Στον απόηχο των διαφόρων άρθρων σχετικά με την εξομολόγηση της Σοφίας Μπεκατώρου, ένοιωσα ότι η Ελληνική κοινωνία, με αρκετή δόση υποκρισίας, τώρα ανακάλυψε την Αμερική.
Σταχυολόγησα λοιπόν μέσα από την εμπειρία μου ως πρωταθλήτρια Κολύμβησης, ως Πανεπιστημιακός στο ΑΠΘ και Ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών/ΟΑΚΑ, κάποιες παρατηρήσεις.
Ο αθλητισμός δεν είναι κάποιος τομέας ξεχωριστός από την υπόλοιπη κοινωνία, είτε αφορά το Πανεπιστήμιο, την εργασία, τον καλλιτεχνικό κόσμο, τη δημοσιογραφία, τη πολιτική, γενικά κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπου υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: η δομή της εξουσίας. Συνήθως κάποιος άνδρας ασκεί την εξουσία σ’ ένα χώρο κι από αυτόν εξαρτάται η προώθηση μιας καριέρας, ενός στόχου, η ακόμα και η παραμονή στον επαγγελματικό χώρο, χωρίς πάντα να συμβαίνει έτσι.
Όμως ο χώρος του αθλητισμού έχει μια ιδιαιτερότητα, καθώς ορισμένα αθλήματα, όπως η γυμναστική και η κολύμβηση έχει πρωταθλητές ανήλικα παιδιά. Θα πρέπει λοιπόν όταν μιλάμε για σεξουαλική παρενόχληση ή ακόμη χειρότερα κακοποίηση να κάνουμε αυτή τη διάκριση, πράγμα που δεν έγινε στη δημόσια συζήτηση, αλλά όλες οι περιπτώσεις μπήκαν στο ίδιο τσουβάλι. Όταν σε τέτοια περίπτωση εμπλέκονται ανήλικα παιδιά, ο θύτης διαπράττει ιδιαίτερο κακούργημα και είναι αδιανόητο να ακούμε εκφράσεις από θύτη ότι υπήρχε συναίνεση από 11χρονη αθλήτρια της ιστιοπλοϊας για σύναψη σχέσης. Η απάντηση της Πολιτείας πρέπει είναι εισαγγελέας και φυλακή. Σ’ αυτή τη περίπτωση όμως, το όργανο της Πολιτείας, ο διοικητής του ΑΤ συμβούλεψε διαφορετικά την οικογένεια στο επίμαχο διάστημα, όπως διαβάσαμε!
Στις μικρές ηλικίες ο θύτης είναι συνήθως ο προπονητής, χωρίς να αποκλείονται και άλλοι όπως ο γιατρός του αθλήματος, για παράδειγμα ας θυμηθούμε τη περίπτωση του γιατρού της εθνικής ομάδας Γυμναστικής των ΗΠΑ, Λάρι Νασάρ, που καταδικάστηκε έως και 175 χρόνια φυλακή για σεξουαλική κακοποίηση περισσότερων των 200 γυμναστριών, μετά από καταγγελία της σπουδαιότερης αθλήτριας γυμναστικής στο κόσμο, Σιμόν Μπάιλς.
Συνήθως οι ιστορίες με ανήλικα έχουν να κάνουν με ένα προπονητή, ο οποίος επιλέγει ένα ταλαντούχο κορίτσι και αφοσιώνεται σ’ αυτό, με αποτέλεσμα να περνάνε πολλές ώρες μαζί. Είναι συνήθως παιδιά που για κάποιο λόγο δεν έχουν πλήρη οικογενειακή εποπτεία, είτε λόγω χωρισμού των γονέων, οικογενειακών προβλημάτων ή πολύωρης εργασιακής απασχόλησης των γονέων, με αποτέλεσμα ο προπονητής να κερδίζει την εμπιστοσύνη των γονέων και μάλιστα να νοιώθουν ανακουφισμένοι ότι τα παιδιά τους βρίσκονται σε καλά χέρια.
Ο θύτης προπονητής ζητάει την πλήρη αφοσίωση του μικρού κοριτσιού, της κάνει πλύση εγκεφάλου ότι μόνο μαζί του θα φθάσει ψηλά και ότι χωρίς αυτόν θα αποτύχει, αναπτύσσεται πλήρης εμπιστοσύνη εκ μέρους του κοριτσιού στον άνθρωπο που πραγματικά τον νοιώθει ως πατέρα της που ενδιαφέρεται για το καλό της και αδυνατεί να «ερμηνεύσει» τη συμπεριφορά του, όταν κάποια στιγμή αυτός κινηθεί προς αυτήν με άλλους σκοπούς. Αν παρόλα αυτά το κορίτσι αντιδράσει, ο προπονητής σιγά σιγά θα βρει το επόμενο θύμα που θα αναδείξει, μήπως σταθεί πιο τυχερός. Βεβαίως θα της τρίψει στα μούτρα μία νεότερη από αυτήν αθλήτρια, προκαλώντας αμφιβολία μέσα της, αν τελείωσε το όνειρό της προς τη κορυφή. Εάν η κοπέλα έχει τη ψυχική δύναμη να συνεχίσει με κάποιον άλλο προπονητή θα ανακαλύψει προς μεγάλη της έκπληξη ότι μπορεί να έχει επιτυχίες και χωρίς αυτόν, θα τον απομυθοποιήσει και θα διαπιστώσει ότι το αθλητικό της ταλέντο δεν χάνεται, όσο καλός κι αν ήταν ο πρώην προπονητής της.
Το χαρακτηριστικό ψυχολογικό παιχνίδι του θύτη με το θύμα του, είτε ως απαξίωση, είτε ως εκδίκηση, ισχύει πάντα ανεξάρτητα την ηλικία της κοπέλας. Μας το αποκαλύπτει η ουσιαστική αφήγηση της Σοφίας αναφέροντας για τη στάση του θύτη της, μετά το οδυνηρό συμβάν της κακοποίησής της: «με την αλλαγή της στάσης μου και την ψυχρότητα μου έγινε ειρωνικός και σε γενικές γραμμές αμφισβήτησε τις ικανότητες και τις επιδόσεις μου σε κάθε δυνατή ευκαιρία λέγοντας ότι οι νεότεροι αθλητές πρέπει να έχουνε πλέον ευκαιρίες και όχι αυτοί των οποίων η καριέρα τους βρίσκεται στη δύση της. Σε κάθε προσπάθειά μου να διεκδικήσω πράγματα εκείνος με απαξίωνε και στους Ολυμπιακούς της Αθήνας αγωνιζόμουν με άλλες δυο συναθλήτριες και είχαμε πόλεμο».
Η ενήλικη κοπέλα βεβαίως δεν είναι το 11χρονο ανήλικο ή η μπερδεμένη έφηβος, αλλά παρόλα αυτά, η κρίση της τη δεδομένη στιγμή την κάνει να ζυγίσει τη κατάσταση. Η Σοφία στη συγκλονιστική της εξομολόγηση μας περιγράφει το δίλημμά της: «Κατάλαβα ότι ή έπρεπε να μιλήσω και να ελευθερώσω την ψυχή μου ή να καταστρέψω το όνειρό μου. Ήξερα ότι αυτός είχε πολύ μεγάλη θέση στην ομοσπονδία. Ετσι αποφάσισα να θάψω το περιστατικό και να κάνω ότι δεν υπήρχε».
Σε κάθε σεξουαλική παρενόχληση, συνήθως το ίδιο μπορεί να αποφασίσει η εργαζόμενη που έχει ανάγκη τη δουλειά της, η δημοσιογράφος που κάνει όνειρα για τη καριέρα της, η ηθοποιός που θέλει να πάρει ένα ρόλο, η κάθε γυναίκα που έχει όνειρα για την ανέλιξή της στον επαγγελματικό της χώρο. Όμως εάν συμβεί το δυσάρεστο συμβάν και το θάψει όπως η Σοφία, η αυτοπεποίθηση της νεαρής γυναίκας θα πέσει στο ναδίρ και η ψυχή της θα αρρωστήσει.
Από την άλλη πλευρά, η γυναίκα γνωρίζει ότι η μη ανταπόκρισή της θα πρέπει να συνοδεύεται με γερό στομάχι, καθώς αυτή πάει πακέτο με τα καψόνια της ζωής της που θα υποστεί από τον εν δυνάμει θύτη της, δηλαδή ατέλειωτο κυνήγι της «αρκούδας» σε κάθε προσπάθειά της γυναίκας στο χώρο της, αποκλεισμοί, υποτίμηση, τρικλοποδιές σε κάθε βήμα της. Με άλλα λόγια η ζωή της θα γίνει κόλαση! Το πόσο δυνατή θα νοιώθει η γυναίκα για να μην την καταβάλει αυτή η συνεχής κακοποίηση συμπεριφοράς απέναντί της, εξαρτάται από την ατσάλινη υπομονή της και από το υποστηρικτικό της περιβάλλον.
Όλες οι περιπτώσεις που ανέφερα συνδέονται μεταξύ τους μ’ ένα αόρατο νήμα, που λέγεται «εξουσία». Οι άνδρες της εξουσίας σε όποια θέση κι αν βρίσκονται, με όποιο τρόπο την αντιλαμβάνονται τα θύματα, ώστε να τρομοκρατούνται, θεωρούν ότι η επιβολή τους πάνω στη γυναίκα με την όποια ανεπίτρεπτη συμπεριφορά ή άσκηση ψυχολογικής βίας, ανήκει στα διευρυμένα δικαιώματα της θεσμικής τους εξουσίας. Ο χώρος της πολιτικής δεν εξαιρείται φυσικά.
Με την συγκλονιστική εξομολόγηση της Σοφίας άνοιξε ένας δρόμος δημόσιας συζήτησης γι’ αυτά τα θέματα. Σιγά σιγά όλο και περισσότεροι θα απελευθερώνονται, ώστε οι ένοχοι τέτοιων πράξεων να πάψουν να συγκαλύπτονται και να μην κουκουλώνονται ενώ τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών να αρχίζουν να ανακουφίζονται ψυχικά. Όμως ο δρόμος για την καταπολέμηση της σεξιστικής κοινωνίας είναι πολύ μακρύς ακόμη…
Η Ελένη Αυλωνίτου είναι πρώην βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ / μέλος ΚΕΑ ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
