Με τον Μάριο Ντεζιάτι συναντηθήκαμε ένα βράδυ στο Κουκάκι κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στη χώρα μας. Τον κοίταζα και σκεφτόμουν πόσο ακριβής είναι στις περιγραφές του, πόσο καθαρά έχει καταφέρει να δει μια ολόκληρη γενιά. Ο συγγραφέας μεγάλωσε στη Μαρτίνα Φράνκα, μια μικρή πόλη του ιταλικού νότου, όπου έχουν σημαντικό ρόλο η καθολική Εκκλησία αλλά και η Αριστερά. Στους «Ασυμβίβαστους», που ήταν η αφορμή του ταξιδιού του στην Ελλάδα, γράφει για όσα βίωσε η γενιά των millennials, δηλαδή οι σημερινοί σαραντάρηδες, στην προσπάθειά τους να κόψουν τον ομφάλιο λώρο με το περιβάλλον τους και να διεκδικήσουν τη θέση τους στον κόσμο. Για το βιβλίο αυτό τιμήθηκε το 2022 με το σπουδαιότερο λογοτεχνικό βραβείο της Ιταλίας, το Premio Strega. Στη συζήτηση μας βοήθησε η διερμηνεία της Άννας Νούση.
Πώς ήταν τα εφηβικά σας χρόνια στη Μαρτίνα Φράνκα τη δεκαετία του 1990;
Η Μαρτίνα Φράνκα είναι μια πόλη μεσαίου μεγέθους –έχει 50.000 κατοίκους. Τη δεκαετία του 1990 κάποιος είχε εκεί όλες τις ευκαιρίες που θα μπορούσε να έχει σε μια αντίστοιχη πόλη του ιταλικού νότου. Τη συγκεκριμένη εποχή στην πόλη υπήρχαν κομμουνιστικές και καθολικές ενώσεις και οι νέοι, όπως οι ήρωες του βιβλίου, είχαν την υποχρέωση να λαμβάνουν καθολική παιδεία, ακόμη κι αν δεν ήταν καθολικοί. Η επιρροή της εκκλησίας ήταν τόσο έντονη που μπορούσες να τη νιώσεις στην ατμόσφαιρα.
Πώς θα χαρακτηρίζατε την παρουσία της Αριστεράς στον ιταλικό νότο εκείνη την εποχή;
Πολύ έντονη. Η περιοχή από την οποία κατάγομαι είναι πολύ κοντά στον Τάραντα όπου υπήρχε ένα τεράστιο εργοστάσιο στο οποίο απασχολούνταν 60.000 εργάτες. Ωστόσο η εργατική Αριστερά δεν ήταν όπως σε άλλα μέρη. Σύμφωνα με τον συνδικαλιστή και δοκιμιογράφο Τζουζέπε Ντι Βιτόριο, οι εργάτες της περιοχής ήταν μια μίξη μεταξύ εκείνων που δουλεύουν στον τομέα της μεταλλουργίας και όσων ασχολούνται με τη γη. Έτσι λοιπόν αυτή η Αριστερά ήταν αρκετά διαφορετική από εκείνη που ίσως φανταζόμαστε ή έχουμε συνηθίσει. Καθένας είχε ένα κομμάτι γης, οπότε επιστρέφοντας από το εργοστάσιο, πήγαινε σπίτι του και φρόντιζε τη γη του. Εξαιτίας της εκκλησίας και της οικονομικής ενίσχυσης που πρόσφερε, στην περιοχή ήταν πιο ισχυρή η παρουσία των χριστιανοδημοκρατών. Αυτό βέβαια αλλάζει από χωριό σε χωριό και από περιοχή σε περιοχή. Οι μόνες περιοχές που εξακολουθούν σήμερα να έχουν αριστερή κυβέρνηση στον ιταλικό νότο είναι η Πούλια και η Καμπανία, όλες οι άλλες ανήκουν στη Δεξιά.
Ανέκαθεν στην ιταλική κοινωνία υπέβοσκε και ο φασισμός. Αλήθεια, η Ιταλία έχει επεξεργαστεί το θέμα αυτό;
Θα απαντήσω λίγο προβοκατόρικα. Οι Ιταλοί δεν ήταν ποτέ φασίστες. Οι παππούδες μας ήταν φασίστες για κάποια περίοδο αλλά αυτό συνέβη εξαιτίας των Γερμανών. Κι έπειτα απλά σταματήσαμε να είμαστε φασίστες. Σαν να ήρθε ένα διαστημόπλοιο, κατέβασε τους φασίστες, κυβέρνησαν για περίπου είκοσι χρόνια και στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, δηλαδή με την ιταλική συνθηκολόγηση, ήρθε και τους πήρε πίσω… Όπως λέμε και στην ψυχανάλυση, πρόκειται για απώθηση. Οι Ιταλοί έχουν απωθήσει τα γεγονότα, σε αντίθεση με τους Γερμανούς που έκαναν ψυχανάλυση και κατανόησαν όσα τους συνέβησαν. Στην πραγματικότητα είναι πιο δύσκολο για εμάς γιατί δεν έχουμε επεξεργαστεί την ιστορία μας με αποτέλεσμα το θέμα του φασισμού να παραμένει άλυτο μέχρι σήμερα κι έτσι να διακρίνουμε στη σημερινή κυβέρνηση κάποια στοιχεία αυταρχισμού.
Θα έλεγε κάποιος ότι το βιβλίο σας είναι και μια μελέτη πάνω στη ρευστότητα της προσωπικής ταυτότητας.
Η προσωπική ταυτότητα είναι κάτι από το οποίο δεν μπορούμε να πιαστούμε, δεν είναι ένα έδαφος στέρεο, αλλά περισσότερο ένα ταξίδι με συνεχείς εναλλαγές. Η ζωή περικλείει πολλές εμπειρίες που μας διαμορφώνουν: μετακομίσεις, πένθη, έρωτες, χωρισμοί. Κάθε μέρα γινόμαστε κάτι άλλο.
Για να επαναορίσουμε τον εαυτό μας χρειάζεται να μετακινούμαστε συχνά;
Δεν χρειάζεται τίποτε. Το μόνο που ίσως χρειάζεται είναι να θέτουμε ερωτήματα.
Πότε έρχεται η ενηλικίωση;
Ίσως σε κάποιες περιπτώσεις είναι καλό να μην φτάσουμε εκεί, ειδικά διανοητικά.
Γιατί;
Ρωτάτε κάποιον που πάντα αναζητούσε την ανάλαφρη πλευρά της ζωής. Θέλουμε να αγγίξουμε τον ουρανό και ίσως να μπορούμε αν είμαστε σε ανάλαφρη διάθεση. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι όπως υπάρχει η ευφορία της ανόδου άλλο τόσο υπάρχει και η άγρια χαρά της πτώσης.
Info
Το βιβλίο «Ασυμβίβαστοι» του Μάριο Ντεζιάτι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση
