Εργαλειοποίηση του προφίλ και του αριθμού των προσφύγων προκειμένου να δικαιολογηθούν σκληρότερα μέτρα «ευρωπαϊκού πολιτισμού»
«Λαθρομετανάστες». «Παράνομοι». «Δεν δικαιούνται ανθρωπιστική βοήθεια». Οι υπουργοί Αδωνης Γεωργιάδης και Μάκης Βορίδης έδωσαν τον τόνο. Η ακροδεξιά ρητορική των πρωτοκλασάτων υπουργών της κυβέρνησης ήρθε να συντροφεύσει τα μέτρα που εξήγγειλε για το προσφυγικό ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας μετά το υπουργικό συμβούλιο της περασμένης Δευτέρας. Πρόκειται για μέτρα που αποφασίστηκαν μετά τον –ακόμη έναν– τραγικό χαμό μιας Αφγανής μητέρας στη Μόρια σε φωτιά που εκδηλώθηκε στον προσφυγικό καταυλισμό.
Η Μόρια –οι συνθήκες εκεί λόγω της αθρόας συγκέντρωσης ανθρώπων χειροτερεύουν μέρα με τη μέρα– αποτελεί τα τελευταία χρόνια το ανάγλυφο αποτύπωμα της εξαθλίωσης που βιώνουν αυτοί οι ξεριζωμένοι άνθρωποι. Ανθρωποι που μπορεί να έχουν ξεφύγει από την κόλαση, αλλά για την Ευρώπη που μαστίζεται από την ακροδεξιά και την κυβέρνηση που μιλάει για «παράνομους» αυτό δεν έχει σημασία. Γι’ αυτούς δεν είναι άνθρωποι αλλά ποσοστά. Και μάλιστα ψευδή. Στρατόπεδα ασφυκτικά γεμάτα με πρόσφυγες. Το Αιγαίο βαμμένο με το αίμα τους. Ο Ξένιος Ζευς δεν ζει πια στην Ελλάδα.
«Το 93% θα μπαίνει σε κλειστού τύπου κέντρα»
Μεταξύ των μέτρων που εξαγγέλθηκαν είναι η ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων, η κατασκευή κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων για όσους εισήλθαν «παράνομα» στη χώρα και δεν δικαιούνται άσυλο ή η αίτησή τους απορρίπτεται, η αύξηση των επιστροφών από 1.806 ανθρώπους στα τεσσεράμισι χρόνια της προηγούμενης διακυβέρνησης σε 10.000 μέχρι το τέλος του 2020, η επιτάχυνση και αυστηροποίηση των διαδικασιών αίτησης και χορήγησης ασύλου, η συνέχιση της αποσυμφόρησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου με μεταφορά στην ενδοχώρα και η κατάρτιση λίστας ασφαλών χωρών.
Το σημαντικότερο απότοκο αυτών των μέτρων όμως, εκτός του ότι οδηγούμαστε σε ακόμη πιο κατασταλτική και εχθρική αντιμετώπιση των προσφύγων, είναι πως η κυβέρνηση πλέον κάνει λόγο για μεταναστευτικό και όχι για προσφυγικό ζήτημα. Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Αδ. Γεωργιάδης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Οσοι έχουν υψηλό προσφυγικό προφίλ, δηλαδή περίπου το 7%, θα πηγαίνουν σε ανοιχτά κέντρα και θα συνεχίζουν τη διαδικασία για να χαρακτηριστούν πρόσφυγες. Οσοι έχουν χαμηλό μεταναστευτικό προφίλ, δηλαδή το 93%, θα μπαίνουν σε κλειστού τύπου κέντρα, θα μένουν για έξι μήνες για να τελειώσει η διαδικασία του πρώτου και του δεύτερου βαθμού του αιτήματος και μετά θα στέλνονται πίσω στην Τουρκία».
«Νομική υποχρέωση να προσφέρουμε πρόσβαση»
Οι νεοαφιχθέντες, σύμφωνα με όσα σχολίασε στο Documento η Στέλλα Νάνου, εκπρόσωπος Τύπου της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, «προέρχονται από περιοχές που γνωρίζουμε ότι επικρατούν συγκρούσεις, βία και παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, επομένως είναι άνθρωποι που έχουν αυτό που ονομάζουμε προσφυγικό προφίλ. Κι αυτό γιατί έχουν διαφύγει από αυτές τις καταστάσεις: δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τη χώρα τους και να αναζητήσουν ασφάλεια». Επομένως, για την Ελλάδα «δεν είναι μόνο ηθική η επιλογή να βοηθήσει αυτούς τους ανθρώπους. Εχουμε τη νομική υποχρέωση να τους επιτρέπουμε την πρόσβαση στην επικράτεια και τη διαδικασία ασύλου». Απαντώντας σε ερώτηση αναφορικά με το σχόλιο του Αδ. Γεωργιάδη ότι μόλις το 7% των αφιχθέντων έχει «υψηλό προσφυγικό προφίλ», η κ. Νάνου απάντησε: «Εγώ σας λέω τα στοιχεία που έχουμε από τις ελληνικές αρχές και αφορούν τις νέες αφίξεις».
«Ο πρόσφυγας δεν κρίνεται μόνο από τη χώρα καταγωγής»
Αλλωστε ποιος είναι πρόσφυγας «ορίζεται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 που είναι το βασικό νομικό κείμενο του προσφυγικού δικαίου, την οποία η Ελλάδα και οι άλλες δημοκρατικές χώρες έχουν υπογράψει. Επειδή αυτός ο ορισμός διευρύνθηκε και από άλλα περιφερειακά κείμενα, πρόσφυγας θεωρείται ο άνθρωπος που φεύγει από εμπόλεμη ζώνη, από καταστάσεις συγκρούσεων και παραβίασης προσωπικών δικαιωμάτων. Επίσης, ποιος είναι πρόσφυγας δεν μπορεί να κριθεί αποκλειστικά από τη χώρα καταγωγής. Πρέπει να προηγηθεί συνέντευξη με τον αιτούντα –κάθε αίτημα πρέπει να εξετάζεται ατομικά–, ο οποίος θα εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, και να συνεκτιμηθούν τα δεδομένα που επικρατούν στη χώρα καταγωγής».
Το θετικό που προέκυψε από τα επίμαχα κυβερνητικά μέτρα, σύμφωνα με την κ. Νάνου, «είναι ότι η κυβέρνηση αναγνωρίζει πως πρέπει να ληφθούν μέτρα για την αποσυμφόρηση των νησιών, γιατί η κατάσταση στα κέντρα υποδοχής είναι πραγματικά δραματική. Θα πρέπει άμεσα να μεταφερθούν άνθρωποι από τα νησιά στην ενδοχώρα. Θετικό είναι επίσης ότι αναγνωρίστηκε ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους ασυνόδευτους ανήλικους, που πρέπει να φύγουν από αυτές τις ακατάλληλες συνθήκες. Τρεις στους τέσσερις ασυνόδευτους ανήλικους στην Ελλάδα είναι άστεγοι ή ζουν σε ακατάλληλες συνθήκες φιλοξενίας. Θετικό είναι επίσης ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να διεθνοποιήσει το ζήτημα. Πρέπει να απευθυνθεί έκκληση σε ευρωπαϊκές χώρες, όχι μόνο για χρηματοδότηση αλλά και για οράματα μετεγκατάστασης, ώστε τα ασυνόδευτα παιδιά να μεταφερθούν προς άλλες χώρες της Ευρώπης».
Σχολιάζοντας την επικείμενη αυστηροποίηση για τη χορήγηση ασύλου, η κ. Νάνου δήλωσε ότι «ορισμένα σημεία εγείρουν απορίες και ανησυχίες και χρήζουν περαιτέρω εξηγήσεων, ειδικά σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου».
«Να μείνουμε στο μονοπάτι της αλληλεγγύης»
Οι φωνές σε Ευρώπη και Ελλάδα για «παράνομους» και «λαθρομετανάστες» που πρέπει ακόμη και να πυροβολούνται –όπως δήλωσε ο Κυριάκος Βελόπουλος– εφόσον δεν απαντούν στο στρατιωτικό κάλεσμα ολοένα πληθαίνουν. Σύμφωνα με την κ. Νάνου, «όσοι φτάνουν στα νησιά εισέρχονται με “παράτυπο” τρόπο με την έννοια ότι δεν έχουν άλλον τρόπο να έρθουν, αναζητώντας ασφάλεια, παρά μόνο μέσα από τα παράτυπα αυτά δίκτυα. Κι αυτό γιατί δεν έχουν αναπτυχθεί νόμιμες οδοί, όπως οικογενειακή επανένωση ή προγράμματα επανεγκατάστασης, ώστε αυτοί οι άνθρωποι να φεύγουν από την πρώτη χώρα ασύλου και να πηγαίνουν προς τρίτες χώρες. Ετσι, απελπισμένοι άνθρωποι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης αδίστακτων διακινητών, μπαίνουν σε σαπιοκάραβα και πολλοί χάνουν τη ζωή τους».
Οσον αφορά την πρόταση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας να αξιοποιηθούν –επιπλέον– οκτώ εγκαταλειμμένα στρατόπεδα ή άλλοι στρατιωτικοί χώροι προκειμένου να μετατραπούν σε κλειστούς χώρους, όπου ουσιαστικά θα κρατούνται όσοι δεν έλαβαν άσυλο, η κ. Νάνου απάντησε ότι «η κράτηση σύμφωνα με τον νόμο πρέπει να αποτελεί το έσχατο μέτρο. Δεν μπορεί να εφαρμόζεται αδιακρίτως και αυτόματα παρά μόνο όταν έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες επιβολής άλλων, λιγότερο επαχθών μέτρων, πάντα σε εξατομικευμένη βάση και με την ύπαρξη επαρκούς αιτιολογίας».
«Βλέπουμε έλλειψη βούλησης από την Ευρώπη να δείξει περισσότερη αλληλεγγύη. Εχει μετατοπιστεί η συζήτηση από την προστασία των ανθρώπων στην προστασία των συνόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να γίνουν προσπάθειες με όσες χώρες συμφωνούν να υπερασπιστούμε τα ευρωπαϊκά κεκτημένα και τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, στον οποίο σίγουρα συμπεριλαμβάνεται η προστασία της ζωής του ανθρώπου που αναζητά άσυλο, κυνηγημένος από διώξεις και πολέμους. Η απάντηση στις πολλές προκλήσεις του προσφυγικού δεν πρέπει να είναι να υψώνουμε τείχη. Είναι περισσότερη αλληλεγγύη: αυτό ήταν από τα δυνατότερα όπλα της Ελλάδας το 2015 και το 2016 για να διαχειριστεί περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους που πέρασαν από τις ακτές μας. Αυτό το μονοπάτι δεν πρέπει να το αφήσουμε, παράλληλα με τη δημιουργία περισσότερων συνεργασιών και την ενίσχυση της διαπραγματευτικής μας δύναμης, που θα επιτευχθεί μέσω μιας πιο αποτελεσματικής διαχείρισης του προσφυγικού» καταλήγει η κ. Νάνου.