Ο γνωστός ηθοποιός μιλάει για την «Ημέρα κυρίου» του Γιάννη Τσίρου, το κίνημα #MeToo και τη σειρά «Η γη της ελιάς».
«Ηµέρα κυρίου»: το καινούργιο έργο του Γιάννη Τσίρου, δηµιουργού των έργων «Αγριος σπόρος» και «Αξύριστα πηγούνια», ανεβαίνει για πρώτη φορά στη θεατρική σκηνή και ο ηθοποιός Μάξιµος Μουµούρης µιλάει στο Documento για την «πέτρα» που εισβάλλει στη ζωή µας και διαταράσσει τη φαινοµενική κανονικότητα, τις δύο µεγάλες «καλλιτεχνικές» δίκες και το κίνηµα #MeToo, αλλά και τον ρόλο του «κακού» Κωνσταντίνου Λαµπρόπουλου στην πετυχηµένη τηλεοπτική σειρά «Η γη της ελιάς».
Το νέο έργο του Γιάννη Τσίρου ανεβαίνει για πρώτη φορά στη θεατρική σκηνή. Ποια στοιχεία σάς γοήτευσαν;
Η «Ηµέρα κυρίου» είναι µια αλληγορική αποτύπωση της αποξένωσης µέσα σε ένα υποτιθέµενο ασφαλές τοπίο/σπίτι. ∆ιαδραµατίζεται σε ενότητα χρόνου και χώρου – όλα συµβαίνουν µια Κυριακή (ηµέρα κυρίου) από το πρωί µέχρι το βράδυ στον κήπο του σπιτιού. Μια πέτρα που «εισβάλλει» εντός της οικίας διαταράσσει τη φαινοµενική κανονικότητα των ιδιοκτητών. Κατά µια έννοια, ό,τι συµβαίνει και στην πραγµατική ζωή όταν µια ασήµαντη αφορµή είναι η σπίθα που ανατρέπει ό,τι νοµίζουµε πως είναι παγιωµένο. Είναι αστείο µε όλα όσα έχουν συµβεί τα τελευταία χρόνια να επιµένουµε στην «κανονικότητα» και να την αναζητούµε σαν µια ανάγκη για να µπορούµε να ζούµε. Η ανατροπή είναι θεµελιώδες στοιχείο της ζωής και στο έργο του Τσίρου έρχεται για να φέρει στην επιφάνεια τα στοιχεία της αµαρτίας και της ενοχής που προσπαθούν να θάψουν οι ήρωες.
Το έργο δίνει ζωή σε οικείους χαρακτήρες. Με ποιες αγωνίες, αδυναµίες και δυνατότητες έρχονται αντιµέτωποι;
Ξεκινώντας από το τελευταίο, θα σας πω πως πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα στους ήρωες να µετατοπίζονται µέσα από τα γεγονότα που προκύπτουν. Και οι τέσσερις ήρωες έχουν αυτή την ευκαιρία και είναι ξεκάθαρο στην «Ηµέρα κυρίου». Το ενδιαφέρον είναι πως η πίεση που ασκεί το εκτός (η πέτρα, ο λιθοβολισµός, που είναι σαφής αναφορά στο «ο αναµάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω») στα εντός της οικίας δηµιουργεί µια άλλη πίεση στις σχέσεις µεταξύ των ηρώων και θέτει σε αµφισβήτηση προσωπικές πεποιθήσεις. Πρόκειται για φόβους που προκαλούν τις αγωνίες και τις αδυναµίες, φόβους που δεν επιτρέπουν στους ήρωες να ωριµάσουν αποδεχόµενοι καταρχάς τις δικές τους ανισορροπίες και κατά δεύτερον τους συνδαιτυµόνες τους.
Ποια είναι κατά τη γνώµη σας η µεγάλη εικόνα που φωτίζει ο συγγραφέας µε αφετηρία µια µικρή ταξική κοινωνία;
Νοµίζω ότι το θέατρο εν γένει δίνει ή θα πρέπει να δίνει αφορµές για να κινητοποιηθεί το υποσυνείδητο του θεατή. Ο συγγραφέας φτιάχνει ένα µικρόκοσµο που αναφέρεται είτε στον πυρήνα του ανθρώπου, είτε σε κάτι πιο µεγάλο κοινωνικά, είτε και στα δύο. Αυτό κάνει και ο Τσίρος µε την αλληγορική διάσταση που προανέφερα. Η µεγάλη εικόνα στην «Ηµέρα κυρίου» είναι η ενοχή και η µόνιµη αίσθηση της αµαρτίας σε µια κοινωνία που φοβάται να κοιτάξει σε βάθος ή και κατάµατα την ύπαρξή της. Μένουµε πολύ ανώριµοι και δεν προλαβαίνουµε να ζήσουµε.
Ενα ακόµη σηµαντικό ζήτηµα της επικαιρότητας είναι οι δύο µεγάλες δίκες για το ελληνικό #MeToo, το οποίο τροφοδοτήθηκε σε µεγάλο βαθµό από τον χώρο του θεάτρου. Μετά τον ∆ηµήτρη Λιγνάδη και ο Πέτρος Φιλιππίδης βρέθηκε στη δικαστική αίθουσα ως κατηγορούµενος για δύο βιασµούς. Πώς αποτιµάτε όλη αυτή την κατάσταση που προέκυψε και ποια περιεχόµενα πιστεύετε ότι γεννάει το #ΜεΤοο σε µια εποχή που η συζήτηση για την έµφυλη βία αναδύεται όλο και παραπάνω στη δηµόσια σφαίρα;
∆εν είναι µόνο η έµφυλη βία που αποκάλυψε το #MeToo. Νοµίζω ότι αναδείχθηκε –και συνεχίζει να αναδεικνύεται– η βία που προκαλείται από ανθρώπους που έχουν εξουσία. Οφείλουµε πολλά στη Σοφία Μπεκατώρου που έβαλε µόνη της τα θεµέλια σπάζοντας τον ένοχο κύκλο της σιωπής και εν συνεχεία ο χώρος του θεάτρου βρήκε το σθένος να αντιδράσει. Αυτό το χρωστάµε στις γυναίκες που το τόλµησαν ανοίγοντας έναν ασκό που έκρυβε πολλά. ∆υστυχώς κανένας άλλος τοµέας της κοινωνίας µας δεν µπόρεσε να πάρει τη σκυτάλη, αλλά τα θεµέλια πλέον είναι γερά. Το µεγαλύτερο κέρδος µέχρι τώρα είναι πως τα θύµατα πετάνε από πάνω τους ένα βάρος και το µοιράζονται µε την κοινωνία τροφοδοτώντας ένα κύµα ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης. Αυτό το στοιχείο µαζί µε την αυστηροποίηση των ποινών κάνουν πολλούς επίδοξους θύτες να το σκέφτονται πολύ περισσότερο πριν από την όποια άθλια δράση. Από εκεί και πέρα έχουµε πολύ δρόµο µπροστά µας και σε αυτόν η παιδεία, όπως και η προβολή και η εµπέδωση θετικών προτύπων ζωής και αξιών αποτελούν την πιο ισχυρή ασπίδα.
Εχετε υποστεί ή βιώσει στο παρελθόν κακοποιητικές ή παραβιαστικές συµπεριφορές στο θέατρο;
Προσωπικά καµία, πάντα οι διαφωνίες µου ήταν σε καλλιτεχνικό επίπεδο.
Πόσο σηµαντικός πιστεύετε πως ήταν ο ρόλος του ΣΕΗ;
Το ΣΕΗ στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων· δεν είναι αυτονόητο ότι θα το έκανε. Λειτούργησε θεσµικά χωρίς να παίρνει θέση και βοήθησε τη ∆ικαιοσύνη να συλλέξει το απαραίτητο υλικό ώστε να προχωρήσει απρόσκοπτα.
Η κατάσταση στην Ουκρανία παραµένει πολεµική. Τι µπορεί να προσφέρει η τέχνη σε αυτήν τη σκοτεινή εποχή και ποιες είναι οι σκέψεις σας για την παύση καλλιτεχνικών συνεργασιών µε τη Ρωσία;
∆εν πρόκειται για τιµωρία της ρωσικής τέχνης. Καταρχάς αναφερόµαστε σε παύση συνεργασιών µε κρατικούς ρωσικούς φορείς, τη στιγµή µάλιστα που σειρά διευθυντικών στελεχών θεάτρων και καλλιτεχνικών φορέων στη Ρωσία παραιτούνται καταγγέλλοντας το καθεστώς Πούτιν και τη βάρβαρη εισβολή στην Ουκρανία. Νιώθω πως είναι περισσότερο ένας τρόπος αντίδρασης και αφύπνισης της κοινωνίας µας, αλλά και του ίδιου του λαού της Ρωσίας, ενάντια σε έναν αυταρχικό ηγέτη που αποδεικνύεται να έχει πιστέψει στον µύθο που έχει δηµιουργήσει για τον εαυτό του και τη χώρα του. Η εµπειρία του Β΄ Παγκόσµιου Πολέµου µάς θυµίζει πως κανένας λαός από εκείνους που εναντιώθηκαν στη ναζιστική Γερµανία του Χίτλερ δεν θα διανοούνταν να ασχοληθεί ή να καλέσει επίσηµους πολιτιστικούς φορείς της ναζιστικής Γερµανίας εκείνη την περίοδο. Το ίδιο οφείλουµε να κάνουµε και εµείς αυτή την ιστορική στιγµή. Να αποµονώσουµε µε όποιον τρόπο µπορούµε έναν αυταρχικό δολοφόνο και το τίµηµα εµπεριέχει ακόµη και την τέχνη που παράγει ο λαός του. Είναι ένας επιπλέον τρόπος για να δείξουµε στους Ουκρανούς που µάχονται για την ειρήνη όλων µας (αυτή που θεωρούσαµε δεδοµένη) πως είµαστε µαζί τους.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας για τη µυθοπλασία στην ελληνική τηλεόραση, αλλά και για την επιτυχηµένη σειρά «Η γη της ελιάς» στην οποία πρωταγωνιστείτε;
Υστερα από µια µακρά περίοδο «καταστολής» της ελληνικής µυθοπλασίας φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια αλλάζει το τοπίο. Στις αρχές του 2000 –όταν πρωτοξεκίνησα να κάνω σειρές– ο χρόνος για να παραχθεί ένα επεισόδιο ήταν πενταπλάσιος απ’ ό,τι σήµερα. Μπορούσες να προετοιµαστείς ως ηθοποιός, να διαβάσεις, να κάνεις πρόβα. Πλέον αυτό είναι πολυτέλεια. Πρέπει να είσαι 1.000% έτοιµος ώστε σε πολύ πιο γρήγορους ρυθµούς να µπορείς να συγκεντρώνεσαι και να ανταποκρίνεσαι στις ανάγκες του γυρίσµατος. Οι παγκόσµιες πλατφόρµες παραγωγών και η δυνατότητα που σου δίνουν να βλέπεις ολόκληρη σειρά µες στον χρόνο που επιθυµείς ακύρωσαν την εβδοµαδιαία αναµονή του θεατή για το τι θα γίνει στο επόµενο επεισόδιο. Αρα η συχνότητα των προβολών ορίζει και τη δουλειά που πρέπει να γίνει στο γύρισµα. Οφείλεις να είσαι έτοιµος να προσαρµοστείς ανά πάσα στιγµή, όπως και στη ζωή δηλαδή. Η «Γη της ελιάς» έχει όλα τα στοιχεία που χρειάζονται για να κρατήσει το ενδιαφέρον του κοινού σταθερό. Οι Βάνα ∆ηµητρίου, Αντρέας Γεωργίου και Κούλης Νικολάου έχουν στήσει µια οµάδα ανθρώπων που ξέρουν πολύ καλά πώς πρέπει να γίνονται τα πράγµατα. Νιώθω ασφάλεια στη συνεργασία µας και κυρίως ελεύθερος να προσεγγίσω έναν ήρωα που φαινοµενικά είναι ένας επικίνδυνος άνθρωπος. Ψάχνω όµως πώς και γιατί έφτασε µέχρι εκεί αλλά και τις ευκαιρίες για να αναδειχθεί η άλλη πλευρά του.
INF0
«Ημέρα κυρίου» του Γιάννη Τσίρου, σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη. Ερμηνεύουν: Μάξιμος Μουμούρης, Φαίη Ξυλά, Βασίλης Αθανασόπουλος, Αναστασία Παντούση.
Θέατρο Σταθμός