Ανάπτυξη μιας γειτονιάς προς όφελος των κατοίκων της δεν είναι η μετατροπή της σε διασκεδαστήριο και ξενοδοχειακό τόπο
Πολλοί/ές µπορεί να αναρωτιούνται γιατί οι κάτοικοι των Εξαρχείων αντιστέκονται στην έλευση ενός σταθµού µετρό στη γειτονιά, στην παρουσία ενός δηµόσιου µέσου µεταφοράς. Μήπως αυτοί οι κάτοικοι είναι ιδεοληπτικοί, αντίθετοι µε την πρόοδο και την ανάπτυξη; Μήπως αρέσκονται στην παρακµή µιας πλατείας γιατί οι ίδιοι/ες και οι ιδέες τους είναι παρηκµασµένοι/ες;
Αυτά τα «επιχειρήµατα» που διαβάζουµε σε διάφορα µίντια και σχόλια αναγνωστών τους επιτελούν µια γνωστή κοινωνιοψυχολογική στρατηγική επιρροής, τη λεγόµενη ψυχολογιοποίηση. Αντί το ενδιαφέρον να εστιάζει στο µήνυµα των διαφωνούντων απέναντι σε αυτό που παρουσιάζεται σαν κοινός τόπος, η στρατηγική αυτή προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή στην πηγή του µηνύµατος. Περιγράφοντας λοιπόν τους/ις Εξαρχειώτες/ισσες µε τέτοια χαρακτηριστικά (ιδεοληπτικοί, παρηκµασµένων ιδεών, ακραίοι, αντίθετοι µε την πρόοδο κ.λπ.) ώστε κανείς να µη θέλει να ταυτιστεί µαζί τους γίνεται σοβαρή προσπάθεια να αποσπαστεί η προσοχή από το µήνυµα που εκπέµπουν.
Η ψυχολογιοποίηση είναι η συνήθης στρατηγική των οµάδων εξουσίας για να µην επιχειρηµατολογήσουν και χρησιµοποιείται σε συνδυασµό µε την περίφηµη «φαιά προπαγάνδα» (propagande glauque), στρατηγική που επιδιώκει τη συναίνεση χωρίς σκέψη. Αυτή η στρατηγική ξεκινά αποδίδοντας σε µια έννοια θετικό πρόσηµο χωρίς κανένα επιχείρηµα (π.χ. η ανάπτυξη ή η ανάπλαση είναι καλό πράγµα) και επαναλαµβάνει το σύνθηµα αυτό αποφεύγοντας κάθε είδους συζήτηση, ώστε να µην το θέσει στον κίνδυνο πιθανής αποδόµησης. Οσοι δεν αποδέχονται αυτήν τη θέση είναι είτε «παραβατικοί» είτε «περιθωριακοί» είτε και τα δύο.
Αυτό ακριβώς συµβαίνει και µε τη διαµάχη για τον σταθµό µετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Γίνεται µια συστηµατική προσπάθεια να θεωρηθούν οι κάτοικοι ακραίοι, ιδεοληπτικές µειοψηφίες, αντίθετοι µε τον «προφανή» στόχο της ανάπτυξης της περιοχής και άξιοι ειρωνείας και απαξίωσης. Γι’ αυτό, στο σύντοµο αυτό σηµείωµα επέλεξα καταρχάς να αποδοµήσω αυτήν τη στρατηγική και να καλέσω τους αναγνώστες να εστιάσουν στα βασικά επιχειρήµατα των κατοίκων που εναντιώνονται στο µετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Ας δούµε τα ερωτήµατα που θέτουν οι κάτοικοι:
Τι σηµαίνει ανάπτυξη στην περιοχή και για ποιους είναι θετική;
Τι σηµαίνει ανάπλαση του δηµόσιου χώρου που να αλλάζει ποιοτικά τις γειτονιές µας;
Ποιες οι συνέπειες του σταθµού µετρό στην πλατεία Εξαρχείων;
Οχι, δεν συναινούµε στην καταστροφή της γειτονιάς. Σκεφτόµαστε, αντιστεκόµαστε.
Ας ξεκινήσουµε λοιπόν από την παραδοχή ότι ανάπτυξη µιας γειτονιάς προς όφελος των κατοίκων της δεν είναι η µετατροπή της σε διασκεδαστήριο και ξενοδοχειακό τόπο. Καµιά γειτονιά ζωντανής πόλης δεν πρέπει να µετατρέπεται σε πάρκο αναψυχής, αξιοθέατο κενό για διερχόµενους θαµώνες. Την ανάπτυξη στη γειτονιά τη δίνουν οι κάτοικοι, τα µαγαζιά που απαντούν στις ανάγκες τους, τα σχολεία, οι πλατείες. Αυτήν τη ζωή, µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, θα πρέπει να θέλει να δει και ο επισκέπτης της πόλης.
Και τι σηµαίνει ανάπλαση µιας γειτονιάς; ∆εν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να κατανοήσει ότι ανάπλαση µιας γειτονιάς που έχει εγκαταλειφτεί από τους αρµόδιους φορείς σηµαίνει: να υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών και ανακύκλωσης, να φωτίζονται οι δρόµοι, να υπάρχουν πεζοδρόµια που να µπορεί να περάσει κάποιος µε καρότσι (αναπήρου, παιδιού, λαϊκής), να υπάρχουν δρόµοι χωρίς λακκούβες, να µη µετατρέπεται το ταχυδροµείο σε αποθήκη διαδικτυακής πλατφόρµας, να µην αφήνονται να πεθάνουν οι µουριές, να µην υφίσταται διακίνηση ναρκωτικών, να καθαρίζεται ο λόφος του Στρέφη και να υπάρχει πυρασφάλεια, να συντηρούνται οι λιγοστές παιδικές χαρές. Αυτή την ανάπλαση διεκδικούν χρόνια τώρα οι κάτοικοι παίρνοντας τη γειτονιά στα χέρια τους.
Αντ’ αυτής προωθείται µια ανάπλαση φαραωνικών έργων µε δήθεν χορηγίες από µεγάλες ιδιωτικές εταιρείες για δικό τους εντέλει όφελος, το κόστος των οποίων θα κληθούν να πληρώσουν οι κάτοικοι πολλαπλώς: είτε γιατί θα αναγκαστούν να εκτοπιστούν από τα υψηλά ενοίκια που θα απευθύνονται σε άλλους είτε γιατί θα πληρώσουν µέσω των φόρων τους την κατασκευή τους. Οι κάτοικοι ζουν στη γειτονιά και έχουν άποψη γι’ αυτή. Ποτέ κανείς δεν άνοιξε µια διαβούλευση µαζί τους, αλλά µε άγρια καταστολή γίνεται προσπάθεια επιβολής µιας ανάπλασης που έχει σαφή ιδεολογικά χαρακτηριστικά ενώ παρουσιάζεται ως µοναδική και προφανής και προς το συµφέρον όλων.
Το µετρό στην πλατεία Εξαρχείων εξυπηρετεί αυτή την «ανάπλαση» και γι’ αυτό υπάρχει αντίσταση. Ακούστε το µήνυµα των κατοίκων. Η γειτονιά ήδη εξυπηρετείται από τους σταθµούς στο Πανεπιστήµιο, στην Οµόνοια, τη Βικτώρια και αργότερα τη Μουστοξύδη. ∆εν χρειάζεται να θυσιαστούν 73 δέντρα στη µοναδική πλατεία της γειτονιάς. ∆εν χρειάζεται να θυσιαστεί µια ιστορική πλατεία και να µετατραπεί σε κέντρο διερχοµένων µε γύρω γύρω «παγκοσµιοποιηµένου» τύπου µαγαζιά. Ή µήπως χρειάζεται να θυσιαστεί η πλατεία στον βωµό µιας ιδεολογίας που µε εµµονή θέλει να εκµηδενίσει τον συµβολισµό της ιστορίας της;
Τα συµπεράσµατα δικά σας.
