Σε νέες βάσεις φαίνεται να θέτει τις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου. Η χρήση του όρου «γενοκτονία» από τον Τζο Μπάιντεν, σχεδόν σαράντα χρόνια από την τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος από Αμερικανό πρόεδρο, στέλνει πολλαπλά μηνύματα στην Άγκυρα.
Σε ανακοίνωσή του για την ημέρα μνήμης των Αρμενίων ο Αμερικανός πρόεδρος αναγνώρισε ότι οι φρικαλεότητες των Οθωμανών εναντίον των Αρμενίων αποτελούν γενοκτονία. Έναν χρόνο νωρίτερα είχε υποσχεθεί στους Αμερικανούς πολίτες αρμενικής καταγωγής ότι θα αναγνωρίσει τη γενοκτονία στο πλαίσιο επαναπροσανατολισμού της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία θα είχε πλέον στο κέντρο της τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Γιατί όμως τώρα;
Οι εκτιμήσεις για το χρονικό σημείο της αναγνώρισης κάνουν λόγο για έναν συνδυασμό από αιτίες. Σε ένα πρώτο, επικοινωνιακό επίπεδο βρίσκεται η επιθυμία της κυβέρνησης Μπάιντεν να αποδείξει ότι τα πράγματα στις ΗΠΑ έχουν αλλάξει, ότι δηλαδή η εποχή της τραμπικής ανοχής του αυταρχισμού έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Η στρατηγική που μέχρι τώρα ανατρέπει ο Μπάιντεν ήθελε τις ΗΠΑ –και την Ευρώπη– να προσπαθούν να κρατήσουν την Τουρκία κοντά τους μέσω στενών στρατιωτικών και οικονομικών δεσμών. Ο Αμερικανός πρόεδρος θεωρεί ότι η Τουρκία δεν έχει συμφέρον να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ. Επομένως, αυτό που θέλει να δώσει στην Τουρκία να καταλάβει είναι ότι εκείνη έχει την Αμερική περισσότερο ανάγκη απ’ ό,τι το αντίστροφο και να μη θεωρεί τη συνεργασία της Ουάσινγκτον δεδομένη. Ωστόσο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θεωρεί τη συμμαχία με την Τουρκία ζωτικής σημασίας, καθώς δεν θέλει να τη ρίξει στην αγκαλιά της Μόσχας.
Οι σχέσεις των δυο χωρών θα βασιστούν καθαρά πλέον στο δούναι και λαβείν. Αυτό φαίνεται να ξενίζει τον Ερντογάν, που είχε συνηθίσει να ασκεί πίεση και να ζητά ανταλλάγματα απ’ όπου μπορεί εκμεταλλευόμενος τις αντιθέσεις μεταξύ των ισχυρών. Αυτό θα συνεχίσει να κάνει, εκτιμά ο Μπόρις Ντολγκόφ, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής, μιλώντας στο πρακτορείο TASS. «Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η Τουρκία θα γίνει αξιόπιστος σύμμαχος της Ρωσίας» είπε, προσθέτοντας ότι μόνο περιστασιακά και προσωρινά θα στραφεί στη Μόσχα.
Το υπόβαθρο
Οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας δεν περνούν την καλύτερη εποχή τους. Έχει προηγηθεί ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το πρόγραμμα για τα αμερικανικά μαχητικά F-35 εξαιτίας της προμήθειας πυραύλων S-400 από τη Ρωσία. Επίσης, η τελική ετυμηγορία για την περίφημη υπόθεση Halkbank, που μπορεί να αγγίξει ακόμη και τον ίδιο τον Ερντογάν, θα επισφραγίσει το κακό κλίμα.
Η μεγαλομανία του Ερντογάν, που θέλει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια περιοχή που εκτείνεται από το Αζερμπαϊτζάν μέχρι τη Λιβύη και την υποσαχάρια Αφρική, τον έκανε να πιστέψει ότι μπορεί να κερδίσει στον ανταγωνισμό με τις μεγάλες δυνάμεις.
Μια σειρά από ζητήματα όπως η παραμονή του Γκιουλέν στις ΗΠΑ, η αμερικανική στήριξη των Κούρδων και το μέλλον της συριακής διαμάχης θα παίξουν ρόλο στην αποκατάσταση των σχέσεων που θα επιχειρηθεί τον Ιούνιο στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, εξού και οι δύο μήνες διορία που έδωσε ο πρόεδρος τον ΗΠΑ στον Τούρκο ομόλογό του.
Το αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης και ό,τι έχει προηγηθεί θα έχουν αντίκτυπο σε όλα αυτά τα μέτωπα αλλά και στην πολιτική επιβίωση του Τούρκου προέδρου. Αναλυτές ισχυρίζονται ότι ένα τέλος της εποχής Ερντογάν θα σήμαινε ανανέωση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και η κυβέρνηση Μπάιντεν ίσως να συμμερίζεται αυτές τις απόψεις.
