Καταπέλτης είναι η μελέτη που συνέταξε η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες όπου προΐσταται ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου ε.τ. Χαράλαμπος Βουρλιώτης. Η έκθεση, με τίτλο «Καταχρηστική Εκμετάλλευση Μη κερδοσκοπικών Οργανισμών», η οποία είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα της Αρχής για το Ξέπλυμα, παρουσιάζει μία σειρά από εξαιρετικά ενδιαφέροντα σημεία σχετικά με τη μεθοδολογία που ακολουθείται για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος μέσω Αστικών Μη Κερδοσκοπιών Εταιριών (ΑΜΚΕ), καθώς εντοπίζει οκτώ διαφορετικές μεθόδους, τις οποίες και παρουσιάζει αναλυτικά. Επίσης η έκθεση εντοπίζει ορισμένες «αδυναμίες» – «τρωτότητες» όπως τις αποκαλεί – του συστήματος και την απουσία «επαρκούς εποπτείας» αλλά και ενιαίου «κανονιστικού πλαισίου», Επιπλέον, αναδεικνύει και τους «ενδείκτες κινδύνου» που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς για τον εντοπισμό περιπτώσεων ξεπλύματος μέσω ΜΚΟ. Ας δούμε όμως αναλυτικά τι αναφέρει η μελέτη.
Η Α’ Μονάδα της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες διεξήγαγε στο πλαίσιο της μελέτης σημαντικό αριθμό ερευνών σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες μέσω ΜΚΟ. Όπως υπογραμμίζεται, «οι έρευνες οδήγησαν στον εντοπισμό συναφών βασικών αδικημάτων και στην αποσαφήνιση της μεθοδολογίας διάπραξής τους». Σύμφωνα με τη μελέτη, «η μεθοδολογία διάπραξης των βασικών αδικημάτων ήταν κοινή στις υποθέσεις που ερευνήθηκαν. Οι δράστες, «εκμεταλλεύτηκαν» στην ουσία τις ιδιότητες τους που σχετιζόταν με τις ΜΚΟ προκειμένου να «αποκομίσουν περιουσιακά οφέλη». Δηλαδή επρόκειτο για πρόσωπα που μπορεί να κατείχαν την ιδιότητα είτε του νόμιμου εκπροσώπου, είτε του διαχειριστή, είτε του πραγματικά δικαιούχου είτε του ιδρυτή της ΜΚΟ. Έτσι οι «δράστες είχαν αποκτήσει ισχυρές διαχειριστικές δυνατότητες τόσο των δραστηριοτήτων της κάθε ΜΚΟ όσο και των επιχορηγήσεων/δωρεών που αυτές λάμβαναν, με αποτέλεσμα να καθίστανται απόλυτοι κυρίαρχοι και να δημιουργούν συνθήκες μέσω των οποίων θα αποκόμιζαν κέρδη σε βάρος των εταιριών».
Σε όλες σχεδόν τις μεθοδολογίες, κοινό χαρακτηριστικό ήταν η χρήση του χρηματοπιστωτικού τομέα για τη μεταφορά των κεφαλαίων που αποκτήθηκαν από την εγκληματική δραστηριότητα.
Οκτώ διαφορετικές μεθοδολογίες
Πιο αναλυτικά η έρευνα της Αρχής για το Ξέπλυμα εντόπισε οκτώ διαφορετικές μεθοδολογίες, οι οποίες παρατίθενται αναλυτικά:
Μεθοδολογία 1
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ (ΑΜΚΕ-Α) χρησιμοποιούν έτερη ΑΜΚΕ (ΑΜΚΕ-Β) για να αντλήσουν κεφάλαια από την πρώτη και να αποκομίσουν κέρδος. Ως διαχειριστές συνάπτουν σύμβαση παροχής υπηρεσιών μεταξύ της ΑΜΚΕ-Α και της ΑΜΚΕ-Β. Κατόπιν τίθενται εργαζόμενοι της ΑΜΚΕ-Β και αντλούν μέσω μισθών τα κεφάλαια της σύμβασης. Η ΑΜΚΕ-Β δεν έχει καμία άλλη τραπεζική δραστηριότητα, πέραν της καταβολής των μισθών και της πίστωσης των κεφαλαίων από τη σύμβαση, και ουσιαστικά πρόκειται για μία ΑΜΚΕ ‘’όχημα’’ μεταφοράς (μέσω των λογαριασμών της) των κεφαλαίων από την εγκληματική δραστηριότητα.
Μεθοδολογία 2
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν offshore εταιρία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για άντληση κεφαλαίων από την υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ. Οι δράστες είναι και διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι στην offshore εταιρία. 5 Ως συγγενείς των πραγματικών δικαιούχων ή/και διαχειριστών της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ, οργανώνονται μαζί τους και συνάπτουν σύμβαση με την offshore εταιρία. Κατόπιν ως δικαιούχοι της offshore εισπράττουν τα εμβάσματα ως κέρδος από την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Σε αυτή την περίπτωση η offshore εταιρία και ειδικότερα οι λογαριασμοί της αποτελούν το ‘’όχημα’’ μέσω του οποίου αντλούνται και νομιμοποιούνται τα προερχόμενα από την εγκληματική δραστηριότητα κεφάλαια.
Μεθοδολογία 3
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν τα έσοδα της εν λόγω εταιρίας για την αγορά ακινήτων. Μέσω των λογαριασμών της ΑΜΚΕ πληρώνουν φόρους μεταβίβασης ακινήτων, τα οποία ακίνητα, όμως, περνούν στην ιδιοκτησία των δραστών και όχι της ΑΜΚΕ.
Μεθοδολογία 4
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ προσλαμβάνουν ως υπαλλήλους άτομα της απολύτου εμπιστοσύνης και ελέγχου τους στην υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ και οι τελευταίοι τους εμβάζουν στους προσωπικούς τους 6 λογαριασμούς (ή σε λογαριασμούς στενών συγγενών τους) μέρος των κεφαλαίων που προέκυψαν από καταβολές μισθών από την ΑΜΚΕ.
Μεθοδολογία 5
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν τα έσοδα αυτής για την καθημερινή τους διαβίωση και τα κτίρια αυτής ως κατοικίες τους. Ως εκ τούτου, χρησιμοποιούν τα έσοδα της ΑΜΚΕ για ιδιοτελείς σκοπούς, πέραν αυτών για τους οποίους έχουν διατεθεί.
Μεθοδολογία 6
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ συνάπτουν απευθείας συμβάσεις με τις ατομικές τους επιχειρήσεις παροχής συμβουλών με αυτές, με απώτερο στόχο την αποκόμιση κέρδους από εταιρίες που έχουν συσταθεί για μη κερδοσκοπικούς λόγους.
Κατά αυτόν τον τρόπο μεταφέρουν απευθείας στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς κεφάλαια της ΑΜΚΕ που προορίζονταν για την άσκηση της δραστηριότητάς της, ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που της παρέχουν, δεδομένου ότι οι εν λόγω συμβουλευτικές εταιρίες δεν έχουν καμία έτερη δραστηριότητα.
Μεθοδολογία 7
Σε παραλλαγή της προηγούμενης μεθοδολογίας, οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ, μεταφέρουν απευθείας στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς (ή σε λογαριασμούς στενών συγγενών τους) κεφάλαια της ΑΜΚΕ που προορίζονταν για την άσκηση της δραστηριότητάς της, χωρίς να έχουν συνάψει κάποιου είδους σύμβαση με την ΑΜΚΕ και να αιτιολογούν τη μεταφορά αυτών.
Μεθοδολογία 8
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ θέτουν εαυτούς συνδικαιούχους σε λογαριασμούς τρίτων προσώπων τα οποία αποτελούν δωρητές/χορηγούς/τρόφιμους/ευεργετούμενους της εκάστοτε υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ. Κατόπιν, αποκτούν τον έλεγχο των λογαριασμών αυτών και μεταφέρουν σε έτερους ατομικούς λογαριασμούς ή αναλαμβάνουν σε μετρητά χρηματικά ποσά προς ίδιον όφελος.
Οι red flags ή αλλιώς ενδείκτες κινδύνου
Η μελέτη εντόπισε επίσης και τους «ενδείκτες κινδύνου» ή αλλιώς «red flags» που προέκυψαν από την ανάλυση των σχετικών υποθέσεων. Οι red flags μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια ελέγχων για τον εντοπισμό υποθέσεων νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και γενικά για τον εντοπισμό ΜΚΟ που «χρησιμοποιείται» για κερδοσκοπικούς λόγους.
Ειδικότερα, οι εν λόγω ενδείκτες έχουν ως εξής:
– H πίστωση μισθοδοσίας σε λογαριασμούς διαχειριστή ή/και πραγματικού δικαιούχου ΑΜΚΕ (ή συγγενή 1ου βαθμού αυτών) από έτερη ΑΜΚΕ.
– Η καταβολή υψηλών ποσών μισθοδοσίας από ΑΜΚΕ σε συγκεκριμένο υπάλληλο και ιδιαίτερα στην περίπτωση που δεν υφίστανται άλλοι εργαζόμενοι (ιδιαίτερα όταν τα συνολικά έσοδα – εισροές της ΑΜΚΕ ανέρχονται περίπου στο ύψος μισθοδοσίας του υπαλλήλου).
– Οι συναλλακτικές σχέσεις (μεταφορές κεφαλαίων) μεταξύ εργαζομένων της ΑΜΚΕ και διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων αυτής.
– Οι πιστώσεις σε λογαριασμούς ΑΜΚΕ που δεν έχει καμία πραγματική δραστηριότητα, και ιδίως όταν οι πιστώσεις αφορούν σε εμβάσματα από έτερη ΑΜΚΕ.
– Η αποστολή εμβασμάτων από λογαριασμούς ΑΜΚΕ σε λογαριασμούς εταιριών/ας που δραστηριοποιούνται στην αλλοδαπή.
– Η αποστολή εμβασμάτων από λογαριασμούς ΑΜΚΕ σε λογαριασμούς εταιριών/ας συμφερόντων διαχειριστή ή/και πραγματικού δικαιούχου ΑΜΚΕ (ή συγγενή 1ου βαθμού αυτών). \
– Η σύναψη συμφωνίας μεταξύ επιχείρησης παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και ΑΜΚΕ, στην περίπτωση που και οι δύο είναι ιδίων συμφερόντων
– Η σύναψη συμφωνίας μεταξύ κερδοσκοπικής επιχείρησης και ΑΜΚΕ, στην περίπτωση που διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι και των δύο συνδέονται με συγγενική σχέση.
– Η πληρωμή φόρων από τραπεζικό λογαριασμό ΑΜΚΕ που αφορούν σε τρίτα νομικά ή φυσικά πρόσωπα.
– Οι πληρωμές από τραπεζικό λογαριασμό ΑΜΚΕ ή μέσω τραπεζικής κάρτας (χρεωστικής/πιστωτικής) που δε συνάδουν με το αντικείμενο, την αποστολή και τις δραστηριότητες αυτής.
– Η δωρεάν παραχώρηση κτισμάτων της ΑΜΚΕ για τη διαμονή και στέγαση επαγγελματικών δραστηριοτήτων των διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων αυτής.
– Η χρήση μετρητών από τους διαχειριστές ΑΜΚΕ για την πραγματοποίηση των πληρωμών αυτής.
– Οι υψηλόποσες καταθέσεις μετρητών σε λογαριασμούς της ΑΜΚΕ από τους διαχειριστές της.
– Η τοποθέτηση των διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων (ή συγγενών) της ΑΜΚΕ ως συνδικαιούχων σε τραπεζικούς λογαριασμούς προσώπων τα οποία σχετίζονται με την ΑΜΚΕ ως δωρητές/χορηγοί ή τρόφιμοι/ευεργετούμενοι αυτής.
– Η απόκτηση ακίνητης περιουσίας από τους διαχειριστές ή/και πραγματικούς δικαιούχους (ή συγγενείς) της ΑΜΚΕ που δε συνάδει με το οικονομικό τους προφίλ.
– Η τοποθέτηση ως πραγματικών δικαιούχων σε μία ΑΜΚΕ προσώπων με ασύμβατο επαγγελματικό/οικονομικό ή κοινωνικό προφίλ (π.χ. υπέργηρα ή αποβιώσαντα άτομα κ.α.).
– Η ύπαρξη και «λειτουργία» μιας ΑΜΚΕ χωρίς ουσιαστική δραστηριότητα και χωρίς να επιτελεί κάποιο έργο για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. άνω των τριών ετών).
Οι «αδυναμίες» – «τρωτότητες» του συστήματος
Από τα εντυπωσιακά ευρήματα της μελέτης είναι οι «αδυναμίες» και οι «τρωτότητες» του συστήματος που εντοπίστηκαν. Δηλαδή, οι τρόποι που έχουν βρει ώστε «να προσδίδουν με εύσχημο τρόπο νομιμοφάνεια σε δραστηριότητες οι οποίες είναι κατ’ ουσίαν παράνομες».
Ειδικότερα, διαπιστώθηκαν οι παρακάτω τρωτότητες:
– Η ύπαρξη διαφορετικών μητρώων ΑΜΚΕ ανά Υπουργείο (σύμφωνα με το είδος των δραστηριοτήτων αυτής) και η μη δημοσίευση αυτού σε ορισμένες των περιπτώσεων, δημιουργεί ένα δαιδαλώδες σύστημα που δυσχεραίνει τον έλεγχο και την εποπτεία των δραστηριοτήτων τους.
– Τα υφιστάμενα μητρώα ΑΜΚΕ δεν περιλαμβάνουν τις ίδιες ασφαλιστικές δικλείδες & όρους ως προϋποθέσεις εγγραφής και λειτουργίας μιας ΑΜΚΕ. –
– Η αδυναμία επαρκούς εποπτείας ως προς την τήρηση των αναγκαίων όρων λειτουργίας μιας ΑΜΚΕ.
-Το γεγονός της εγγραφής μιας ΑΜΚΕ σε κάποιο εκ των υφισταμένων μητρώων επαρκεί πολλές φορές για την κατηγοριοποίησή της ως χαμηλού ρίσκου για τις ελεγκτικές αρχές και μηχανισμούς, παρά την μεταγενέστερα ύποπτη συναλλακτική και μη δραστηριότητά της.
– Το γεγονός ότι ΑΜΚΕ που είναι ενταγμένη σε κάποιο εκ των Μητρώων μπορεί να χρηματοδοτεί άλλες ΑΜΚΕ, με διαφορετικό πολλές φορές αντικείμενο και εκτός αυτού του Μητρώου, για την επιτέλεση μέρους του έργου τους (κατ’αυτόν τον τρόπο κεφάλαια που άντλησε η αρχική ΜΚΟ λόγω της εγγραφής της στο σχετικό Μητρώο διοχετεύονται σε τρίτες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εκτός αυτού του Μητρώου για αλλότριους πολλές φορές σκοπούς)
– Το γεγονός ότι μπορεί μία ΑΜΚΕ να πραγματοποιεί πληρωμές σε μετρητά και να διατηρεί μετρητά στις υποδομές της.
– Το γεγονός ότι μπορεί ο διαχειριστής και πραγματικός δικαιούχος της ΑΜΚΕ να συνάπτει σύμβαση παροχής υπηρεσιών έναντι αμοιβής με την ΑΜΚΕ, με την έγκριση του ΔΣ αυτής και με σχετική αναφορά στο καταστατικό της.
– Το γεγονός ότι μία ΑΜΚΕ, χωρίς ουσιαστική δραστηριότητα και χωρίς να επιτελεί κάποιο έργο, δύναται να υφίσταται για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. άνω των τριών ετών). Ενώ αντιθέτως μία ΑΜΚΕ ιδρύεται όταν κατά την παρατήρηση μιας κοινωνικής ανάγκης γεννάται στους ιδρυτές η πρόθεση και επιθυμία για δράση, γεγονός που απαιτεί την, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, ανάληψη δράσεων για την εξομάλυνσή της. Συνεπώς, εφόσον η δράση δεν έχει αναληφθεί εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος τότε η ύπαρξη της εν λόγω ΑΜΚΕ δεν εξυπηρετεί την ανάγκη για την οποία συστάθηκε και η ύπαρξή της πιθανόν συνδέεται με ύποπτη δραστηριότητα.
– Το γεγονός ότι δύναται να ορισθούν ως πραγματικοί δικαιούχοι σε μία ΑΜΚΕ πρόσωπα με ασύμβατο επαγγελματικό/οικονομικό ή κοινωνικό προφίλ (π.χ. υπέργηρα ή αποβιώσαντα άτομα κ.α.), λειτουργώντας ως ‘’μπροστινοί’’ και επιτρέποντας έτσι στους αφανείς 11 δικαιούχους και πραγματικά ωφελούμενους από την ΑΜΚΕ να δρουν και με άλλους ρόλους ασυμβίβαστους με αυτούς του πραγματικού δικαιούχου αυτής, προκειμένου να καρπώνονται οικονομικά οφέλη.
– Το γεγονός ότι η τέλεση του αδικήματος της απιστίας (σε βαθμό πλημμελήματος) και της υπεξαίρεσης (ακόμη και σε βαθμό κακουργήματος) σε βάρος μιας ΑΜΚΕ από πρόσωπα που συνδέονται με αυτή, διώκεται, κατόπιν έγκλησης την οποία νομιμοποιείται να υποβάλει το ίδιο πρόσωπο που ενδεχομένως είναι και δράστης (νόμιμος εκπρόσωπος, διαχειριστής, πραγματικός δικαιούχος κλπ.) και όχι αυτεπάγγελτα.
