Μερικοί από τους κορυφαίους γραφίστες της Ευρώπης που συμμετείχαν στην αρχική έκθεση (του 2001) μίλησαν στο Documento για την προσωπική τους σχέση με το έργο του Γάλλου καλλιτέχνη, Τουλούζ-Λωτρέκ, αλλά και για το πώς εμπνεύστηκαν την αφίσα που έφτιαξαν για την έκθεση «Nouveau salon des cent».
Με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τον θάνατο του Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ το 2001, το μεγάλο αφιέρωμα στον ζωγράφο της παρισινής μπελ επόκ στο Πομπιντού δεν θα μπορούσε να είναι μια αναμενόμενη εκδήλωση. Ο Ολλανδός γραφίστας Anthon Beeke είχε την ιδέα να συμπράξουν οι εκατό σημαντικότεροι γραφίστες των αρχών του 21ου αιώνα και να δημιουργήσουν ο καθένας από μία αφίσα τιμώντας τον ίδιο και το έργο του.
Η έκθεση ονομάστηκε «Nouveau salon des cent» ώστε να παραπέμπει στην εμπορική έκθεση τέχνης «Salon des cent» του Παρισιού, η οποία διήρκησε από το 1896 έως το 1900. Κατά τη διάρκειά της πωλούνταν αφίσες, χαρακτικά και αναπαραγωγές έργων τέχνης σε προσιτές για το κοινό τιμές. Ο Τουλούζ-Λωτρέκ μάλιστα είχε σχεδιάσει την αφίσα για την έκθεση του 1896. Έτσι το 2001 οι καλύτεροι γραφίστες από 24 διαφορετικές χώρες του κόσμου (Kίνα, Ιαπωνία, Μεξικό, Βραζιλία, Ζιμπάμπουε, Αμερική και σχεδόν από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες) σχεδίασαν προς τιµήν του αφίσες κάθε είδους, αντλώντας έμπνευση από την ιδιόμορφη προσωπικότητά του αλλά και από τον κόσμο που αντιπροσώπευε ο μποέμ καλλιτέχνης. Έκτοτε η έκθεση ταξιδεύει σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής.
Δεκαέξι χρόνια μετά η έκθεση έρχεται στην Αθήνα και δεκάξι αφίσες Ελλήνων καλλιτεχνών έρχονται να προστεθούν στην έκθεση με τίτλο «Το νέο salon des cent. Διεθνής έκθεση αφίσας: αφιέρωμα στον Toulouse-Lautrec».
Αlain Le Quernec
Γαλλία
Με το έργο μου ήθελα να είμαι αυθεντικός. Ήξερα ότι οι συνάδελφοί μου θα ασχολούνταν με τη χαρούμενη ζωή του Παρισιού. Γνώριζα πως ο Λωτρέκ πονούσε σωματικά, ότι συχνά γύριζε πίσω στη μητέρα του. Σκεφτόμουν να κάνω μια «αποκαθήλωση» αλλά τελικά εμπνεύστηκα από τις φωτογραφίες στις οποίες ήταν μισόγυμνος, κάνοντας μπάνιο σε ένα ποτάμι. Έτσι σμίκρυνα τον Χριστό του Βελάθκεθ και έκανα έναν εσταυρωμένο νάνο. Στην Πολωνία το έργο μου λογοκρίθηκε έπειτα από αντιδράσεις καθολικών της άκρας Δεξιάς. Αμήν!
Γιώργος Ρόρρης: «Δύσκολο και ανυπόφορο στη ζωγραφική είναι αυτό που δεν σου αρέσει»
Ruud van Empel
Ολλανδία
Ο Τουλούζ ήταν ένας δυναμικός και καινοτόμος καλλιτέχνης. Το έργο του μας δείχνει έναν κόσμο που έχει χαθεί πια σήμερα. Ημουν σχεδιαστής αφίσας κι εγώ και έτσι άρχισα να ασχολούμαι με το έργο του. Η έμπνευσή μου για την αφίσα προήλθε από το εμβληματικό όσο και συμβολικό στάτους του φανταχτερού Παρισιού στα τέλη του 19ου αιώνα και έτσι κατέληξα να δημιουργήσω ένα κιτς σουβενίρ.
Stasys Eidrigevicius
Λιθουανία
Ο Λωτρέκ είναι μια πολύ μεγάλη καλλιτεχνική προσωπικότητα, ελεύθερος και με χιούμορ. Μου αρέσει η θεατρική εναλλαγή των κουστουμιών του. Γυναίκες με φορέματα ή με ιαπωνικά κιμονό. Πριν από χρόνια όταν με κάλεσε ο Anthon Beeke να ετοιμάσω ένα έργο για την έκθεση «Φόρος τιμής στον Λωτρέκ» και έστειλα τη δουλειά μου, έμεινε έκπληκτος: «Γιατί έτσι;». Είναι δύσκολο να απαντήσω με απλό τρόπο. Είναι σαν μια ωδή, ένα είδος συζήτησης με το έργο του. Χαρτί, καπέλο, πρόσωπο, μικρά χέρια.
Δηµήτρης Αρβανίτης
Ελλάδα
Το σπουδαίο έργο αυτού του θεμελιωτή των γραφικών τεχνών θα αποτελεί σημείο αναφοράς, μελέτης και θαυμασμού για όλους όσοι αγάπησαν τις αφίσες, τον ρόλο και τις εκφραστικές τους δυνατότητες και για όσους θα ασχοληθούν με το σύγχρονο ντιζάιν. Τον αγαπώ και τον σέβομαι σαν παππού μου, που δυστυχώς δεν γνώρισα κανέναν. Στο σημείωμα που μας ζητήθηκε για την έκδοση καταλόγου με τις αφίσες μας αναφέρω ότι πλήττω φρικτά με την αναφορά στο ελλιπές ύψος του ως βασικό χαρακτηριστικό της εξέχουσας ύπαρξής του. Επιθυμώ να τον βλέπω τουλάχιστον 1,90 μ. και γίγαντα ως ζωγράφο και αφισίστ, πρώτο στη μεγάλη οικογένεια ιστορικών σχεδιαστών, διαχρονικά επίκαιρο και δάσκαλο της χρήσης των «απολύτως απαραίτητων». Chapeau monsieur (σας βγάζω το καπέλο)!
Anthon Beeke
Oλλανδία
Αυτό βλέπω όταν σκέφτομαι τον Λωτρέκ: έναν μαύρο κορσέ, μια κόκκινη κορδέλα και όμορφα οπίσθια. Αγαπούσε τις γυναίκες. Εννοώ ότι πραγματικά τις αγαπούσε. Εκανε τα καλύτερα έργα του όταν ζωγράφισε γυναίκες. Τις κοιτούσε καλά. Και του το επέτρεπαν ακόμη και σε προσωπικές στιγμές. Τις ζωγράφιζε στον γιατρό, όταν έκαναν έρωτα και όταν πήγαιναν τουαλέτα. Αυτό σήμαινε ότι τον εμπιστεύονταν και δικαίως γιατί κυρίως απεικόνιζε τις γυναίκες ευάλωτες και ποτέ με χυδαίο τρόπο.
Kari Piippo
Φινλανδία
Οταν ήμουν μαθητής είχα μόνο μία αφίσα στον τοίχο του δωματίου μου: «Divan Japonais» του Λωτρέκ. Ηταν το πρώτο μου είδωλο. Μέσα από τις αφίσες του συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ελεύθερη τέχνη και το ντιζάιν. Ο Λωτρέκ συνδύαζε την ατομικότητα, την έντονη προσωπικότητα, την επιδεξιότητα και πάντα περνούσε ένα μήνυμα στη δουλειά του. Ο στόχος μας ως σχεδιαστές αφίσας είναι ακόμη και σήμερα ο ίδιος. Στη δική μου αφίσα το κλειδί στη λύση είναι το σπέρμα/μονόκλ. Είναι μια ωδή στον πατέρα και παππού της μοντέρνας αφίσας.
Isidro Ferrer Soria
Ισπανία
Η μεγάλη συνεισφορά του Λωτρέκ είναι ότι ενσωμάτωσε την καλλιτεχνική γλώσσα στη γραφική επικοινωνία. Στο έργο μου έκανα ανάλυση της εικόνας του προσπαθώντας να τονίσω τα χαρακτηριστικά που χωρίς να ανήκουν στη φυσική του παρουσία ήταν εγγενή στη φιγούρα του. Χρησιμοποιούσε σαν μάσκα τα γυαλιά και το καπέλο του, σαν ασπίδα πίσω από τα οποία παρατηρούσε τον κόσμο με αναλυτική ματιά και τον απεικόνιζε με πιστότητα. Τελικά ανέπτυξα ένα υποκειμενικό πορτρέτο του.
Ronald Curchod
Γαλλία
Ο Λωτρέκ είναι ένας καυστικός και δηκτικός παρατηρητής της καθημερινής ζωής των εργατών. Σπίτια κλειστά, καμπαρέ, τσίρκο, μπιστρό… Τα έργα του αφηγούνται, καταγράφουν την πραγματικότητα. Ολο το έργο του το διαπερνά ένας ερωτισμός γήινος, ισχυρός αλλά και απλός. O Λωτρέκ μετουσιώνει το αληθινό, το συνηθισμένο, το επουσιώδες σε μεγαλοπρεπές. Στο έργο μου έχω κλέψει το άλογό του, την κοκκινομάλλα γυναίκα του: τα σύμβολα της επιθυμίας του. Εβαλα τα χρώματα και το χρυσό μέσα στα κόπρανα που βγαίνουν από τον κώλο της.
O Anthon Beeke γράφει για το πώς συνέλαβε την ιδέα για την έκθεση «Nouveau Salon des Cent» το 2001
[…] Οταν με κάλεσαν για να σχεδιάσω τον εορτασμό για την επέτειο θανάτου του Λοτρέκ, όσο και εάν συγκινήθηκα, μου φάνηκε αδύνατο! Ωστόσο, πρότεινα κάτι ακραίο: να ζητήσουμε από τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονα του καλλιτέχνη να του αποτίσουν φόρο τιμής σχεδιάζοντας μία αφίσα ο καθένας. Βεβαίως οι συνομιλητές μου έσπευσαν να μου θυμίσουν ότι δεν είχε απογόνους. Τους εξήγησα ότι εγώ προσωπικά γνώριζα πολλά μέλη της οικογένειάς του και πως εγώ ήμουν ένας από αυτούς και ότι οι περισσότεροι από εμάς τους σχεδιαστές αφίσας είχαμε ακολουθήσει συνειδητά ή μη τον δρόμο που είχε χαράξει ο «παππούς Τουλούζ». Βρήκαν την ιδέα καταπληκτική! […] Τελικά είμαι πολύ περήφανος για το αποτέλεσμα, πιστό στο πνεύμα του παππού μας Τουλούζ-Λωτρέκ, και ελπίζω ότι και αυτός θα ήταν περήφανος για την εξαίσια οικογένειά του. (Από τον κατάλογο της έκθεσης του 2001 στο Κέντρο Πομπιντού).
Ο διευθυντής του περιοδικού «gr design» Πάνος Κωνσταντόπουλος γράφει για τη σχέση του με την αφίσα
[…] Στα εφηβικά µου χρόνια […] ανακάλυψα τις πυγολαμπίδες του αποπνικτικού αστικού περιβάλλοντος της πόλης µας. Τις αφίσες. Οταν μάθαινα την αναγγελία μιας συναυλίας, ρωτούσα μεταξύ άλλων για την αφίσα της εκδήλωσης. Ηθελα να τη δω και να την αποκτήσω. Πυγολαμπίδα όσο και αν είχα προσπαθήσει δεν είχα καταφέρει ποτέ να πιάσω. Αφίσες όμως… […] H αφίσα (αν ήταν και καλοσχεδιασμένη) έμοιαζε σαν ένα όμορφο κορίτσι που του αρέσει να παίρνει τους δρόμους. Τα χρόνια έδωσαν τη σκυτάλη στην ψηφιακή τεχνολογία και στους άυλους τοίχους του διαδικτύου. Η αφίσα έχασε αισθητά τον ρόλο της. Τώρα τις βλέπω περισσότερο στις πόρτες των μικρών καφέ. Δεν είναι όπως παλιά, αλλά τις χαζεύω. Υπάρχουν. Πάντα θα µας καλωσορίζουν και πάντα θα τις συλλέγω.
Η έκθεση διοργανώνεται στην Ελλάδα με πρωτοβουλία του περιοδικού «gr design». Συνδιοργανωτές είναι η Alpha Bank και το Μουσείο Μπενάκη, υπό την αιγίδα του Μουσείου Τουλούζ-Λωτρέκ στην Αλµπί, την πόλη όπου γεννήθηκε ο καλλιτέχνης. Η Εθνική Πινακοθήκη συνδράµει ουσιαστικά παραχωρώντας πέντε αφίσες του, σπάνια δείγματα του 19ου αιώνα. Με την επιμέλεια ενός εκ των σημαντικότερων Ελλήνων γραφιστών, του Δημήτρη Αρβανίτη, επελέγησαν οι δεκαέξι Ελληνες καλλιτέχνες και γραφίστες για να σχεδιάσουν επίσης µια αφίσα. Τέλος, την έκθεση πλαισιώνουν πορτρέτα του Γάλλου δημιουργού φτιαγμένα από τους σπουδαστές της Σχολής Βακαλό.
INFO
Διάρκεια έκθεσης: 28 Σεπτεμβρίου – 12 Νοεμβρίου, Μουσείο Μπενάκη – κτίριο οδού Πειραιώς
*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento
