Ναζί κανείς ή να μη ζει έναν απαγορευμένο έρωτα σ’ ένα ναζιστικό στρατόπεδο αναρωτιούνται οι ήρωες στο «Bent» του Μάρτιν Σέρμαν
Η ερωτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δύο κρατούμενων ανδρών σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης με τον έναν να κρύβει την ομοφυλοφιλία του, αντικαθιστώντας το ροζ τρίγωνο με το κίτρινο άστρο των Εβραίων στο πανωφόρι του. Μπορεί η αγάπη να ανθίσει μέσα στην πιο τραγική συνθήκη της ανθρώπινης Ιστορίας του 20ου αι.; Αυτό είναι το θέμα του κλασικού έργου «Μπεντ», που έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο Αμερικανός συγγραφέας Martin Sherman και που δεν έχει πάψει έκτοτε να ανεβαίνει σε πολλές χώρες παγκοσμίως. Στην Ελλάδα το έργο σφράγισαν με τις ερμηνείες τους ο Πέτρος Φυσσούν και ο Γιάννης Φέρτης στο πρώτο ανέβασμα το 1980, ενώ ακολούθησαν και άλλες εκδοχές του. Αυτή τη φορά το «Μπεντ» ανέλαβε να σκηνοθετήσει ο έμπειρος Πέτρος Ζούλιας στο θέατρο «Χώρα» με πρωταγωνιστές τον Μέμο Μπεγνή και τον Ιωάννη Αθανασόπουλο, δύο ηθοποιούς δημοφιλείς από την τηλεόραση κυρίως. Αυτή ήταν και η βασική αιτία που συνάντησα τον Μέμο και τον Ιωάννη και μου μίλησαν για το κατά πόσο το «Μπεντ» άλλαξε την πορεία τους και την ίδια τη ζωή τους.
Κάνατε παρέα εσείς οι δύο ή συναντηθήκατε στο «Bent»;
Μ.Μ.: Τώρα πια κάνουμε. Ο Ιωάννης ήταν ο τελευταίος που ήρθε πρόσφατα στο σπίτι μου, κάναμε τον χριστουγεννιάτικο στολισμό και ήπιαμε τα κρασιά μας. Γενικά δεν ξέρω τι πάει να πει ανταγωνισμός στο θέατρο και ποτέ δεν έχω τσακωθεί με κανέναν, όσο δύσκολος άνθρωπος κι αν ήταν.
Ι.Α.: Αυτή και μένα είναι η μόνιμη αγωνία μου στη δουλειά, να μην πέσω σε κακότροπο σκηνοθέτη και κακότροπους συνεργάτες. Τον Μέμο τον γνώρισα στην πρώτη ανάγνωση του έργου. Φίλοι – κολλητοί δεν ξέρω αν είμαστε, πάντως έχουμε ωραία σχέση, πηγαινοερχόμαστε μαζί στο θέατρο, λέμε τα προσωπικά μας. Αν δεν είχαμε καλή σχέση, δεν θα έβγαινε και στην παράσταση.
Είχατε διαβάσει το έργο του Μάρτιν Σέρμαν προτού κληθείτε να το παίξετε;
Μέμος Μπεγνής: Βεβαίως, γνώριζα το έργο χωρίς να το έχω διαβάσει, προτού δω την ταινία ακόμη. Όταν πήρα τη δουλειά είδα την ταινία και πήρα το κείμενο από τον Πέτρο Ζούλια.
Ιωάννης Αθανασόπουλος: Εγώ το ήξερα από τη σχολή, γιατί ψάχναμε έργα που θα έπαιζαν δύο χαρακτήρες μόνο, δύο άντρες κλπ. Την ταινία με αφορμή την παράσταση την είδα.
Είναι μεγάλη πρόκληση για σας οι ρόλοι που παίζετε;
Μ.Μ.: Ξεκάθαρα. Εγώ δεν έχω κάνει ποτέ κάτι τέτοιο. Υπηρέτησα ένα θέατρο πιο εύπεπτο, όπως και αρκετό μιούζικαλ, μια κι απ’ ότι θυμάμαι τον εαυτό μου πιανίστας ήμουν. Έχω σπουδάσει μουσική και τραγούδι, αλλά υπηρέτησα το πιο «λάιτ» θέατρο γιατί από κει έρχονταν πάντα οι προτάσεις. Έβγαλα αρκετά χρήματα, οπότε το να με φωνάξει ο Πέτρος σ’ αυτό το έργο, ισοδυναμούσε με σοκ. Πρόκληση είναι, λοιπόν, αν σκεφτείτε πως ακόμη και μέσα στο εμπορικό θέατρο, ήθελα να διαφέρω.
Ι.Α.: Όταν με κάλεσε ο Πέτρος, με άγχωσε το ότι το έργο αφορούσε δύο ομοφυλόφιλους άνδρες. Φοβήθηκα την τυποποίηση του στυλ «ποιος κάνει καλά τον κακό ή τον γκέι» κλπ. Στην Ελλάδα λειτουργούν οι ταμπέλες. Αναρωτιόμουν αν έπρεπε να το κάνω ή όχι και ο Μέμος μάλιστα με συμβούλευε να προχωρήσουμε. Τηλεφώνησα του Σταμάτη Φασουλή, που είχαμε συνεργαστεί πέρσι, του είπα για την ανασφάλεια μου και μου απάντησε: «Να το κάνεις χθες»! Όταν έγινε το πρώτο ραντεβού με τον Ζούλια, μέσα σε μισή ώρα μού έφυγαν όλα τα άγχη. Άλλωστε το έργο έχει τόσο βαθιά μηνύματα που ο έρωτας δύο ανδρών είναι απλά το εφαλτήριο.
Έχοντας δει την ταινία, αναρωτηθήκατε πως θα μεταφερθεί εκ νέου το έργο στη σκηνή από τον Ζούλια;
Μ.Μ.: Όχι, γιατί είχα δει δουλειές του Πέτρου και είχα ακούσει πως δουλεύει σαν σκηνοθέτης. Η πλειονότητα των σκηνοθετών, ξέρετε, δεν ασχολείται με τον ηθοποιό. Τους ενδιαφέρει το εικαστικό μέρος ή τα σκηνοθετικά ευρήματα, παρακάμπτοντας τους ηθοποιούς, που αυτοί είναι πρωτίστως η παράσταση και όχι το σκηνικό ή η μουσική. Επίσης, εμένα δεν μου άρεσε η ταινία, ειδικά ο ρόλος του Μαξ από τον Clive Owen. Αντίθετα, μου άρεσε πολύ ο Lothaire Bluteau στο ρόλο του Χορστ που «χάθηκε» μετά απ’ αυτή την ταινία.
Ι.Α.: Αγχώθηκα όταν είδα και τους δυο τους στην ταινία, έλεγα πως το κάνουν αυτοί, πως θα το κάνουμε εμείς…Είχα δει όμως τη θεατροποίηση του Ζούλια στο «Όλα για τη μητέρα μου» του Αλμοδόβαρ και μου άρεσε η προσέγγιση του. Είναι πολύ καλός στις θεατροποιήσεις ταινιών, όπως και στις βιογραφίες. Το άγχος ήταν πάλι σε σχέση με μένα.
Το περιμένατε ότι θα σας επέλεγε ο Ζούλιας;
Ι.Α.: Ο Ζούλιας με είχε δει πέρσι στο θέατρο. Ήρθε και μου είπε: «Είσαι πολύ καλός, μακάρι να συνεργαστούμε». Τον περασμένο Μάιο είδα μια μαθήτρια του, η οποία με ενημέρωσε πως ετοίμαζε το «Bent» και σκεφτόταν διάφορους. Μια βδομάδα μετά μου έστειλε ο Μέμος μήνυμα στο Instagram ότι ο Ζούλιας με ήθελε για το ρόλο. Εκεί που ήμουν έτοιμος να έστελνα εγώ του Ζούλια, με φώναξε αυτός.
Μ.Μ.: Εγώ πάλι έχω άγνοια κινδύνου που εδώ συνεχίστηκε ακόμη κι όταν διάβασα το κείμενο. Ποτέ δεν είπα, εννοώ, «Αχ, πως θα το κάνω τώρα αυτό»…
Μήπως αυτό δείχνει μια υπέρμετρη σιγουριά;
Μ.Μ.: Υπέρμετρη όχι, αλλά έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου. Στα ερωτικά μου, ας πούμε, είμαι ένας βλάκας, στη δουλειά μου όμως έχω μια αίσθηση σιγουριάς. Στα γκομενικά ποτέ δεν σκέφτομαι ότι πρέπει να είμαι μ’ έναν άνθρωπο υπό τις κατάλληλες συνθήκες, ποτέ δεν αγχώνομαι αν πρέπει να αρέσω. Πέφτω με τα μπούνια όχι με αυτοπεποίθηση και πάντα με αξιοπρέπεια. Γενικά τις θεωρώ δύσκολες τέτοιου είδους σχέσεις. Στη δουλειά μου ξέρω σε τι είμαι καλός, τι μπορώ να κάνω καλά, όπως και τι δεν μπορώ να κάνω καλά. Μεγαλύτερη σιγουριά είχα εδώ παρά όταν έπαιζα τον Καζαντζάκη στον «Ζορμπά», που ήταν πολύ ξεκάθαρο ποιος ήταν αυτός ως ρόλος και ως ιστορικό πρόσωπο.
Ι.Α.: Εγώ, όντας φουλ μες την ανασφάλεια, εξήγησα του Πέτρου ότι είμαι σαν τα παιδάκια και ότι θα έφτανε σε σημείο να πει «Που τον βρήκα αυτόν τώρα»…Ο Μέμος είναι πιο Βούδας σ’ αυτά τα πράγματα. Σίγουρα το να’σαι ξερόλας στο θέατρο δεν κάνει καλό, αλλά θα ήθελα να είμαι πιο σίγουρος. Ζορίστηκα στην αρχή και ηρέμησα μόνο όταν είδα στις πρόβες ότι κάτι καλό γίνεται.
Θα μπορούσατε να ταυτιστείτε με τους ρόλους σας από το «Bent»;
Μ.Μ.: Δεν νομίζω, είναι πολύ κόντρα ο χαρακτήρας του Μαξ με τον δικό μου. Αυτός είναι ένας άνθρωπος μες το σεξ και τα ναρκωτικά που εγώ ούτε με το σεξ τα πάω καλά πέρα από μια βιολογική ανάγκη, ενώ ναρκωτικά δεν έχω πάρει ποτέ στη ζωή μου.
Ι.Α.: Εγώ έχω κοινά με τον Χορστ, αφού υποστηρίζει τις ιδέες του και δεν φοβάται για τις απόψεις του. Ναι μεν είμαι ανασφαλής, όπως είπα, αλλά με θεωρώ ανθεκτικό άνθρωπο. Ο Μέμος ξέρω ότι είναι πιο πολύ Χορστ στην προσωπική του ζωή παρά Μαξ. Εγώ πάλι είμαι Μαξ, όχι ως προς τα ναρκωτικά, αλλά ως προς το σεξ. Γιατί όχι; 35 ετών είμαι δηλαδή (γέλια)
Πολύς κόσμος κλαίει κατά τη διάρκεια της παράστασης. Αναρωτιέμαι αν έχει σε εσάς αντίκτυπο αυτό τη στιγμή, π.χ., που ο Μαξ μεταφέρει το άψυχο σώμα του Χορστ.
Μ.Μ.: Στη συγκεκριμένη σκηνή πέφτω σε trance. Δεν ακούω τίποτα και τα δάκρυα φεύγουν ασυναίσθητα, γιατί εγώ στη ζωή μου δεν κλαίω καθόλου. Άντε να κλαίω μία φορά τα πέντε χρόνια…Στην παράσταση αυτή κλαίω κάθε μέρα αβίαστα κι είναι μια λύτρωση.
Λογικό. Οι άνθρωποι είναι καλό να κλαίνε ενίοτε.
Μ.Μ.: Είναι ψυχοθεραπεία για μένα η δουλειά αυτή, γι’ αυτό και τη λατρεύω. Ζω μέσα απ’ τη δουλειά και δεν το εννοώ βιοποριστικά. Δεν θα άντεχα διαφορετικά. Κι ενώ είμαι ένας άνθρωπος που του αρέσει στο θέατρο να περνάει καλά, να κάνει πλάκες με τους άλλους, εδώ δεν μπορώ να το κάνω αυτό, είμαι τελείως δοσμένος!
Ι.Α.: Είναι η πρώτη φορά που παίζω στο θέατρο και το μυαλό μου δεν έχει φύγει ούτε ένα δευτερόλεπτο να πάει κάπου αλλού. Ειδικά απ’ το δεύτερο μέρος και μετά, που εγώ δεν το έχω εύκολο το κλάμα από τεχνική άποψη, επίσης το δάκρυ κυλάει αβίαστα.
Μιλάμε για ένα βαθύτατα πολιτικό έργο. Κι αν δεν ζούμε στο 2013 με την άνοδο της Χρυσής Αυγής, εν έτει 2022 τα ομοφοβικά υβριστικά μηνύματα κατακλύζουν την ιστοσελίδα της παράστασης.
Μ.Μ.: Ο άνθρωπος είναι ένα λυπηρό ον, ένα παράσιτο, που απομυζεί τους καρπούς του και πεθαίνει. Ο άνθρωπος είναι ένα ηλίθιο παράσιτο που ενώ ζει από τη γη του, τη γαμάει τελείως. Δυστυχώς αυτά που γίνονταν πριν από 80 και 90 χρόνια με την άνοδο του ναζισμού, γίνονται και τώρα. Με άλλη μορφή, αλλά είναι ίδια. Είναι δυνατόν να διαπραγματευόμαστε σήμερα έννοιες, σαν τη βία, το φασισμό, τις γυναικοκτονίες, την αποξένωση και την ομοφοβία; Όλα αυτά κάνουν το έργο επίκαιρο, σαν να γράφτηκε χθες. Ελπίζουμε, ανεβάζοντας το τώρα, να βάζουμε ένα λιθαράκι στο να σκεφτεί ο άλλος τι βλέπει. Μην ξεχνάμε τα δύο παιδιά που αυτοκτόνησαν στην Αρμενία! Ο καλός μου φίλος, Γιώργος Χρανιώτης, έκανε ένα υπέροχο ποστάρισμα στο Instagram και μπήκε από κάτω μία καριόλα – έτσι να γραφτεί – και σχολίασε: «Ρε πάτε καλά; Έχουμε τόσα προβλήματα και ασχολείστε με τους ανώμαλους;» Τι να πεις…
Ι.Α.: Γενικά είμαι απαισιόδοξος, δεν θ’ αλλάξουν εύκολα τα πράγματα. Πιστεύω, όμως, πως όσο κάποιος με βρίζει γι’ αυτό που κάνω, άλλο τόσο θα του το χώνω στη μούρη. Έτσι θα επιβεβαιώνουμε ότι κάνουμε τέχνη που τονίζει τη διαφορετικότητα. Με πεισμώνουν τα ομοφοβικά μηνύματα και λέω «Θα με φας στη μούρη, φασίστα, ρατσιστή, ομοφοβικέ, γιατί εγώ θα κάνω την τέχνη μου, προσπαθώντας να κινητοποιήσω τους άλλους».
Υπάρχουν ακραίες αντιδράσεις απ’ τους θεατές;
Μ.Μ.: Στον δικό μου μονόλογο, εκεί που ο Μαξ αφηγείται πως πήγε δια της βίας μ’ ένα νεκρό κοριτσάκι για ν’ αποδείξει ότι δεν είναι ομοφυλόφιλος, είχαμε μια κρίση πανικού από έναν κύριο. Τον πήρε η γυναίκα του και φύγανε, ζητώντας συγγνώμη στην έξοδο.
Γίνατε και οι δύο γνωστοί από την τηλεόραση. Την ώρα που παίζατε, άκουγα να λέει κάποιος για τον Ιωάννη: «Αυτός ήταν που έπαιζε στις ‘’Άγριες μέλισσες’’».
Ι.Α.: Τα πράγματα γίνονται για κάποιον λόγο στη ζωή μας. Ήταν να τα παρατήσω πριν τις «Άγριες μέλισσες», είχα κουραστεί και δεν ερχόντουσαν οι ευκαιρίες που ήθελα. Καλά τα μικρά θέατρα, αλλά προσκαλείς σκηνοθέτες να σε δουν και δεν έρχονται ποτέ, είτε γιατί είσαι άγνωστος, είτε γιατί παίζεις σ’ ένα θεατράκι. Άλλο να’σαι ένας αναγνωρισμένος και να παίζεις σε μεγάλο θέατρο και άλλο να κάνεις συγκεκριμένες επιλογές. Έχω κάνει πολλές δουλειές και είμαι περήφανος, αλλά η ζωή μου πια έχει αλλάξει. Με συγκινεί που συνεργάζομαι με ανθρώπους, τους οποίους σεβόμουν ανέκαθεν.
Η τηλεόραση είναι το καλύτερο μέσο βιοπορισμού για έναν ηθοποιό;
Μ.Μ.: Εξαρτάται. Τα κασέ έχουν πέσει στο 1/3. Άμα παίζεις όμως σ’ ένα μεγάλο θέατρο και παίρνεις καλό ποσοστό και πάει καλά η παράσταση, κερδίζεις πολλά χρήματα που δεν τα βγάζεις στην τηλεόραση.
Ι.Α.: Μην ακούει ο κόσμος για «Άγριες μέλισσες» και τα σήριαλ και νομίζει πως ένας νέος ηθοποιός καλοπληρώνεται. Γενικά πρέπει να περάσουν χρόνια για να διεκδικήσεις καλά λεφτά στην τηλεόραση. Μη νομίζουν ότι τα παιδιά των «Μελισσών», που δεν μας ήξερε κανείς την πρώτη σαιζόν, βγάλαμε λεφτά. Στο δεύτερο κύκλο φυσικά και ζήτησα παραπάνω χρήματα. Ποντάρεις στο ότι θα σε δουν και θ’ ανοίξουν οι δρόμοι.
Από το «Bent» και μετά, πιστεύετε ότι θα έρθουν άλλες προτάσεις;
Μ.Μ.: Για μένα αυτό φέτος είναι αλλαγή πίστας. Δεν μ’ έχουν ξαναδεί σε τέτοιο ρόλο. Όταν ανακοίνωσε ο Ζούλιας ότι θα συνεργαστούμε, τον ρώτησαν αν θα είναι μιούζικαλ! Κάγκελο έμεινε ο Πέτρος. Δεν μου το΄χουν οι θεατές, δεν περιμένουν κάτι τέτοιο από μένα. Είναι πολύ τίμιο αυτό που κάνουμε, βάζουμε την ψυχή μας και αφήνουμε κατά μέρος τις ευκολίες μας. Με συγκινεί το ότι δίνουμε την ψυχή μας, πολύ βοηθημένοι από τον Πέτρο, αλλά αβοήθητοι από το σύστημα. Του χρωστώ ένα μεγάλο ευχαριστώ του Πέτρου, γιατί με είδε σ’ αυτό το ρόλο και δούλεψε μαζί μου, όπως δούλεψε και με κάθε ηθοποιό του.
Ι.Α.: Θα έρθουν προτάσεις, γιατί τη ματώνουμε τη φανέλα. Ο Πέτρος με ξεκλείδωσε και μου αφαίρεσε κάποιες ερμηνευτικές μανιέρες, που δεν το περίμενα για τον ίδιο μου τον εαυτό.
Ας πάμε στην περιβόητη σκηνή του έργου, που κάνετε σεξ επί σκηνής και εκσπερματώνετε χωρίς καν να αγγίζεστε.
Ι.Α.: Μερικοί γελάνε από αμηχανία. Λένε «Τι κάνουν αυτοί τώρα;», τους είναι άβολο. Ο δικός μου χαρακτήρας, ο Χορστ, παρακινεί τον Μαξ να κάνουν έρωτα, ενώ ο άλλος ο καημένος έχει ζήσει τόσο πολύ το σεξ, που δεν θέλει εκεί μέσα, σ’ αυτές τις φρικτές συνθήκες, να το διανοηθεί καν. Δεν θα ξεχάσω μια φορά, που υποτίθεται ότι τελείωσε αυτή η ανορθόδοξη ερωτική πράξη, κι ένας θεατής πήρε αγκαλιά την κοπέλα του δίπλα και συνέχισαν να βλέπουν το έργο αγκαλιασμένοι.
Μ.Μ.: Φοβερό, ένα στρέιτ ζευγάρι ταυτίστηκε με την τραγικότητα δύο γκέι ανθρώπων! Πάντα το σεξ είναι τζιζ θέμα, ταμπού, πόσο μάλλον μεταξύ ομοφυλόφιλων. Εδώ υποτίθεται ότι «τελειώνουμε» επί σκηνής, υπάρχει όλο αυτό το αισθησιακό. Φοβερό είναι το τι γίνεται αμέσως μετά το τέλος της σκηνής, που πέφτει μια παγωμάρα για 20 δευτερόλεπτα. Νομίζουμε πως από κάτω δεν υπάρχουν άνθρωποι, αλλά φωτογραφίες τους. Κοιτάξτε, ο Μαξ και ο Χορστ δεν μπορεί να είναι δύο κακοί άνθρωποι;. Ένας άνθρωπος που σταματάει στο δρόμο να ταΐσει ένα ζωάκι, δεν μπορεί να είναι κακός.
Παράλληλα με το «Bent», έχετε χρόνο και για άλλα πράγματα;
Μ.Μ.: Χρόνο έχω, γιατί δεν κάνω κάτι άλλο και ξεκουράζομαι. Το «Bent» δεν μου αφήνει περιθώρια να κάνω και άλλα πράγματα. Δεν θα μπορούσα να έχω δέκα ώρες γύρισμα και την επόμενη το «Bent». Με πονάει πολύ ο αυχένας μου απ’ την παράσταση και μετά.
Ι.Α.: Δεν έχω κουράγιο για τίποτα άλλο. Και μετά την παράσταση να βγω για ποτό, περνάει μια ώρα και λέω «συγγνώμη, πρέπει να φύγω». Άσε που με τις πέτρες που κουβαλάμε κάθε μέρα, άρχισε να με πονάει η μέση μου.
Εντάξει, σε παράσταση παίζετε, μην τρέχετε στους ορθοπεδικούς μετά.
Ι.Α.: (γέλια) Ο Γιώργος Μιχαλάκης που έπαιζε στην πρώτη παράσταση του 1980 με τους Φυσσούν – Φέρτη, με ρώτησε το εξής: «Πως είναι η μέση σου;» Έμαθα πως και οι δυο τους, αμέσως μετά το «Bent», απέκτησαν θέματα με τη μέση τους.
Μ.Μ.: Κάποιοι ήταν αντίθετοι με το να κουβαλάμε αληθινές πέτρες, «είναι δυνατόν να υφίστασαι όλο αυτό κάθε μέρα;» με ρωτούσαν. Τους εξηγούσα πως δεν γίνεται αλλιώς, είμαι ηθοποιός και κάνω τη δουλειά μου. Θα αρνούμουν αν μου έλεγαν να αντικατασταθούν οι πέτρες με κατασκευές από φελιζόλ.
