Η σκηνοθέτιδα και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης κάνει το ντεμπούτο της στην Επίδαυρο
Το πρωινό στην Κυψέλη αποδεικνύεται απαιτητικό. Περιλαμβάνει οργιώδη και εκδικητικά πάθη μυθικών προσώπων καθώς και οδηγούς επιβίωσης για τους κοινούς θνητούς διά χειρός φιλοσόφων, ιστορικών και σοφιστών. Η Μαριάννα Κάλμπαρη, η σκηνοθέτιδα και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, εμβαπτισμένη στην αιώνια γοητεία του μύθου της Μήδειας, προσπαθεί να προσεγγίσει το μέγα μυστήριο του έρωτα και της προδοτικής ματαίωσης. Γιατί η δική της «Μήδεια» διαπράττει αλλεπάλληλα στυγερά εγκλήματα, παραδομένη στον οίστρο και στη βαρβαρότητα του έρωτα.
Τι είδους κεφάλαιο στη ζωή των ανθρώπων είναι η ερωτική προδοσία;
Νομίζω ότι δεν υπάρχει ούτε ένας που δεν έχει προδοθεί έστω και μια φορά στη ζωή του. Είναι φοβερό το σοκ της ερωτικής προδοσίας, γίνεται κανείς ξένος προς τον άλλο –εκείνον που μέχρι τότε αγαπούσε– όσο και προς τον εαυτό του. Η προδοσία δηλητηριάζει ακαριαία την ψυχή και το μυαλό. Και μέσα από αυτήν τη συναισθηματική διαδικασία μπορεί ο οποιοσδήποτε να οδηγηθεί σε ακραίες σκέψεις ή πράξεις που δεν έχουν καμία σχέση με όσα πρεσβεύει ως άνθρωπος. Η προδοσία ξυπνά τον πρωτογονισμό μας.
Εχετε ανακαλύψει, υπό αυτό το καθεστώς, πράγματα για τον εαυτό σας που σας τρομάζουν;
Εχω πολύ έντονη τη μνήμη αυτής της διαπίστωσης σε νεαρή ηλικία και ήταν ακόμη χειρότερα τα πράγματα γιατί, όπως και να το κάνουμε, όσο μεγαλώνουμε μαθαίνουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Είμαι σίγουρη πια ότι ο έρωτας φτάνει για να μας τρομάξει. Σαφώς υπάρχει η υπέροχη, φωτεινή πλευρά του –υπό την επήρεια της οποίας νιώθουμε ότι όλα μας ανήκουν–, αλλά από την άλλη, όπως λέει ο Πλούταρχος, «ακόμη κι αν μαραθεί από τον χρόνο ή από τη λογική ο έρωτας δεν εγκαταλείπει την ψυχή». Αυτό σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να μας φορτίσει μοιραία.
Από την άλλη, πιστεύετε πως ο έρωτας εξανθρωπίζει, όπως στην περίπτωση της Μήδειας;
Πράγματι, ο έρωτας αναγκάζει τη Μήδεια να απωθήσει τη βάρβαρη πλευρά της. Και ίσως αν ο Ιάσονας δεν την είχε προδώσει αυτό να κρατούσε για πάντα, σαν σε παραμύθι.
Η Μήδεια συνδιαλέγεται με το απόλυτο – ερωτεύεται και μισεί με τον ίδιο απόλυτο τρόπο. Εχουμε ξεχάσει ως άνθρωποι να ζούμε μεγάλα συναισθήματα;
Αυτό το ερώτημα μας βασάνισε τρομερά στις πρόβες. Γιατί, ναι, μας λείπει τρομερά το συναισθηματικό ύψος, ακόμη και στον έρωτα. Υπάρχει ο φόβος να μην εμπλακούμε πολύ και πληγωθούμε. Στην εποχή μας όλα φαίνεται ότι πρέπει να είναι μικρά, ελέγξιμα, βολικά. Και όμως, θα ήταν τόσο διαφορετική η ζωή αν αισθανόμασταν περισσότερο – και δεν εννοώ μόνο αν ερωτευόμασταν περισσότερο. Ο έρωτας είναι κινητήρια δύναμη, καύσιμο για τα πάντα. Συνεπώς, τον συναντάς στον τρόπο που ζεις, δουλεύεις, προσπαθείς, σκέφτεσαι· ο έρωτας είναι ο δρόμος για να ξεκλειδώσει το πάθος στη ζωή μας και, κατά τη γνώμη μου, το πάθος είναι ο μόνος τρόπος για να συνειδητοποιήσεις ότι η ζωή αξίζει. Και είναι θλιβερό που ως κοινωνία έχουμε βάλει το πάθος στην άκρη.
Καταπιάνεστε με ένα πολυπαιγμένο έργο. Πού στρέφετε τη σκηνοθεσία σας;
Ο έρωτας μιλάει απευθείας στην ψυχή του καθενός μας και ξυπνάει προσωπικά βιώματα. Την ίδια στιγμή μας ενώνει καθώς έχει την ίδια επίδραση σε όλους μας· μπροστά του γινόμαστε όλοι παιδιά. Ξεκινώντας από αυτό το δεδομένο, αναρωτήθηκα πώς θα πούμε αυτή την ιστορία, πώς θα φέρουμε στη σκηνή τα μυθικά πρόσωπα. Γιατί η Μήδεια –ανάμεσα σε όλες τις τραγωδίες– εκπροσωπεί ό,τι πιο ζωντανό και κοντινό σ’ εμάς, ακριβώς επειδή το βίωμα του έρωτα δεν αλλοιώνεται στον χρόνο. Κατέληξα, λοιπόν, στη σκέψη των εμβόλιμων κειμένων (αντλώντας από τον Πλούταρχο, τον Αντιφώντα, τον Θεόκριτο, τον Πλάτωνα) ώστε να εξυπηρετήσουν την προσωπική σκέψη του καθενός μας πάνω στον μύθο.
Σας ενδιαφέρει να κάνετε μια ριζοσπαστική ή μια καλή παράσταση;
Εκ των πραγμάτων κάνω μια πρόταση, αν και ποτέ δεν ξεκινώ να δουλεύω δίνοντας προτεραιότητα εκεί. Την ίδια ώρα δεν μπορώ να αγνοήσω ότι η «Μήδεια» φιλοξενείται στον χώρο της Επιδαύρου, ένα θέατρο που απευθύνεται σε πολλούς ανθρώπους· επομένως δεν θα κάνω μια παράσταση για λίγους. Αναζητώ λοιπόν, μαζί με την ομάδα, τον δικό μου τρόπο, το προϊόν της δικής μου προσέγγισης και αισθητικής.
Τι σας κινεί σκηνοθετικά τα τελευταία χρόνια;
Μεγάλο ρόλο στις επιλογές μου παίζει το ίδιο το Θέατρο Τέχνης. Αυτό συμβαίνει συνειδητά και ασυνείδητα. Σκέφτομαι ποια παράσταση θα ήταν καλό να ανέβει αναφορικά με το ρεπερτόριο της τρέχουσας χρονιάς. Από εκεί και πέρα, προκειμένου να μπορέσω να σκηνοθετήσω κάτι, σταθερή μου ανάγκη παραμένει να βρω ένα σημείο σύνδεσης. Αλλιώς δεν έχει νόημα. Η «Μήδεια», ωστόσο, είναι ξεχωριστή περίπτωση· είναι ένα έργο που λάτρευα από πάντα, που ήθελα τρομερά να σκηνοθετήσω, ένα κείμενο που με απασχολεί από τα φοιτητικά μου χρόνια και ποτέ δεν έφυγε από το κομοδίνο μου. Ακόμη και ως ηθοποιός, ως μέλος του Χορού, έχω παίξει στη «Μήδεια» το 1995, πάλι σε παραγωγή του Θεάτρου Τέχνης με τη Ρένη Πιττακή στον ομώνυμο ρόλο.
Προσέρχεστε στην Επίδαυρο ως σκηνοθέτιδα ή ως εκπρόσωπος ενός από τα ιστορικότερα θέατρα της χώρας;
Ταυτίζομαι με το Τέχνης γιατί καθρεφτίζει αυτό που με ενδιαφέρει: ένα θέατρο συνόλου. Με απασχολεί η αναζήτηση μέσα από τη συλλογικότητα, η απλότητα με την οποία οφείλεις να αφηγηθείς μια ιστορία. Παρ’ όλα αυτά δεν ξεκινώ να σκηνοθετήσω σκεπτόμενη ότι εκπροσωπώ το Θέατρο Τέχνης. Αν θα πετύχω σκηνοθετώντας για λογαριασμό του ή όχι είναι άλλη ιστορία.
Το credit της Επιδαύρου μετράει για σας ή την έχετε απομυθοποιήσει;
Εχοντας παίξει αρκετές φορές στην Επίδαυρο εξακολουθεί να μου προκαλεί το ίδιο δέος. Δεν είναι μόνο η μοναδικότητα του χώρου αλλά και η μοναδικότητα της αίσθησης.
Η Επίδαυρος σηματοδοτεί και την επιστροφή σας ως ηθοποιού έπειτα από πολλά χρόνια. Σε τι διαδικασία σας έχει βάλει αυτή η συμμετοχή;
Αρχισα να ασκούμαι εντατικά γιατί η Επίδαυρος είναι πεδίο πρωταθλητισμού. Και το σώμα και η φωνή σου πρέπει να βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο, απλώς και μόνο για να μπορέσεις να υπάρξεις εκεί. Σε κάθε περίπτωση είναι μεγάλη η χαρά που θα μοιραστώ όλο τον κόσμο μιας παράστασης, από τον οποίο ως σκηνοθέτιδα μένω αναγκαστικά απέξω.
Η ενασχόληση με τη σκηνοθεσία σάς έχει στερήσει την εμπειρία του μεγάλου ρόλου;
Αισθάνομαι ότι ήδη κάνω συναρπαστικά πράγματα. Ναι, ο ηθοποιός βιώνει κάτι μεγάλο αλλά, όχι, δεν έχω απωθημένα.
INFO
Η «Μήδεια» του Ευριπίδη (όπου παρατίθενται αποσπάσματα από έργα αρχαίων συγγραφέων όπως τα «Ειδύλλια» του Θεόκριτου, τα «Ονειροκριτικά» του Αρτεμίδωρου, τον «Ερωτικό» του Πλούταρχου, το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα), μια συμπαραγωγή του Θεάτρου Τέχνης και του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, παρουσιάζεται στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 4 και 5 Αυγούστου.
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς.
Σκηνοθεσία: Μαριάννα Κάλμπαρη.
Πρωταγωνιστούν: Μαρία Ναυπλιώτου, Χάρης Φραγκούλης και αλφαβητικά οι Γεράσιμος Γεννατάς, Μαριάννα Κάλμπαρη, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σύρμω Κεκέ κ.ά.