Με αφορμή τον γεωπολιτικό σεισμό που προκάλεσε το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν μιλάει στο Documento ο Αμερικανός πανεπιστημιακός Μαρκ Λεβάιν, βαθύς γνώστης της Μέσης Ανατολής
Η αμερικανική κατοχή είναι η βασική αιτία για τη σημερινή κατάσταση στο Ιράκ, υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο καθηγητής Νεότερης Ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια-Ιρβάιν Μαρκ ΛεΒάιν, ο οποίος εξηγεί γιατί ο κουρδικός αλυτρωτισμός απέχει πολύ από το να οδηγήσει σε ένα νεογέννητο και ανεξάρτητο Κουρδιστάν στο Ιράκ.
Σε ποιον βαθμό η αμερικανική κατοχή στο Ιράκ επηρέασε τη σημερινή κατάσταση στη χώρα με τον ενδεχόμενο διαμελισμό της;
Είναι η βασική αιτία. Δεν μπορείς να μιλήσεις για τη σημερινή κατάσταση στο Ιράκ χωρίς να αναφερθείς στην κατοχή, η οποία βάσει του διεθνούς δικαίου ήταν παράνομη και στηριζόταν σε ψέματα. Στην πραγματικότητα ήταν έγκλημα κατά της ειρήνης. Η εισβολή αποσύνθεσε εντελώς την κυβερνητική δομή του Ιράκ. Στόχος της κατοχής ήταν να παγιώσει την αμερικανική παρουσία και εξουσία στο Ιράκ. Οι Αμερικανοί εκτίμησαν ότι οι Ιρακινοί δεν είχαν συμφέρον να επιτρέψουν κάτι τέτοιο. Επομένως, σκοπός της κατοχής έγινε να μην αναπτυχθεί το Ιράκ και να μη βοηθηθούν οι Ιρακινοί να γίνουν πιο ανεξάρτητοι. Επρεπε να διασφαλιστεί ότι οι ΗΠΑ θα έμεναν στη χώρα όσο το δυνατόν περισσότερο ώστε να είναι αδύνατο για τους Ιρακινούς να δημιουργήσουν ξανά βιώσιμο και ανεξάρτητο κράτος. Από αυτή την άποψη η αμερικανική κατοχή ήταν πετυχημένη.
Οι σιίτες Ιρακινοί κατάλαβαν ότι η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ θα τους έφερνε για πρώτη φορά στην εξουσία και γι’ αυτό οι περισσότεροι ήταν πρόθυμοι να ανεχτούν τις ΗΠΑ για ένα διάστημα. Σήμαινε ότι θα μπορούσαν να ξεφορτωθούν μια κυβέρνηση που διέπραξε γενοκτονία σε βάρος τους και να αποκτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία.
Είναι πολύ παράδοξο. Από τη μία η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 ήταν καταστροφική, από την άλλη βοήθησε τους δύο μεγαλύτερους πληθυσμούς της χώρας, τους Κούρδους και τους σιίτες, να επιτύχουν έναν μεγάλο βαθμό ελευθερίας που δεν είχαν ποτέ πριν και δεν θα αποκτούσαν με το παλαιό καθεστώς.
Η κατοχή ευθύνεται και για την προσπάθεια των Κούρδων να ανεξαρτητοποιηθούν;
Το κουρδικό ζήτημα συνδέεται αλλά δεν προκλήθηκε εξ ολοκλήρου από την αμερικανική κατοχή στο Ιράκ. Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι Κούρδοι επιθυμούσαν την ανεξαρτησία τους ήδη από το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Αισθάνθηκαν τότε ότι η Κοινωνία των Εθνών τούς υποσχέθηκε ανεξαρτησία και δεν εκπλήρωσε ποτέ την υπόσχεσή της. Η επίτευξη της ανεξαρτησίας ήταν μακροπρόθεσμος στόχος τους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Κούρδοι ζουν σε διαρκή σύγκρουση με τους Αραβες γείτονές τους. Προφανώς υπήρξε συνεργασία στη διάρκεια των δεκαετιών. Μετά τη γενοκτονία σε βάρος τους από τον Σαντάμ Χουσεΐν είναι φυσικό ότι επιθυμούν ο κουρδικός πληθυσμός να είναι εντελώς ανεξάρτητος από το ιρακινό κράτος. Τώρα, αν αυτό είναι βιώσιμο, καλό ή όχι, και αν θα υπάρξει ποτέ ανεξάρτητο κουρδικό κράτος είναι διαφορετικά θέματα. Είναι μια απόφαση που πρέπει να λάβουν οι ίδιοι οι Κούρδοι. Υπάρχουν λόγοι να παραμείνουν στην ομοσπονδία με το Ιράκ. Υπάρχουν λόγοι και για να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Δεν είμαι σίγουρος, όμως, ότι οι ηγέτες τους έχουν δώσει όλα τα δεδομένα στον κουρδικό λαό.
Πού βρίσκονται σε αυτή την εξίσωση οι Κούρδοι της Συρίας;
Η συντριπτική πλειονότητα των Κούρδων θέλει ένα ανεξάρτητο κράτος στο Ιράκ. Αυτό δεν συμβαίνει στη Συρία. Εκεί οι Κούρδοι δεν υπέφεραν από την ίδια καταπίεση από τα διαφορετικά καθεστώτα της Συρίας όπως οι Κούρδοι του βόρειου Ιράκ από τον Σαντάμ. Επομένως υπάρχει ελαφρώς διαφορετική δυναμική. Χωρίς την αμερικανική εισβολή, φυσικά, τίποτε από αυτά δεν θα είχε την ευκαιρία να συμβεί. Αρα οι Κούρδοι επωφελήθηκαν σημαντικά από την αμερικανική παρουσία στο Ιράκ. Δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί. Από μία οπτική ήταν θείο δώρο. Και αυτό είναι κάτι που μου είπαν την πρώτη φορά που επισκέφθηκα το Ιράκ, το 2004.
Πώς βλέπετε την επόμενη ημέρα στο Ιράκ; Απειλείται η σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής;
Το δημοψήφισμα απειλεί τη σταθερότητα στην περιοχή. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι δεν είναι δίκαιο αίτημα. Επαφίεται στο ιρακινό κράτος να αντιμετωπίσει την επιθυμία κάποιων μελών της ιρακινής κοινωνίας να φύγουν και να βρει έναν ειρηνικό τρόπο για να γίνει αυτό. Δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν το δικαίωμα να επιθυμούν την ανεξαρτησία, ειδικά όταν αποτελούν διαφορετική εθνοτική ομάδα με μακροπρόθεσμες και καθιερωμένες αξιώσεις στην εδαφική περιοχή τους.
Αυτό που ελπίζω ότι θα κάνει η ιρακινή κυβέρνηση είναι να βρει πρώτα απ’ όλα ποιες συναινέσεις μπορεί να προσφέρει στους Κούρδους, οι οποίοι δεν βρίσκονται και στην καλύτερη θέση. Είναι αδύναμοι. Έχουν μια αξιόμαχη δύναμη μαχητών αλλά είναι ακόμη μικρή. Απαιτεί εξωτερική παρέμβαση. Εάν οι Αμερικανοί υποστηρίξουν την ιρακινή κυβέρνηση και πουν στους Κούρδους ότι εφόσον ψήφισαν την ανεξαρτησία οι αμερικανικές βάσεις θα φύγουν, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τη διαπραγματευτική στάση των Κούρδων. Δεν θα αντέξουν για πολύ οι Κούρδοι του Ιράκ εάν η Αμερική, η Τουρκία, το Ιράν και η κυβέρνηση της Βαγδάτης είναι εναντίον τους.
Και επτά γλώσσες και στη σκηνή με τον Τζάγκερ
Ο Μαρκ ΛεΒάιν διδάσκει Νεότερη Ιστορία της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια-Ιρβάιν. Είναι επίσης ροκ μουσικός, συγγραφέας και αρθρογράφος στο αγγλόφωνο Al Jazeera. Εχει κάνει θρησκευτικές σπουδές και πήρε διδακτορικό στη μελέτη της Μέσης Ανατολής από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης το 1999. Μιλάει επτά γλώσσες εκτός της αγγλικής: αραβικά, εβραϊκά, τουρκικά, περσικά, ιταλικά, γαλλικά και γερμανικά. Εχει γράψει ένα βιβλίο και πολλά άρθρα για το παλαιστινιακό ζήτημα και έχει ταξιδέψει σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Λατρεύει τη μουσική. Ως κιθαρίστας της ροκ που έχει ανέβει στη σκηνή με μεγάλα ονόματα όπως ο Μικ Τζάγκερ και ο Ντόκτορ Τζον, συνδύασε όλες τα αντικείμενα με τα οποία καταπιάνεται στο βιβλίο του «Χέβι μέταλ Ισλάμ: Ροκ, αντίσταση και ο αγώνας για την ψυχή του Ισλάμ». Στις σελίδες του παρακολουθεί και αναλύει την εξέλιξη της χέβι μέταλ σκηνής στο Μαρόκο, την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, στον Λίβανο, στο Ιράν και το Πακιστάν
