Ποιος τελικά είναι ο εχθρός: η πανδημία ή το σύγχρονο κράτος;
Τίποτε δεν θα είναι πια όπως πριν». Πόσες φορές το έχουµε ακούσει. Πάρα πολλές. Γι’ αυτό τείνω να είµαι επιφυλακτικός µε τις διακηρύξεις αναγέννησης του ανθρώπινου πολιτισµού («ο κόσµος θα πρέπει να αλλάξει») στις ανακοινώσεις της κοινωνικής παλιγγενεσίας. Ισως και να αποδοθούν σε έναν ιό.
Το τέλος του ιδιωτικού απορρήτου
Στο µεταξύ η Covid-19 έχει προκαλέσει έκπληξη σε όλους, συµπεριλαµβανοµένων των κυβερνουσών τάξεων που έχουν παγιδευτεί: για εβδοµάδες δεν ήξεραν τι ψάρια να πιάσουν. Ηταν απρόθυµοι να διατάξουν καραντίνες, αποµόνωση, µπλοκ. Γιατί όλα αυτά θα έστελναν ολόκληρη τη βιοµηχανική υποδοµή στον όλεθρο, θα εµπόδιζαν τον τουρισµό, τη σηµαντικότερη βιοµηχανία του αιώνα, συνεπώς τις αεροπορικές εταιρείες, τους σιδηροδρόµους, την αυτοκινητοβιοµηχανία και εποµένως τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες. Καθυστέρησαν όσο το δυνατόν περισσότερο. Και είναι εκπληκτική η αντίθεση ανάµεσα στη βραδύτητα, την επιφυλακτικότητα και την αργοπορία µε την οποία έλαβαν τα µέτρα υγείας και την ταχύτητα µε την οποία αποφάσισαν τα µέτρα της οικονοµικής στήριξης. Γιατί είναι αλήθεια ότι αυτή η κρίση τούς εκτόπισε όλους, αλλά ακόµη και εν µέσω της επιδηµίας του κορονοϊού αξίζει να σηµειωθεί το ένδοξο µότο που διατυπώθηκε από τον Ραµ Εµάνουελ που ήταν επικεφαλής του Λευκού Οίκου επί Μπαράκ Οµπάµα και δήµαρχος του Σικάγου από το 2011 έως το 2019: «Μην αφήσετε να χαθεί µια σοβαρή κρίση». ∆ηλαδή οι κρίσεις δεν σπαταλιούνται αλλά χρησιµοποιούνται.
Στην πραγµατικότητα η επιδηµία χρησιµοποιείται στο µεταξύ για δύο σκοπούς:
1) Για να πραγµατοποιηθεί το µεγαλύτερο πείραµα στους κοινωνικούς µηχανισµούς στην ανθρώπινη ιστορία: δεν έχουµε βιώσει ποτέ τη µισή ανθρωπότητα κλειδωµένη στο σπίτι µε τη συγκατάθεσή της, χωρίς διαµαρτυρία. Ακόµη περισσότερο σήµερα που το ήµισυ του ανθρώπινου είδους αντιπροσωπεύει περισσότερα από τρία δισεκατοµµύρια ανθρώπους, δηλαδή περισσότερους από όσα ανθρώπινα όντα είχαν πατήσει ποτέ στον πλανήτη Γη από την εµφάνιση του είδους µας µέχρι τον 19ο αιώνα.
2) Να αυξήσει τον έλεγχο και την επιτήρηση που ασκεί η κεντρική εξουσία σε όλους τους ανθρώπους. Φαίνεται πλέον φυσιολογικό οι πολίτες να µπορούν να εντοπιστούν και να ταυτοποιηθούν όπου κι αν πάνε, ό,τι κι αν κάνουν. Φυσικά οι κυβερνήσεις και οι µυστικές υπηρεσίες δεν περίµεναν τον ιό για να µας παρακολουθήσουν, όµως αυτό είναι άνευ προηγουµένου ποιοτικό άλµα, είναι το οριστικό τέλος κάθε απορρήτου.
Oι πόλεις µας φαίνεται σαν να πλήττονται από µια βόµβα νετρονίων, αυτή που εξαλείφει όλα τα ζωντανά όντα και αφήνει ανέπαφα τα πράγµατα, τα κτίρια και τα παρκαρισµένα αυτοκίνητα
Επίσης όλοι επωφελούνται από την κρίση όπως µπορούν: ο Ντόναλντ Τραµπ µόλις αποφάσισε ότι κατά τη διάρκεια της έκτακτης ανάγκης οι αµερικανικές βιοµηχανίες θα είναι σε θέση να παραβιάζουν όλους τους νόµους περί προστασίας του περιβάλλοντος µε ατιµωρησία. Ο Βίκτορ Ορµπάν ανέλαβε πλήρεις εξουσίες χωρίς χρονικά όρια. Ο Εµανουέλ Μακρόν επέκτεινε τις εβδοµαδιαίες ώρες εργασίας σε 60 και όλοι αγγίζουν την κορυφή των τρισεκατοµµυρίων δολαρίων και ευρώ που αντλούνται για να ξεπεράσουν την κρίση.
Βόµβες νετρονίων πάνω από τις πόλεις
Πάνω απ’ όλα η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιβάλλει ένα µοντέλο κοινωνίας ασηπτικό και αποστειρωµένο. Είναι ένα φρικτό, θανατηφόρο µοντέλο. Μια κοινωνία που καταργεί τις δηµόσιες συγκοινωνίες επειδή είναι µολυσµατικές. Ο θρίαµβος του αυτοκινήτου: πόσο ακριβά θα πληρώσουµε την εφήµερη καθαρότητα των ουρανών και της ατµόσφαιρας αυτών των µηνών µε δεκαετίες ρύπανσης από αυτοκίνητα και ιδιωτικές µεταφορές και µε τον θρίαµβο των πλαστικών που θα πρέπει τώρα να τυλίξουν τα πάντα για να αποφεύγεται οποιαδήποτε επαφή.
Τέλος: πόσο άσχηµη έκφραση η «κοινωνική αποστασιοποίηση». Τι είδους ιδανικό είναι αυτό; Να κοιτάζεις το σώµα του άλλου µε υποψία, δυσπιστία, όχι ως πηγή θερµότητας, ευχαρίστησης, αλλά ως µέσο µετάδοσης ιού. Επειτα η κοινωνική αποστασιοποίηση εισάχθηκε ως σωµατική αποµάκρυνση, αλλά αµέσως µετατράπηκε σε ανεκπλήρωτο χάσµα µεταξύ των τάξεων: οι εύποροι και οι οικονοµικά καλοστεκούµενοι θα κλειδωθούν στο σπίτι και θα αποµονωθούν από τον ιό µε ένα γεµάτο ψυγείο και γρήγορο διαδίκτυο, ενώ όλοι οι άλλοι στο εργοστάσιο, το µετρό, το νοσοκοµείο συνωστίζονται για να µολύνουν ο ένας τον άλλο.
Μας λένε ότι πρέπει να διατηρήσουµε τις κοινωνικές αποστάσεις για χρόνια. Μας προτείνουν µια κοινωνία χωρίς κινηµατογράφο, χωρίς θέατρα, χωρίς εστιατόρια, χωρίς τετ α τετ, χωρίς τόπους συνάντησης, χωρίς κοινωνικότητα. Ηδη τώρα οι πόλεις µας φαίνεται σαν να πλήττονται από µια βόµβα νετρονίων, αυτή που εξαλείφει όλα τα ζωντανά όντα και αφήνει ανέπαφα τα πράγµατα, τα κτίρια και τα παρκαρισµένα αυτοκίνητα. Ζούµε σε έναν καµβά του Ντε Κίρικο, σε µια µεταφυσική αφαίρεση.
Εν ολίγοις: εκµεταλλεύονται τον ιό για να σκοτώσουν την πόλη. Τίποτε καλό στην ανθρώπινη ιστορία δεν έχει γίνει ποτέ εκτός από το ότι οι άνθρωποι συναντιούνται, αλληλεπιδρούν, αγγίζουν ο ένας τον άλλο. Επειδή η πόλη, η µεγαλύτερη ανθρώπινη επινόηση, εφευρέθηκε ως τόπος διαλόγου, συνάντησης και επικοινωνίας. Εχετε παρατηρήσει ότι κανείς δεν µιλάει πλέον για σεξ; Ξαφνικά η ανθρωπότητα έγινε ασεξουαλική. Η ιρλανδική κυβέρνηση ήρθε να προτείνει τον αυνανισµό ως θεραπεία, αρκεί, λέει, να αποστειρώνει κανείς τα σεξουαλικά παιχνίδια.
Ευτυχώς υπάρχουν οι νέοι για τους οποίους η συνάντηση και η σωµατική επαφή είναι µια µη καταπιεσµένη ορµονική ανάγκη. Είναι αυτοί που θα σαµποτάρουν την κοινωνική αποστασιοποίηση. Είναι αυτοί που θα µας φέρουν πίσω στην πόλη και θα εξαλείψουν τη θανατηφόρα ουτοπία µιας κοινωνίας ασώµατης, ασηπτικής και αντικοινωνικής.
Το κείµενο από τα ιταλικά µετέφρασε η Φωτεινή Καριωτάκη
O Μάρκο ντ’ Εραμο είναι συγγραφέας και αρθρογράφος
