Πριν από 79 χρόνια, 3 Δεκεμβρίου, ξέσπαγαν τα «Δεκεμβριανά» στην Αθήνα. Ισως το πιο πολυγραμμένο θέμα με χιλιάδες τόμους. Εξαντλητική η βιβλιοπαραγωγή που δείχνει να έχει σχεδόν ολοκληρωθεί με τη σποραδική παρουσίαση νέου υλικού.
Με το Hot.Doc History που θα βρείτε την Κυριακή ως ένθετο της «ακριβής έκδοσης» των 4,5 ευρώ μέσα στο Documento εισφέρουμε πρωτότυπο αρχειακό υλικό που αναφέρεται στην προδεκεμβριανή [και κατ΄ επέκταση στη μεταβαρκιζιανή κι εμφυλιακή] περίοδο.
Αποτελεί συμβολή απάντησης στο πιο βασανιστικό ερώτημα που καίει γενιές αριστερών –από παππού σε εγγονό– «πώς έγινε και φτάσαμε στην σύγκρουση;» Ξέραμε τον συσχετισμό δυνάμεων στη χώρα μας και διεθνώς; Το πιο βασικό όλων: Τι γνώμη –και ποιές δυνατότητες παρέμβασης- είχαν οι Σοβιετικοί στην Ελλάδα;
Το τεράστιο και αναξιοποίητο «Αρχείο Τζήμα» που είναι αποθηκευμένο στο Βελιγράδι δίνει καταιγιστικές απαντήσεις μέσα από την αλληλογραφία του ΕΑΜ/ΚΚΕ ή της Κυβέρνησης του Βουνού με τον Ανδρέα Τζήμα. Ο περίφημος «Σαμαρινιώτης» ήταν απεσταλμένος του ΕΛΑΣ στο αρχηγείο του Τίτο, ηγέτη του μεγαλύτερου αντιστασιακού κινήματος στην Ευρώπη.
Εκεί θα έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τον επικεφαλής της Σοβιετικής Αποστολής στη Γιουγκοσλαβία· ουσιαστικά στα Βαλκάνια. Τον στρατηγό της GRU Νικολάι Κορνέγιεφ. Όχι τυχαίο πρόσωπο και έγκυρο φορέα της πολιτικής του Στάλιν στα θέματα συμμαχιών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα τον ακούσει να του λέει ειλικρινά και απροσχημάτιστα: «Θα νικήσουμε αλλά με υπερένταση δυνάμεων και μεγάλες θυσίες. Αυτά πρέπει να έχουν οι δικοί σας πάντα υπόψη, όταν καθορίζουν την πολιτική σας. Την Ελλάδα την θέλει η Βρετανία. Η Σοβιετική Ρωσία δεν πρόκειται να έρθει σε σύγκρουση με την Αγγλία για δύο χώρες, Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία. Έχει ανάγκη από ειρήνη».
Αυτή η χαρακτηριστική κουβέντα -η οποία ποτέ δεν έγινε γνωστή στην στρατιωτική ηγεσία του πρώτου αντάρτικου- και πολλά παρόμοια καταγράφονται στις 100 σελίδες του βιβλίου. Με φωτοτυπίες και αποδελτίωση του περιεχομένου των ντοκουμέντων.
Ποιοι, οι δύο πρωταγωνιστές της κρίσιμης συζήτησης
Ο Νικολάι Κορνέγιεφ ήταν κατ΄εξοχήν πολιτικό πρόσωπο. Στρατηγός της Υπηρεσίας Ασφαλείας του Κόκκινου Στρατού, GRU, ανάπηρος από τη μάχη του Στάλινγκραντ το 1942, στάλθηκε σύνδεσμος στον Τίτο το ΄43. Κατάφερε να βγάλει σώο τον στρατάρχη από τη θανάσιμη γερμανική τανάλια στη δάση της Βοσνίας. Mετά την Απελευθέρωση των Βαλκανίων ο Κορνέγιεφ επανήλθε στο Αρχηγείο της GRU στη Μόσχα Τι τελικά ήταν; Ένας ψυχρός Σοβιετικός γραφειοκράτης με “γυάλινα μάτια”; Ή ο κομμουνιστής εκπρόσωπος μιας αιμάσσουσας χώρας με μέτρησε πάνω από 20.000.000 νεκρούς. Και το μόνο που επιζητούσε ήταν ειρήνη για να γλείψει τις πληγές της;
Η προσωπικότητα του Ανδρέα Τζήμα φωτίζεται λεπτομερώς και δεν αφήνει καμία σκιά στην άμεμπτη πατριωτική του στάση. Συκοφαντήθηκε ανελέητα από τον νομιμοποιημένο δοσιλογισμό πως δήθεν ήταν «Σλαβομακεδόνας και πράκτορας του Τίτο». Βλάχος ήταν Σαμαρινιώτης, μιλούσε τα σλαβομακεδονικά από τη Φλώρινα και την Καστοριά όπου έζησε. Μορφωμένος κομμουνιστής που αποβλήθηκε από τη Νομική και περιδιάβηκε φυλακές κι εξορίες του μεσοπολεμικού «ιδιώνυμου» κράτους μας. Βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου, Ακροναυπλιώτης, ενθουσιώδης υποστηρικτής του αντάρτικου και πολιτικός μέντορας του Άρη. Και σκληρός διαπραγματευτής απέναντι στον δαιμόνιο Γιουγκοσλάβο Τέμπο που προωθούσε την ιδέα υπαγωγής στο θνησιγενές Βαλκανικό Στρατηγείο.
■ Η έκδοση αυτή εδώ και 7 χρόνια στάθηκε απέναντι στην αναθεωρητική άποψη πως για τον Εμφύλιο ευθύνονται οι ηττημένοι. Προκλήθηκαν μέχρι θανάτου ώσπου να εξωθηθούν στο 2ο αντάρτικο. Στο βιβλίο τονίζεται για πολλοστή φορά πως η ελληνική (ακροκεντρωο)δεξιά μπόρεσε να φέρει στο πεδίο που τη συνέφερε. Την ένοπλη αναμέτρηση. Ως προς αυτό δεν ρίχνουμε όλο το «ανάθεμα» στον Ζαχαριάδη, παρά την αλλοπρόσαλλη και τυχοδιωκτική τακτική του σε μια κινούμενη γεωπολιτική άμμο. Απορρίπτουμε διαρρήδην αστήρικτα συμπεράσματα (στα οποία ο ίδιος έκανε κατάχρηση): Οχι, Ο Ζαχαριάδης δεν ήταν “ύποπτος”! Αλλά επαναλαμβάνουμε τη ρήση του Ηλία Ηλιού: «Κι εμείς δεν αφήσαμε πεπονόφλουδα που να μην την πατήσουμε».
Ερμηνεία της αμφιταλαντευόμενης πολιτικής της ηγεσίας του ΚΚΕ ίσως αποτελεί το γεγονός πως είχε ελπίδες ότι με τη νίκη κατά του φασισμού και την ενδυνάμωση της θέσης της Σοβιετικής Ένωσης θα ήταν δυνατή η υποστήριξη της Ελλάδας από τη σοβιετική πλευρά. Όπως σημείωνε και ο Πέτρος Ρούσος στην έκθεσή του προς το Π.Γ. τον Ιούλιο 1944: «Το πρόβλημά μας είναι πώς θα ματαιώσουμε κάθε αντεθνική πρόκληση της άκρας δεξιάς, να έρθουμε σε μεγαλύτερη επαφή με τους αγωνιζόμενους λαούς του κόσμου, να κερδίσουμε χρόνο, όσο να μας προφτάσει μια πιο συγκεκριμένη ενίσχυση από τη σοβιετική πλευρά μέσα στην ευνοϊκή προοπτική που έχουμε για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων». Την ίδια άποψη ασπάζονταν και ο Ζεβγος: «Έπρεπε να υποχωρήσουμε και υποχωρούμε για να διατηρήσουμε τις λαϊκές δυνάμεις ωσότου αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες και αναπτύξουμε τη λαϊκή πρωτοβουλία».
* Τα άρθρα του βιβλίου γράφουν Βασιλική Λάζου διδάσκουσα στο Αριστοτέλειο, η οποία ανέσυρε το Αρχείο Τζήμα, και επίσης οι Μιχάλης Λυμπεράτος διδάκτορας Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου, Σταύρος Παναγιωτίδης διδάκτορας Ιστορίας και Τάκης Κατσιμάρδος δημοσιογράφος
