Το Documento συνεχίζει τις προσφορές του και την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου σας δίνει τη δυνατότητα να επιλέξετε έναν από δύο τόμους που αφορούν δύο επίκαιρες ιστορικές στιγμές· ο ένας με αφορμή την ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 και ο άλλος για το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης την 6η προς 7η Σεπτεμβρίου 1955.
Ο Λαός δεν ξεχνά… 18 Οκτώβρη 1981
Πριν από ακριβώς 48 χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου παρουσίαζε τη διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, το ιδρυτικό κείμενο μιας νέας πολιτικής οργάνωσης, του ΠΑΣΟΚ. Μόλις επτά χρόνια μετά το ΠΑΣΟΚ είχε δυναμώσει τόσο που κατέκτησε την εξουσία. Η 18η του Οκτώβρη 1981 αποτελεί τομή στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Ακόμη κι αν το σύνολο των συστημικών διανοουμένων ή δημοσιολογούντων και των αντίστοιχων μέσων μαζικής ενημέρωσης την έχουν δαιμονοποιήσει, στο θυμικό και το φαντασιακό αυτών των πληθυσμιακών ομάδων που εξακολουθούν να κινούνται εντός της περιμέτρου του κύκλου των «μη προνομιούχων» παραμένει μέρα απελευθέρωσης από τα πολιτικοκοινωνικά δεσμά που επέβαλλε το βαθύ κράτος και το παρακράτος της μετεμφυλιακής Δεξιάς. Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και της Αλλαγής ήταν η ιστορική αναγκαιότητα.
Είναι λίγες οι ημερομηνίες στη ζωή ενός ανθρώπου που σχετίζονται με τη μεγάλη ιστορία και μένουν χαραγμένες βαθιά στα αυλάκια του μυαλού του.
Λίγες οι μέρες εκείνες στις οποίες ανατρέχοντας κάποιος θα μπορέσει να τις αναπλάσει, να τις ζήσει ξανά λεπτό προς λεπτό, να επαναφέρει στη μνήμη του τις συγκινήσεις των στιγμών. Η 18η του Οκτώβρη 1981 είναι μια από αυτές – αν δεν υπήρχε η 5η του Ιούλη 2015, η μέρα του δημοψηφίσματος, ενδεχομένως να ήταν η τελευταία.
Και αυτό συμβαίνει γιατί οι πληθυσμιακές ομάδες που ένιωθαν να βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, συμμετέχοντας στο κοινωνικό γίγνεσθαι σαν συμπληρωματικό στοιχείο, βρέθηκαν στο επίκεντρο της πολιτικής του κόμματος που μόλις κέρδισε με εμφατικό τρόπο τις εκλογές.
Την έκδοση προλογίζει ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης, από όπου και το ακόλουθο απόσπασμα: «Με εξαίρεση ίσως τις εκλογές του 2015, η εκλογική αναμέτρηση του 1981 αποτελεί το σημαντικότερο ορόσημο της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ωστόσο η αναφορά σε τέτοιας σημασίας γεγονότα επηρεάζεται από συσχετισμούς της συγκυρίας και συχνά ξεχνιέται. Έτσι, η σημερινή τεσσαρακοστή επέτειος δίνει την ευκαιρία μιας ψύχραιμης ιστορικής αποτίμησης, μιας αποτίμησης μακριά από κομματικές συγκυριακές ιδιοτέλειες.
Λίγοι θα είχαν αντίρρηση ότι οι εκλογές του 1981 και η νίκη του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου και κυρίως η πρώτη θητεία των κυβερνήσεων που ακολούθησαν έχουν επηρεάσει ή καθορίσει τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις μέχρι σήμερα.
Ωστόσο, πέρα από το αυτονόητο ότι η εκλογική αυτή νίκη σηματοδότησε την ολοκλήρωση της μετάβασης στη δημοκρατία μετά την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, εκείνου που χαρακτηρίστηκε ως παγίωση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, αξίζει να ξανασκεφτούμε την περίοδο αυτή όχι τόσο ως γεγονός του χθες αλλά κυρίως με τη ματιά μας στο παρόν και το μέλλον».
ή
Τα Σεπτεμβριανά Ο ξεριζωμός των Ελλήνων από την Πόλη
Τι ήταν τελικά αυτή η μαζική και οργανωμένη επίθεση κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης την 6η προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 από τον εξαγριωμένο όχλο;
Ποιος κινητοποίησε, καθοδήγησε και όπλισε τα πλήθη να καταστρέψουν σπίτια, καταστήματα, εκκλησίες, να προβούν σε βιαιοπραγίες και βιασμούς;
Ήταν το μακρόπνοο σχέδιο εθνοκάθαρσης που επιδίωκε να εφαρμόσει το νέο τουρκικό και μεταοθωμανικό κράτος του Κεμάλ Ατατούρκ από την ίδρυσή του;
Ήταν ένα χαρτί που έπαιξε προμελετημένα και με ακρίβεια η κυβέρνηση Μεντερές για να αποσπάσει την προσοχή από τα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα της χώρας, ικανοποιώντας παράλληλα τον λαϊκό εθνικισμό των χαμηλότερων και μεσαίων στρωμάτων;
Ήταν η αποικιακή πολιτική της Αγγλίας στην Κύπρο που επιδίωκε έναν ισχυρό αντιπερισπασμό ώστε να κινήσει με μεγαλύτερη άνεση τα δικά της πιόνια στη σκακιέρα της ανατολικής Μεσογείου;
Τι αφηγούνται όσοι τα έζησαν από μέσα και τελικά απελάθηκαν από τη μόνη πατρίδα που γνώρισαν, τον Βόσπορο; Τα Σεπτεμβριανά υπό το πρίσμα της μικρής και της μεγάλης ιστορίας.