Μια συζήτηση με την πολυσχιδή καλλιτέχνιδα για το νέο της άλμπουμ «Yenna», τη διαδικασία της ολοκλήρωσής του και τον ρατσισμό.
Η Μαρίνα Σάττι δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Με σκληρή δουλειά κατάφερε µέσα σε µικρό χρονικό διάστηµα να παγιωθεί καλλιτεχνικά ως µια παρουσία αυτόφωτη και ιδιαίτερη µες στην ελληνική µουσική. Είναι ένα κράµα πολυπολιτισµικότητας όχι µόνο λόγω της ελληνοσουδανικής καταγωγής της, αλλά βασικά χάρη στα ακούσµατά της και στις σπουδές της εδώ και στο εξωτερικό. Αταξινόµητη ως δηµιουργός, πειραµατίζεται µε την παράδοση, την ποπ, ακόµη και µε το πιο εξωστρεφές λαϊκό τραγούδι, όπως φανερώνει η «Yenna», ο πρώτος µεγάλος δίσκος της που της έδωσε την ευκαιρία να συνυπάρξει µε σηµαντικούς δηµιουργούς όπως η Λένα Κιτσοπούλου, η Φωτεινή Λαµπρίδη, ο Μάρκος Κούµαρης, ο iAMSTRONG κ.ά. Θυµήθηκα ξανά τον ωραίο δηµόσιο λόγο της στη διάρκεια της κουβέντας µας, η οποία είχε αφορµή τόσο την κυκλοφορία του άλµπουµ της όσο και την πρώτη live παρουσίασή του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την 1η Ιουλίου.
Μες στην τόση υπερπληροφόρηση του ίντερνετ είναι καλό να µιλάει κάποιος όποτε έχει κάτι να πει;
Συµφωνώ. Οπως τώρα που ολοκληρώθηκε η δουλειά µου και ήρθε η ώρα να µιλήσω γι’ αυτήν. Νωρίτερα, όπως ξέρετε κι εσείς, όταν πρέπει να χτίσεις κάτι χρειάζεται συγκέντρωση – το πολύ σκόρπισµα γύρω γύρω δεν βοηθάει. Μπορεί βέβαια κάποιος να διαβάσει τη συνέντευξή µας και να σκεφτεί: «Αυτή έχει κάτι τώρα να πει;». Εγώ τουλάχιστον µιλάω για µια δουλειά που µε απασχόλησε τρία χρόνια και για µένα ήταν ολόκληρη η ζωή µου. Ηταν η σκέψη µε την οποία κοιµόµουν και ξυπνούσα κάθε µέρα.
Σπουδάσατε αρχιτεκτονική, µουσική και σε δραµατική σχολή. Υπάρχει συγγένεια/συνέχεια µεταξύ αυτών των τριών γνωστικών πεδίων;
Βασικά υπάρχει συνέχεια στη ζωή. Ολα συνδέονται µε κάποιον τρόπο και το συνειδητοποιώ περισσότερο όσο περνάει ο καιρός. Παλαιότερα θεωρούσα ορισµένα πράγµατα σκόρπιες κουκκίδες – πλέον βλέπω ότι βγάζουν νόηµα… είναι κοµµατάκια ενός παζλ. Η ενασχόληση και η τριβή µε ένα αντικείµενο µας κάνουν να συνειδητοποιούµε πράγµατα όχι µόνο για το αντικείµενο αλλά και για τον εαυτό µας: τα όριά µας, τα κολλήµατά µας, τις δυσκολίες µας. Αυτήν τη γνώση κουβαλάς παντού στη συνέχεια. Αν δεν είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ µε το θέατρο, ίσως να µάθαινα κάποια πράγµατα αρκετά αργότερα. Τα θέµατα αυτά τα βρήκα µπροστά µου τώρα που έφτιαξα ένα άλµπουµ συγκεκριµένης θεµατικής, ακόµη και το πώς θα διαχειριστώ το tracklist, τι σηµαίνει το κάθε τραγούδι για µένα, πώς θα εκφράσω το καθετί που αισθάνοµαι. Τη διαχείριση των µέσων µου θα έλεγα ότι την έµαθα µέσα από το θέατρο.
Περάσατε από το Μπέρκλι, ένα όχι τυχαίο κολέγιο. Πέραν της ακαδηµαϊκής τριβής σας µε την παραγωγή και την ενορχήστρωση, νιώσατε να ανοίγει το µυαλό σας;
Σίγουρα, αν και µουσικός δεν γίνεσαι από το πανεπιστήµιο. Υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι µουσικοί οι οποίοι µπορεί να µην είχαν την ευκαιρία να πάνε στο πανεπιστήµιο. Με την ίδια λογική ούτε µια ξένη γλώσσα µαθαίνεις µόνο µέσω µιας σχολής. Μπορείς να ταξιδέψεις, να διαβάσεις βιβλία, να συνοµιλήσεις µε ανθρώπους και σταδιακά να µάθεις τη γλώσσα τους.
Η ζωή βιώνεται, δεν διδάσκεται.
Ακριβώς, απλώς για µένα η εµπειρία της Αµερικής είχε να κάνει πιο πολύ µε το κοινωνικό κοµµάτι και µε το ότι βρέθηκα σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον όπου έκανα φίλους από όλο τον κόσµο. Είδα να µην υπάρχουν σύνορα µεταξύ των ανθρώπων και στη µουσική φυσικά – πήγα για να σπουδάσω τζαζ ενώ παλαιότερα άκουγα κλασική ή ποπ µουσική. Στο Μπέρκλι κατάλαβα ότι ένα fusion που γινόταν µετέφερε τις εικόνες, τα βιώµατα και την προσωπική ιστορία του καθενός. Είχα φίλους από την Ιαπωνία π.χ. που έπαιζαν πιάνο και άκουγαν τζαζ και σκεφτόσουν: «Για δες, αυτός είναι από την Ασία αλλά παίζει τζαζ µοναδικά, άρα δεν υπάρχουν κουτάκια ούτε στη µουσική ούτε στους ανθρώπους». Εκεί είδα ποια είµαι σε ό,τι αφορά την προσωπική µου ταυτότητα και το ίδιο συνέβη και µε τη µουσική.
Οι άνθρωποι είναι συγκοινωνούντα δοχεία, επηρεάζουµε ο ένας τον άλλο;
Αυτό το είδα κατά τη δηµιουργία του άλµπουµ, αφού οτιδήποτε έκανα πριν από τη «Yenna» είχε γίνει λίγο πιο χειροποίητα, στο σπίτι µου µε κάποιους λίγους φίλους µου. Τώρα που θέλησα να κάνω κάτι πιο µεγάλο χρειάστηκε να προσεγγίσω αρκετούς στιχουργούς και µουσικούς. Εµαθα πόσο πολύ ωραίο είναι να µην είσαι µόνος σε όλη αυτήν τη διαδικασία, αν και η έκφραση «πόσο ωραίο είναι» µου ακούγεται λίγη. Πόσο µαγικό και ενδιαφέρον είναι να συνεργάζεσαι µε άλλους ανθρώπους. Πόσο µάλλον όταν οι συνεργάτες µου είναι άνθρωποι που εκτιµώ και θαυµάζω και έχουµε γίνει φίλοι. Εγώ τους προσέγγισα και τους ζήτησα να µε βοηθήσουν σε αυτό που προσπαθούσα να πω. Εννοείται λοιπόν πως είµαστε συγκοινωνούντα δοχεία και γι’ αυτό προσέχω µες στην υπερπληροφόρηση του ίντερνετ να µη λειτουργώ µόνο ως δέκτης, αλλά και ως ποµπός. Στο παρελθόν ήµουν πιο εσωστρεφής και ο δρόµος ήταν πιο µοναχικός.
Είχατε υποστεί στο παρελθόν ρατσιστική επίθεση στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πιστεύετε ότι τα ακραία ρατσιστικά φαινόµενα είναι σε ύφεση στον τόπο µας σήµερα;
∆εν ξέρω αν είναι σε ύφεση, αλλά θέλω να πιστεύω ότι τουλάχιστον οι άνθρωποι της δικής µου γενιάς είναι πιο ανοιχτοί µε τη διαφορετικότητα που υπάρχει γύρω τους. Σίγουρα η κατάσταση δεν είναι όπως την εποχή που ήρθε ο πατέρας µου από το Σουδάν. Παντού, ακόµη και στη µόδα, υπάρχει χώρος για κάτι διαφορετικό και καινούργιο. Παλαιότερα οι γυναίκες µοντέλα έπρεπε να είναι ψηλές και ξανθιές. Αυτήν τη στιγµή υπάρχουν µοντέλα και µε άλλους σωµατότυπους. Για να είναι κάτι όµορφο δεν είναι ανάγκη να βασίζεται σε στερεότυπα. Η οµορφιά και η γοητεία είναι πέραν των κιλών και του ύψους ενός ανθρώπου. Αντίστοιχα, υπάρχει χώρος και στη µουσική – γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια οι µεγαλύτερες επιτυχίες στα τραγούδια είναι ισπανόφωνες και όχι αγγλόφωνες. Είναι ωραίο που έχουµε την ευκαιρία να ταξιδεύουµε στο εξωτερικό, να παίζουµε σε φεστιβάλ και να τραγουδάµε τα δικά µας τραγούδια στα ελληνικά. Να µην αλλάζουµε για να γίνουµε αποδεκτοί.
Τρία χρόνια για να βγει ένας δίσκος είναι σαφώς µια επώδυνη διαδικασία. Ο τίτλος «Yenna» έχει να κάνει και µε τους πόνους της ανθρώπινης γέννας;
Ακριβώς. Ο τίτλος προέκυψε από συζητήσεις µε τον Πάνο ∆ήµα, τον δάσκαλό µου στο τραγούδι, µε το που ήρθα από την Κρήτη στην Αθήνα. Ακόµη και τώρα αν χρειαστώ κάτι, κάνουµε µαθήµατα. Επειδή µε έχει παρακολουθήσει σε όλα τα στάδια µου λέει: «Μαρίνα µου, πάντα εσύ προσπαθούσες να φτιάξεις κάτι». Είναι ότι για µένα έχουν σηµασία τα πάντα, ακόµη και η µικρότερη λεπτοµέρεια, εξού και οι φίλοι µου µε λένε ακόµη έφηβη. Αυτό το «εντάξει µωρέ, λεπτοµέρεια, µην κολλάµε» για µένα δεν υπάρχει. Τα πράγµατα είναι έτσι ή αλλιώς και η λεπτοµέρεια καθορίζει τελικά τη συνολική εικόνα. Η «Yenna» ήταν σαν ηµερολόγιο, µια καταγραφή όλων των σταδίων που εγώ πέρασα µέσα απ’ όλη αυτήν τη διαδικασία. Ο Πάνος λοιπόν µου είπε πως έκανα προσπάθεια για να βγάλω κάτι από µέσα µου, άρα ήταν σαν µια γέννα και, ως γνωστόν, κάθε γέννα εµπεριέχει πόνο. Τουλάχιστον ήξερα για τι ήθελα να µιλήσω, κάτι σχεδόν αυτοβιογραφικό.
Υπάρχει και το στερεότυπο της γυναίκας που προορισµός της είναι τα παιδιά. Ισως µε µια καλλιτεχνική γέννα «καθαρίζεις» και µε το συγκεκριµένο κοινωνικό στερεότυπο.
Με την ίδια λογική υπάρχει και το στερεότυπο του άντρα που οδηγείται στην πατρότητα, αν τη θέλει και το αισθάνεται. ∆εν θεωρώ ότι η µητρότητα είναι ο προορισµός της γυναίκας· εγώ τουλάχιστον δεν το έχω αισθανθεί. Θέλω να είµαι χαρούµενη και δηµιουργική και αν αυτό συµβεί µε κάποιον άνθρωπο, καλώς να γίνει. Αν εγώ όµως κάνω µουσική και γυρνάω τον κόσµο και εξελίσσοµαι, πάλι καλώς. Ο προορισµός του άντρα δηλαδή ποιος είναι; Να κοιτάει την καριέρα του, ενώ της γυναίκας είναι να κάθεται στο σπίτι και να γεννάει µωρά; Γι’ αυτό ακριβώς το στερεότυπο µιλάει το βίντεο του «Πάλι», µε τα κορίτσια να ετοιµάζονται για τον γάµο, να βάφονται και να χτενίζονται και να περιφέρουν τη νύφη πάνω σε ένα άλογο. Θέλουν να την παντρέψουν εν ολίγοις για να αρχίσει να γεννάει µωρά.
Θυµάµαι κάτι που µου είχατε πει παλαιότερα, ότι δεν χρειάζεται να υποφέρουµε πάντα για να έχουµε ένα αποτέλεσµα.
Οχι όµως ότι δεν πρέπει και να πονέσουµε για να κάνουµε τέχνη. Εγώ θα έλεγα ότι νιώθω σήµερα πολύ χαρούµενη και ευτυχισµένη που ένα πράγµα το οποίο έφτιαχνα τόσο καιρό βρίσκεται εκεί έξω και το ακούει ο κόσµος. Εχει δηµιουργηθεί ένας διάλογος, υπάρχει πλέον ένα αντίκρισµα. Ολα αυτά χωρίς τον άλλο δεν έχουν νόηµα. Προφανώς έκανα αυτήν τη µουσική για να την επικοινωνήσω στον κόσµο. Οταν είµαστε µόνοι µας και δεν υπάρχει κάποιος δίπλα µας να µοιραζόµαστε τα πράγµατα, τι νόηµα έχει; ∆εν ξέρω πώς αλλιώς θα µπορούσε να γίνει, χωρίς να βγεις απ’ το comfort zone σου ή να πάρεις ρίσκα. Καθώς έγραφα τραγούδια-καταγραφές των ακουσµάτων µου πέρασα από µεγάλη αυτολογοκρισία. Είπα κάποια στιγµή: «Καλά, τώρα εγώ θα βγάλω ένα τσιφτετέλι σε στιλ “Ρίξε στο κορµί µου σπίρτο να πυρποληθώ”;». Ηθελε µεγάλη διαπραγµάτευση µε τον εαυτό µου και µετά είπα: «Συγγνώµη, εγώ δεν το έγραψα; ∆εν υπήρχε λόγος για να µου βγει;». Είναι σαν να έχεις πάρει ένα ρούχο και προτού το φορέσεις για να βγεις να πεις: «Εγώ θα το φορέσω αυτό τώρα; Τι θα πουν οι άλλοι;». Στο τέλος όµως σκέφτεσαι: «Εγώ θα το βάλω γιατί µου αρέσει». Ε, πάντα κάποιος θα βρεθεί που µπορεί να µην του αρέσει το γούστο σου.
Προτού ξεκινήσουµε την κουβέντα µας µου είπατε ότι είστε κουρασµένη. Για ποιο λόγο το αναφέρατε;
Μου λείπει ύπνος, αλλά κατά τ’ άλλα νιώθω πολύ χαρούµενη και γεµάτη. Κοιµόµουν και ξυπνούσα τόσα χρόνια µε τη σκέψη πότε θα βγει αυτός ο δίσκος. Πλέον, τώρα που ο δίσκος έχει βγει, δεν το λέω αυτό. Εχουµε και την παρουσίαση στο Μέγαρο Μουσικής την 1η Ιουλίου, οπότε είπα ότι µου άξιζε να πάω για µια εβδοµάδα σε ένα νησί και να κολυµπήσω, κάτι που είχα δύο χρόνια να κάνω. Να είµαι στη θάλασσα και να κοιµηθώ δέκα δώδεκα ώρες την ηµέρα, αφού συνήθως κοιµόµουν γύρω στις πέντε ώρες. Να πάρω δυνάµεις, σαν να λέµε, για να γυρίσω για τα επόµενα.
INF0
Η Μαρίνα Σάττι θα ανέβει στη σκηνή του Κήπου του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών την 1η Ιουλίου (21.00).