ουτοπικό για την τελευταία θεοκρατική πολιτεία της Ευρώπης, την ελληνική.
Σήμερα Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου στις 19.00 στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ οι Εκδόσεις |iWrite και ο Μηνάς Παπαγεωργίου παρουσιάζουν το βιβλίο, για το οποίο θα μιλήσουν ο Χάρης Αθανασιάδης (καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής του μεταπτυχιακού Δημόσια Ιστορία του ΕΑΠ), Παναγιώτης Γεννηματάς (επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων), Αντώνης Παπαρίζος (καθηγητής Κοινωνιολογίας του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου), Νίκος Φίλης (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α΄ Αθηνών, τ. υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων).
Τι σηµαίνει ο διαχωρισµός εκκλησίας – κράτους για µια χώρα όπως η Ελλάδα;
Πρακτικά και εν συντοµία αναφερόµαστε στο πλαίσιο των συνταγµατικών (και όχι µόνο) κανόνων που αφορούν ένα κοσµικό κράτος, στις υποθέσεις του οποίου δεν επιτρέπεται να εµπλέκεται η εκκλησία. Αυτοί οι κανόνες αφορούν και µπορεί να εφαρµόζονται σε κάθε πτυχή του καθηµερινού µας βίου: α) στην πολιτική, όπου ο διαχρονικός εναγκαλισµός πολιτικών και ιεραρχών έχει δηµιουργήσει πλείστες προβληµατικές καταστάσεις, β) στην παιδεία, όπου το περιεχόµενο σχολικών εγχειριδίων ελέγχεται από την εκκλησία, γ) στη ∆ικαιοσύνη, µε σκανδαλώδεις αποφάσεις που βλέπουν πολλές φορές το φως της δηµοσιότητας εξαιτίας των στενών δεσµών δικαστών και ανώτατων ιεραρχών, δ) στην οικονοµία, βλ. κτηµατολόγιο, φοροελαφρύνσεις, εκκλησιαστική περιουσία κ.ά.
Θεωρείτε ότι στην Ελλάδα το καθεστώς είναι θεοκρατικό και πως αυτό είναι απότοκο των βυζαντινών καιρών; Σας υπενθυµίζω ότι ο Στίβεν Ράνσιµαν κατέληξε στο συµπέρασµα πως στις µέρες της Ανατολικής Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας ο καισαροπαπισµός δεν µπόρεσε να επικρατήσει.
Σε µεγάλο βαθµό, ναι. Ενδεχοµένως µάλιστα τα πράγµατα να είναι χειρότερα από ό,τι στη βυζαντινή περίοδο, από τη στιγµή που η Ιεραρχία µοιάζει σε πολλές περιπτώσεις να δρα ανενόχλητη, δίχως να συγκρούεται µε κάποιον αυτοκράτορα ή κάποια κοινωνική τάξη, όπως συνέβαινε τότε. Από την άλλη, είναι αδύνατο να παραβλέψει κανείς τα βήµατα προς την εκκοσµίκευση που πραγµατοποιεί η κοινωνία µας τις τελευταίες δεκαετίες. Βρισκόµαστε σε ένα κρίσιµο µεταβατικό στάδιο κατά το οποίο οι προοδευτικές δυνάµεις της χώρας δεν πρέπει να υποχωρήσουν απέναντι στις –αναµενόµενες– αντιδράσεις της συντήρησης. Κάθε ιστορική περίοδο οφείλουµε να την αναλύουµε µέσα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παρελθόντος του τόπου και την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία των κατοίκων κάθε τόπου. Το ζήτηµα της αποτίµησης της φύσης του Βυζαντίου και της σχέσης του µε την ελληνικότητα έχει µεγάλο ενδιαφέρον να το εξετάσουµε µέσα από το πρίσµα των Ελλήνων λογίων της περιόδου 1830-1880, προτού δηλαδή επιβληθεί ως κρατικό ιδεολόγηµα το µόρφωµα του ελληνοχριστιανισµού των Παπαρρηγόπουλου και Ζαµπέλιου.
Πιστεύετε ότι σε περίπτωση διαχωρισµού εκκλησίας – κράτους οι σύγχρονοι Ελληνες θα απολέσουν ένα βασικό συστατικό στοιχείο της πολιτισµικής τους ταυτότητας;
Για να απαντήσουµε σε αυτό το ερώτηµα θα πρέπει να αναρωτηθούµε ποια είναι η πολιτισµική ταυτότητα των Ελλήνων, ποια στοιχεία την καθορίζουν και ποια από αυτά της επιβλήθηκαν µέσα στον χρόνο, γεγονός που αντανακλάται σε µια σειρά από αντινοµίες που µπορεί εύκολα να ανιχνεύσει κανείς στην ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία του λαού µας. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουµε ότι αυτό που αποκαλούµε πολιτισµική ταυτότητα δεν αποτελεί µια στατική και αναλλοίωτη έννοια µέσα στον χρόνο. Η πολυεπίπεδη κρίση που βιώνουµε ενδεχοµένως αποτελεί µια καλή ευκαιρία για ενδοσκόπηση (και εξωτερίκευση των όποιων συµπερασµάτων προκύψουν από αυτή).
Μήπως στην πραγµατικότητα η εκκλησία είναι ευνοηµένη από τις σκανδαλώδεις –ακόµη και στους καιρούς µας µε την υπερφορολόγηση µισθωτών, συνταξιούχων και ελεύθερων επαγγελµατιών– φοροαπαλλαγές που απολαµβάνει;
Νοµίζω είναι αρκετά γνωστές οι οικονοµικές διευκολύνσεις που παρέχονται διαχρονικά στην εκκλησία. Φοροαπαλλαγές, φοροελαφρύνσεις, διευκολύνσεις, ακόµη και στην περίοδο των σκληρών capital controls. Υπάρχει επίσης το ζήτηµα του κτηµατολογίου και της καταγραφής της εκκλησιαστικής περιουσίας. Η ανάδειξη των προηγούµενων απέκτησε ιδιαίτερη σηµασία στα χρόνια της κρίσης, σκανδαλίζοντας (για να χρησιµοποιήσω έναν όρο που χρησιµοποιείται συχνά από εκκλησιαστικούς παράγοντες) τους πολίτες. Ας ελπίσουµε ότι οι όποιες πρωτοβουλίες της παρούσας κυβέρνησης ως προς αυτά τα ζητήµατα θα έχουν και την ανάλογη συνέχεια στο µέλλον.
Γιατί ο διαχωρισµός κράτους και εκκλησίας συγχέεται από την Ιεραρχία µε τη σχέση Ελλήνων πολιτών και ορθόδοξης πίστης;
Είναι µια απέλπιδα προσπάθεια που γίνεται ώστε να συνδεθεί το ζήτηµα του διαχωρισµού µε µια υποτιθέµενη απόπειρα αποχριστιανοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, παραβλέποντας φυσικά ότι πρόκειται για ένα ξεκάθαρα πολιτειακό ζήτηµα που δεν αφορά την πίστη του κάθε πολίτη. Ευτυχώς αυτού του είδους η στρατηγική επίκλησης στο συναίσθηµα δεν φαίνεται να βρίσκει ανταπόκριση στην κοινωνία, αν κρίνουµε από το γεγονός ότι στις περισσότερες δηµοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δηµοσιότητας στα χρόνια της κρίσης τα ποσοστά των ερωτηθέντων που τάσσονται υπέρ των διακριτών ρόλων κράτους και εκκλησίας ξεκινούν από το 55% και φτάνουν έως και το 72%. Σαφέστατα η συντριπτική πλειονότητα των συµπολιτών µας αυτών είναι χριστιανοί ορθόδοξοι.
INFO
Διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας
Μηνάς Παπαγεωργίου
ISBN: 978-960-627-053-6
ΣΕΛ.: 296
ΤΙΜΗ: €13,00
