Καραμπινάτη παρανομία εκατομμυρίων συντελείται από το 2018 με πρωταγωνιστές την efood και την Τράπεζα Πειραιώς. Η σκανδαλώδης συνεργασία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας με την τράπεζα μέσω της είσπραξης έναντι τρίτων είναι εν γνώσει τόσο της μητρικής εταιρείας όσο και της Τράπεζας της Ελλάδος. Η γερμανική Delivery Hero, η οποία εξαγόρασε την efood το 2015, παραδέχεται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις του 2020 τον υψηλό κίνδυνο που ενέχει η μη συμμόρφωση με τους κανονισμούς για τις υπηρεσίες πληρωμών.
Ο Γιάννης Στουρνάρας μπορεί να μην είναι τόσο ειλικρινής, αλλά έχει κάνει κι εκείνος τις παραδοχές του. Μία από αυτές αποτυπώνεται στη σκόνη που έπιασαν οι σχετικές καταγγελίες μες στα συρτάρια της ΤτΕ. Ενα παιχνίδι αλληλοεκβιασμών διεξάγεται στο παρασκήνιο, με εκατομμύρια ευρώ να παρακρατούνται και να μεταφέρονται παρανόμως. Η απουσία ελέγχου αφήνει ανοιχτό το σενάριο διακίνησης μαύρου χρήματος, ενώ πληροφορίες κάνουν λόγο ακόμη και για μεταφορά χρημάτων σε τοκογλύφους αντί για τους νόμιμους δικαιούχους.
Γνώστες της αγοράς αποδίδουν την απραξία της ΤτΕ στο τρίγωνο που σχηματίζεται ανάμεσα σε efood, Χρήστο Μεγάλου και Μέγαρο Μαξίμου. Το πολυδαίδαλο παρελθόν της πρωθυπουργικής οικογένειας στο παραδείσιο ή μη επιχειρείν είναι συνυφασμένο με τους πρωτεργάτες της πλατφόρμας που αρέσκεται στο freelancing delivery, ενώ ο διευθύνων σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς έχει συνδέσει το όνομά του με τη μεγαλύτερη λοβιτούρα της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη: την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) της τράπεζας με ζημία ύψους 3 δισ. ευρώ για το δημόσιο.
Το σκάνδαλο
Τον Μάιο του 2018 ψηφίστηκε ο ν. 4537/2018 για την «Ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας 2015/2366/ΕΕ για τις υπηρεσίες πληρωμών». Η ρύθμιση αυτή θέσπισε κανόνες διαφάνειας στις υπηρεσίες πληρωμών ορίζοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που αντιστοιχούν στους χρήστες και τους παρόχους των συγκεκριμένων υπηρεσιών. Νευραλγικό ρόλο για την εξυπηρέτηση των σκοπών αυτών κλήθηκαν να διαδραματίσουν τα ιδρύματα πληρωμών, τα οποία αδειοδοτούνται και ελέγχονται από την ΤτΕ. Ουσιαστικά πρόκειται για «κρουπιέρηδες» που μοιράζουν τα χρήματα των συναλλαγών ανάμεσα στις συμβαλλόμενες πλευρές, με όφελος την παρακράτηση ενός συμφωνημένου ποσοστού.
Αυτή η διαδικασία ακολουθείται για τις ειδικές ηλεκτρονικές πλατφόρμες (marketplace), οι οποίες πωλούν προϊόντα που δεν τιμολογούν και υποχρεούνται από τον νόμο να συμβληθούν με ίδρυμα πληρωμών στην περίπτωση που δεν εμπίπτουν στις εξαιρέσεις του νόμου ή δεν έχουν εξασφαλίσει άδεια ιδρύματος πληρωμών. Λόγου χάρη, ο καταναλωτής παραγγέλνει φαγητό από μια πλατφόρμα και πληρώνει ηλεκτρονικά. Τα χρήματα πηγαίνουν στον «κουμπαρά» του ιδρύματος πληρωμών, το οποίο αφού παρακρατήσει το ποσοστό που του αναλογεί «σπάει» το ποσό στον έμπορο και στην πλατφόρμα. Οσον αφορά την ανάγκη που εξυπηρετείται από την ύπαρξη και λειτουργία των συγκεκριμένων ιδρυμάτων, η απάντηση αφορά τη διασφάλιση των εμπόρων και την αποτροπή διακίνησης μαύρου χρήματος. Ακόμη κι αν η πλατφόρμα βαρέσει –κατά το κοινώς λεγόμενο– κανόνι, τότε οι έμποροι έχουν εξασφαλισμένα τα λεφτά τους και ο κλυδωνισμός της αγοράς θα παραμείνει στο στενό πλαίσιο του λουκέτου μιας πλατφόρμας. Αναφορικά με την εξάλειψη του κινδύνου οι συναλλαγές να αποτελούν «πλυντήριο», η αυστηρή ταυτοποίηση των συμβαλλομένων στεγανοποιεί τη διαδικασία με τρόπο που θεωρείται αδύνατη η διακίνηση μαύρου χρήματος.
Κι εδώ αρχίζει να ξετυλίγεται το σκάνδαλο της efood με την Τράπεζα Πειραιώς. Η πλατφόρμα, η οποία βρέθηκε στον πάτο της ηλεκτρονικής αξιολόγησης εξαιτίας της εκβιαστικής απόπειρας να υπογράψει «συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου» με διανομείς που καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, από τον Μάιο του 2018 έως και σήμερα δεν συνεργάζεται με κανένα ίδρυμα πληρωμών, χωρίς να υπόκειται σε κάποια από τις εξαιρέσεις του νόμου ή να έχει εξασφαλίσει άδεια λειτουργίας ιδρύματος πληρωμών. Ως εκ τούτου, προχωρά καθημερινά σε εισπράξεις έναντι τρίτων και παρακρατεί –κατά τις πληροφορίες– έως και 45 μέρες στον εταιρικό της λογαριασμό τα ποσά που θα έπρεπε να αποδοθούν εντός ολίγων ημερών στους εμπόρους (καταστήματα εστίασης). Η παράνομη διαδικασία διεξάγεται μέσω του συστήματος εκκαθάρισης καρτών της Τράπεζας Πειραιώς, το οποίο –σύμφωνα με δημοσιεύματα– πουλήθηκε τον Μάρτιο του 2021 στη Euronet Worldwide.
Καλά ενημερωμένες πηγές εκτιμούν ότι μέσω αυτής της αδιαμφισβήτητα παράνομης διαδικασίας έχουν περάσει πάνω από 1,2 δισ. ευρώ από συναλλαγές μέσω κάρτας. Επιπλέον, η εταιρεία δεν έχει ευθυγραμμιστεί ούτε με τον κανονισμό για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML – Anti Money Laundering), ο οποίος αντανακλάται στην υπηρεσία «Συστηθείτε» (KYC – Know Your Customer). Η υπηρεσία αποτελεί έναν ηλεκτρονικό φάκελο όπου εμπεριέχονται στοιχεία ταυτότητας, επικοινωνίας, εισοδήματος και επαγγελματικής δραστηριότητας. Το χειρότερο; Ολα αυτά είναι γνωστά και καταγεγραμμένα από τη μητρική εταιρεία.
Η ομολογία της Delivery Hero
Ο γερμανικός κολοσσός που έχει εξαγοράσει την efood ομολογεί στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις για το 2020 τον υψηλό κίνδυνο που προκύπτει από το έλλειμμα συμμόρφωσης με το κανονιστικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην ΕΕ. Στο υποκεφάλαιο «Κίνδυνοι συμμόρφωσης» η εταιρεία σημειώνει εισαγωγικά πως «κυβερνητικοί κανονισμοί και νομικές αβεβαιότητες μπορούν να επιφέρουν διοικητικές και οικονομικές επιβαρύνσεις». Στη συνέχεια το άγχος αποτυπώνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια. «Οι κίνδυνοι συμμόρφωσης της Delivery Hero προκύπτουν κυρίως από δυνητικές παραβάσεις ή εξαιτίας μη συμμόρφωσης με νόμους, κανόνες, κανονισμούς, συμφωνίες, βιομηχανικά ή ηθικά πρότυπα και μπορούν να οδηγήσουν σε πρόστιμα ή/και σε νομικό πλήγμα ή πλήγμα της φήμης της εταιρείας» επισημαίνεται.
Κάνοντας εκτενή αναφορά στην ευρωπαϊκή οδηγία PSD II (Payment Security Directive II), η οποία ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία με τον ν. 4537/2018, η εταιρεία τονίζει πως «απαγορεύεται η είσπραξη και παρακράτηση πληρωμών έναντι τρίτων από ευρωπαϊκές εταιρείες χωρίς άδεια πιστωτικού ιδρύματος ή ιδρύματος πληρωμών, οι οποίες είναι αποτέλεσμα ηλεκτρονικών συναλλαγών (π.χ. το επιχειρησιακό μοντέλο εστιατορίων της Delivery Hero)». Δηλαδή ό,τι ακριβώς κάνει η θυγατρική efood στην Ελλάδα, προχωρώντας σε είσπραξη έναντι τρίτων και παρακράτηση των χρημάτων. Αναφέρει δε πως η PSD II αναγκάζει τις εταιρείες να προχωρήσουν σε ανάθεση (outsource) της παροχής υπηρεσιών πληρωμών σε τρίτους ώστε να μην προβαίνουν οι ίδιες σε διαδικτυακές υπηρεσίες πληρωμών ή να υποβάλλουν αίτημα αδειοδότησης για πιστωτικό ίδρυμα ή ίδρυμα πληρωμών. «Η μη συμμόρφωση με αυτούς τους κανονισμούς θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την εταιρεία μας, αυξάνοντας το κόστος μη συμμόρφωσης με πρόστιμα και διοικητικά βάρη» παραδέχεται και προχωρά στην ειλικρινή διαπίστωση πως «ο κίνδυνος που προκύπτει από τους κανονισμούς υπηρεσιών πληρωμών είναι μεγάλος».
Οι «επικίνδυνες» παραδοχές της μητρικής εταιρείας δεν τελειώνουν εδώ. Στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις η εταιρεία αναγνωρίζει πως προκύπτει κίνδυνος μεσαίου μεγέθους λόγω της μη συμμόρφωσης με την απαίτηση εφαρμογής του «Συστηθείτε». Εξηγώντας τα αίτια της κωλυσιεργίας η Delivery Hero εκτιμά ότι η απαίτηση συμμόρφωσης με το KYC μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της εταιρείας μέσω της μη προσέλκυσης νέων συνεργατών – εστιατορίων ή μπορεί να επιβραδύνει τις διαδικασίες πληρωμών, γεγονός που αυξάνει σημαντικά το κόστος συμμόρφωσης.
Αλληλοεκβιασμοί
Οι παραπάνω γραμμές αποσαφηνίζουν τη στρατηγική αλληλεξάρτηση efood και Τράπεζας Πειραιώς, η οποία εκφράζεται με όρους συστημικού σκανδάλου. Στο εύλογο ερώτημα γιατί η ηλεκτρονική πλατφόρμα δεν συνεργάζεται με ένα ίδρυμα πληρωμών για να αποφύγει τους κινδύνους, η απάντηση είναι πως η συνεργασία αυτή δύναται να μετατραπεί σε τροχοπέδη της διαδικασίας προσέλκυσης νέων πελατών, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο να ισχύσει το ίδιο και για τους ήδη ιστάμενους πελάτες. Επιπρόσθετα, η εταιρεία θα απολέσει το πλεονέκτημα να παρακρατά τα εκατ. ευρώ των συναλλαγών, γεγονός που της προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών. Στον αντίποδα, εάν η Τράπεζα Πειραιώς δεχτεί να κοπεί ο ομφάλιος λώρος με την efood, τότε αυτομάτως θα διακοπεί το «παρκάρισμα» των εκατ. ευρώ στον λογαριασμό που διατηρεί η εταιρεία. Πρόκειται για μια διελκυστίνδα εκατομμυρίων και μένει να αποδειχτεί ποιος θα τραβήξει τα λεφτά προς το μέρος του. Και εν προκειμένω ο χαμένος δεν τα παίρνει όλα.
Κίνδυνοι για την αγορά
Η παράνομη συνεργασία της efood με την Τράπεζα Πειραιώς ενέχει κινδύνους με σοβαρά παρεπόμενα για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Ας αριθμήσουμε όσα θα έπρεπε να απασχολούν την ΤτΕ, την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την ΑΑΔΕ:
1 Μη απόδοση των χρημάτων στους εμπόρους σε περίπτωση χρεοκοπίας ή κακόβουλης διαχείρισης της πλατφόρμας. Πρόκειται για συστημικό κίνδυνο, αφού ενδέχεται η «βόμβα» να σκάσει στα χέρια της τράπεζας, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στο εμπόριο.
2 Αθέμιτος ανταγωνισμός στις πλατφόρμες που έχουν προβεί σε κανονιστική συμμόρφωση, καθώς η παρακράτηση των χρημάτων των εμπόρων έως και 45 ημέρες μπορεί να λειτουργήσει ως άτοκη χρηματοδότηση της πλατφόρμας που παρανομεί.1 Μη απόδοση των χρημάτων στους εμπόρους σε περίπτωση χρεοκοπίας ή κακόβουλης διαχείρισης της πλατφόρμας. Πρόκειται για συστημικό κίνδυνο, αφού ενδέχεται η «βόμβα» να σκάσει στα χέρια της τράπεζας, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στο εμπόριο.
3 Αθέμιτος ανταγωνισμός της Τράπεζας Πειραιώς έναντι των ιδρυμάτων πληρωμών.
4 Κίνδυνος εταιρικής διακυβέρνησης από τη μη εφαρμογή των νόμων.3 Αθέμιτος ανταγωνισμός της Τράπεζας Πειραιώς έναντι των ιδρυμάτων πληρωμών.
5 Κίνδυνος ξεπλύματος μαύρου χρήματος για την Τράπεζα Πειραιώς, αφού παρακάμπτεται το αναγκαίο στάδιο του KYC και η ηλεκτρονική πλατφόρμα μπορεί ανεξέλεγκτα να διακινεί ποσά σε λογαριασμούς και οντότητες, οι οποίες ενδέχεται να μην έχουν καμία σχέση με τον νόμιμο δικαιούχο.
Βαρύτατες ποινές για τους παραβάτες
Σύμφωνα με το άρθρο 37 του ν. 4537/2018 απαγορεύεται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα που δεν είναι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών ή δεν εξαιρούνται ρητά από το πεδίο εφαρμογής του νόμου να παρέχουν υπηρεσίες πληρωμών. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί παράβαση, τότε εφαρμόζεται το άρθρο 59 του ν. 4261/2014. Στη συγκεκριμένη διάταξη ορίζεται η «φαρέτρα» της ΤτΕ με σειρά διοικητικών κυρώσεων και μέτρων κατά όσων παρανομούν. Εχουμε και λέμε:
α) δημόσια ανακοίνωση στην οποία περιγράφονται το υπεύθυνο φυσικό πρόσωπο, το ίδρυμα, η χρηματοδοτική εταιρεία συμμετοχών ή η μεικτή χρηματοοικονομική εταιρεία συμμετοχών, καθώς και η φύση της παράβασης,
β) εντολή προς το υπεύθυνο φυσικό ή νομικό πρόσωπο για παύση της παράνομης συμπεριφοράς και
παράλειψή της στο μέλλον,
γ) στην περίπτωση ιδρύματος, ανάκληση της άδειας λειτουργίας του κατά την ισχύουσα νομοθεσία,
δ) προσωρινή απαγόρευση κατά των προσώπων της παρ. 2 του άρθρου 57 του παρόντος νόμου να ασκούν καθήκοντα σε ιδρύματα,
ε) στην περίπτωση νομικού προσώπου, χρηματικά πρόστιμα ύψους έως το 10% του συνολικού καθαρού κύκλου εργασιών, συμπεριλαμβανομένων των ακαθάριστων εσόδων που συνίστανται σε τόκους εισπρακτέους και εξομοιούμενα έσοδα, έσοδα από μετοχές και άλλους τίτλους μεταβλητής ή σταθερής απόδοσης και εισπρακτέες προμήθειες ή αμοιβές σύμφωνα με το άρθρο 316 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθμ. 575/2013 της επιχείρησης κατά την προηγούμενη χρήση,
στ) στην περίπτωση φυσικού προσώπου, χρηματικά πρόστιμα μέχρι και πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ,
ζ) χρηματικά πρόστιμα μέχρι και το διπλάσιο του ποσού των κερδών που αποκτήθηκαν ή των ζημιών που αποφεύχθηκαν λόγω της παράβασης, όπου μπορούν να συγκεκριμενοποιηθούν.
Σε περίπτωση που επιχείρηση της περ. ε) της παρούσας παραγράφου είναι θυγατρική μητρικής επιχείρησης, τα σχετικά ακαθάριστα έσοδα θα είναι τα ακαθάριστα έσοδα που προκύπτουν από τις ενοποιημένες καταστάσεις της ανώτατης μητρικής επιχείρησης κατά την προηγούμενη χρήση.