Μαρία Τζομπανάκη: «Είμαι βαμμένη Κρητικιά ως το κόκαλο» [συνέντευξη στο Documento]

Η εκρηκτική ηθοποιός μιλάει για τον «Σασμό», την κρητική βεντέτα, την κρίση και την πολιτική.

Κάθε παρουσία της στην ελληνική τηλεόραση ή στον κινηµατογράφο ήταν θέµα συζήτησης. Και αυτό γιατί το εκρηκτικό µεσογειακό ταµπεραµέντο της δεν µπορεί να αφήσει κανέναν/καµία αδιάφορο/η. Ο ρόλος της µάτερ φαµίλιας που ανέλαβε φέτος στον «Σασµό», στη µεταφορά του µυθιστορήµατος του Σπύρου Πετρουλάκη στην τηλεόραση του Alpha, µοιάζει µε επιστέγασµα της διαχρονικής της παρουσίας στη µικρή οθόνη – για άλλη µια φορά λοιπόν η «βαµµένη» Κρητικιά ηθοποιός βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων. Την αναζητήσαµε για να συζητήσουµε µαζί της µε αφορµή τον «Σασµό» και η συνέντευξη ανοίχτηκε σε θέµατα της επικαιρότητας.

Στον ρόλο της Καλλιόπης στον «Σασµό» κινείστε µε εντυπωσιακή φυσικότητα. Αναρωτιέµαι αν έχετε ζήσει από κοντά κάποια κρητική βεντέτα;

Ο αδερφός της γιαγιάς µου σκοτώθηκε στα 18 του χρόνια από ένα ατυχές συµβάν όταν µπήκε στη µέση για να σταµατήσει τον τσακωµό µεταξύ ενός κολλητού του φίλου και ενός άλλου και δέχτηκε εκείνος τη µαχαιριά. Το σπίτι του και η οικογένειά του ζητούσαν εκδίκηση, ενώ έβγαλαν και ένα τραγούδι που είχε κάνει πολύ µεγάλη εντύπωση στην τοπική κοινωνία. Η γιαγιά µου τότε µεσολάβησε προκειµένου να συγχωρεθεί ο δολοφόνος του αδερφού της και να µην ξεκινήσει βεντέτα µε αλληλοσκοτωµούς.

Μου λέγατε νωρίτερα πως είστε βαµµένη Κρητικιά. Τι εννοείτε ακριβώς;

Εζησα στην Κρήτη µέχρι τα 18 µου, αλλά δεν «έφυγα» ποτέ από το νησί. Οταν µιλάµε στην Κρήτη για κάποιον που έχει εµµονή µε κάτι σε υπερθετικό βαθµό λέµε ότι είναι βαµµένος ως το κόκαλο. Ετσι κι εγώ είµαι βαµµένη Κρητικιά ως το κόκαλο. Όλη η ύπαρξή µου βασίζεται στην Κρήτη.

Θεωρείτε ότι η κρητική κοινωνία είναι µητριαρχική ή πατριαρχική;

Είναι µητριαρχική· ανέκαθεν ήταν. Οχι όµως µε την έννοια της γυναίκας που κάνει κουµάντο στην οικογένεια. Αλλά –κι αυτό είναι σηµαντικό– δεν παίρνει αποφάσεις ο άντρας χωρίς να συναποφασίσει η γυναίκα. Την κυριαρχική φύση της Κρητικιάς µάνας δεν την αµφισβητεί κανένας. Της έχει δοθεί το στέµµα της δύναµης και της στοργής. Οι Κρητικές από µικρή ηλικία «εκπαιδεύονται» να σέβονται την οικογένεια και να την ενδυναµώνουν. Ξέρουν να στηρίζουν την οικογένεια και τον άντρα τους.

Στη δική σας οικογένεια πώς ήταν τα πράγµατα;

Οταν πέθανε σε µικρή ηλικία η µητέρα µου ήµουν ακόµη παιδί. Κι όµως ένιωσα αµέσως την ανάγκη να στηρίξω την οικογένειά µας. Ο ρόλος της µητέρας, της συζύγου, της κόρης, της αδερφής είναι πολύ σηµαντικός για την κρητική οικογένεια. ∆εν είναι απλές ανθρώπινες φιγούρες αλλά καρποί της δύναµης και της αγάπης. Αυτό δεν σηµαίνει ότι ο άντρας στην κρητική κοινωνία εξοστρακίζεται ή υποβαθµίζεται. Εξω από τον στενό κύκλο της οικογένειας η γυναίκα σιωπά. Ο άντρας φαίνεται να οδηγεί την οικογένεια στην αρένα της ζωής, αλλά η γυναίκα είναι εκείνη που τον στηρίζει ουσιαστικά και πάρα πολύ δυναµικά.

Περιµένατε την επιτυχία του «Σασµού» ή θεωρούσατε ότι το θέµα του θα είχε µόνο τοπικό ενδιαφέρον;

Είναι εγωιστικό να πω ότι την περίµενα, αλλά είναι αλήθεια. Περίµενα ότι θα έχει µεγάλη επιτυχία, όχι όµως σε αυτό τον βαθµό. Οταν συναντάς κόσµο στον δρόµο και σου λένε «σ’ ευχαριστώ» ξαφνιάζεσαι. Είναι αλλιώς να σου λένε «µπράβο» κι αλλιώς «σ’ ευχαριστώ». Το πρώτο το έχω εισπράξει αρκετά στη ζωή µου και µε θεωρώ τυχερό άνθρωπο που το έχω ζήσει, αλλά το «ευχαριστώ» είναι η πρώτη φορά που το βιώνω τόσο έντονα.

Υπάρχει εξήγηση γι’ αυτό;

Τα τελευταία 10-15 χρόνια περάσαµε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Συµπτωµατικά είναι το ίδιο χρονικό διάστηµα –15 χρόνια– που λείπω από την τηλεόραση. Οχι από τη δουλειά γενικά ή από τα κοινά, αλλά από την ελληνική τηλεόραση. Ολα αυτά τα χρόνια ο κόσµος έζησε την οικονοµική κρίση που επηρέασε κάθε τοµέα, όπως άλλωστε και την τέχνη όπου υπήρξε έντονη ένδεια. Στη γενικότερη κρίση αξιών (και στην πολιτική φυσικά) προστέθηκε τα τελευταία χρόνια και η πανδηµία – όλοι νιώσαµε ότι δεν αντέχουµε άλλο. Κι εγώ το βίωσα όπως οι υπόλοιποι. Σε αυτή την κατάσταση λοιπόν χρειαζόµασταν κάτι αληθινό. Κάτι που να µη µας παραµυθιάζει, αλλά να µας θυµίζει ότι η ζωή έχει και τα καλά της δίπλα σε όλα τα κακά της, έχει και την οµορφιά δίπλα στην ασχήµια της. Σε αυτήν τη δουλειά υπάρχουν η αγάπη και ο έρωτας δίπλα στο κακό που εκφράζεται µέσω της άδικης αντιµετώπισης σε µια ανθρώπινη ιστορία που εκδηλώνεται µέσω της αντιδικίας ανάµεσα σε δύο οικογένειες. Η µυθοπλασία του «Σασµού» –από την αρχική ιστορία του Σπύρου Πετρουλάκη– ακουµπά στην αλήθεια, καθώς φέρνει στοιχεία από την κρητική παράδοση. Ολα αυτά όµως δεν θα λειτουργούσαν αν δεν υπήρχαν τόσο καλοί συντελεστές σε όλα τα επίπεδα της παραγωγής. Πολλοί είναι εκείνοι που ταυτίζονται µε τις περιπέτειες των ηρώων του «Σασµού». Σκεφτείτε ότι καθώς πλησιάζει η στιγµή που προετοιµάζεται ένας φόνος στη σειρά παίρνω µηνύµατα από φαν που µε παρακαλούν να επέµβω ώστε να αποφευχθεί.

Προσέξτε µόνο µη ζήσετε καταστάσεις Αρτέµη Μάτσα που τον προπηλάκιζαν επειδή ήταν «συνεργάτης των Γερµανών» και «χαφιές» και δεν µπορούσε να βγει από το σπίτι του.

Λέτε να µου επιτεθούν στη λαϊκή επειδή είµαι η κακιά της σειράς; (γελάει) Το έχω ζήσει κι αυτό. Οταν έκανα τη «Λάουρα» του Ξενόπουλου µε τον Γιώργο Κιµούλη ήµουν κοριτσάκι. Ηταν µόλις η δεύτερη δουλειά µου και είχαµε µεγάλη επιτυχία γιατί για πρώτη φορά µια εικοσάχρονη έπαιζε την εικοσάχρονη. Μέχρι τότε οι 30χρονες έπαιζαν τις µικροκοπέλες, οπότε η διαφορά φάνηκε στο κοινό και έγινε χαµός. Κυριολεκτικά δεν µπορούσα να περπατήσω στον δρόµο και αναγκαζόµουν να παίρνω ταξί για να πηγαίνω όπου ήθελα. Ακόµη και στα Χανιά όταν πήγαινα κρυβόµουν καθώς όταν έβγαινα έξω µου τραβούσαν τα ρούχα, πολύς κόσµος µαζευόταν έξω από το σπίτι µου κ.λπ. Θυµάµαι µια µέρα στην Ακαδηµίας που µε στρίµωξαν δεκάδες γυναίκες και παραλίγο να µε δείρουν. Προσπαθούσαν να µου σκίσουν τα ρούχα ή να µου τραβήξουν τα µαλλιά λέγοντάς µου «δεν ντρέπεσαι», «κοντεύει να πεθάνει η µάνα σου από τη στενοχώρια», επειδή το προηγούµενο βράδυ είχαν δει ένα επεισόδιο όπου η ηρωίδα που υποδυόµουν µπήκε σε µοναστήρι. Είχα πάθει σχεδόν αγοραφοβία τότε και δεν ήθελα ούτε να δουλέψω επειδή ήµουν απροετοίµαστη. Μικρό παιδί. Ο Ορφέας (σ.σ.: Ορφέας Αυγουστίδης, ο γιος της) ήταν πολύ καλύτερα προετοιµασµένος όταν πρωτοβγήκε στη δουλειά γιατί και οι δύο γονείς του είµαστε ηθοποιοί και τα ζούσε όλα αυτά από µικρός, του είχαµε µιλήσει µε τον Ντίνο. Εγώ ήρθα από την Κρήτη χωρίς να ξέρω τίποτε και µου ήρθε κεραυνός. Σε αυτές τις περιπτώσεις ή θα καβαλήσεις καλάµι ή θα τροµάξεις τόσο πολύ που θα µαζευτείς στη γωνιά σου. Εγώ έπαθα το δεύτερο. Για καιρό µου έλεγε ο Κιµούλης: «Βρε πάµε να παίξουµε στο θέατρο» και του έλεγα «Γιώργο µου, δεν µπορώ να αντιµετωπίσω άλλες τέτοιες καταστάσεις».

Οι συνέπειες της δηµοσιότητας πάντως σήµερα εκδηλώνονται και µε άλλους τρόπους, έτσι δεν είναι;

Ναι, βέβαια. Πλέον η µεγάλη φασαρία γίνεται στα social media. Και οι εκδηλώσεις λατρείας ή οι ύβρεις σε βρίσκουν µες στο σπίτι σου. Αυτό κι αν είναι ζόρικο ή τροµακτικό. Λύση µόνο φαινοµενικά υπάρχει. Κλείνεσαι στο σπίτι σου, είσαι ασφαλής και δεν ανοίγεις καµιά οθόνη. Οµως δεν γίνεται να ζεις έτσι καθώς αποµακρύνεσαι όχι απλώς από την πραγµατικότητα, αλλά κι από την ίδια τη ζωή. Κι αν είσαι έτοιµος να ρισκάρεις να βγαίνεις έξω, τότε θα πρέπει να είσαι προετοιµασµένος για το ενδεχόµενο να δεχτείς είτε µπουγέλα είτε ανθοδέσµες. Το µυστικό είναι να είσαι ψύχραιµος και να τα αντιµετωπίζεις µε χιούµορ. Κυρίως όµως πρέπει να έχεις σεβασµό για όλους τους ανθρώπους που διαθέτουν τον πολύτιµο χρόνο τους στους άλλους, έστω και µε µορφή της παρακολούθησης ενός σίριαλ. Προσωπικά µε τιµά η σκέψη ότι τόσο πολύς κόσµος περιµένει να δει την τηλεοπτική δουλειά στην οποία συµµετέχω. Και φυσικά µε χαροποιεί.

Είπατε πριν για τη δεκαπενταετή απουσία σας από την τηλεόραση. Γιατί λείψατε τόσο πολύ;

Καταρχάς ήµουν αντιδήµαρχος στον ∆ήµο της Αθήνας. Οταν καταπιάνοµαι µε κάτι θέλω να το κάνω όσο καλύτερα µπορώ. ∆εν θα µπορούσα να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά στα του δήµου αν είχα και την τηλεόραση. Ειδικά στο κοµµάτι της πολιτικής έκανα την πρακτική µου πηγαίνοντας καθηµερινά στον δήµο από νωρίς το πρωί και µάθαινα διαρκώς νέα πράγµατα. Η αγωνία µου ήταν να εκπροσωπήσω τους πολίτες που µε ψήφισαν έχοντας καθαρή και ήσυχη τη συνείδησή µου. Γι’ αυτό άλλωστε σε αρκετές ψηφοφορίες του δηµοτικού συµβουλίου απείχα επειδή δεν συµφωνούσα µε όσα άκουγα.

Σε ποια πράγµατα κυρίως διαφωνούσατε;

∆εν ήθελα να µε περιορίζουν. ∆εν ήθελα να εκπροσωπώ µεγάλη µερίδα πολιτών την οποία στο τέλος θα ένιωθα ότι κορόιδευα. ∆εν θα το επέτρεπα ποτέ στον εαυτό µου. Ούτε στο σπίτι µου το κάνω αυτό – αν έκανα κάποια λάθη στο µεγάλωµα του γιου µου π.χ., τα έκανα από συναισθηµατική ανωριµότητα. Κυρίως διαφωνούσα ως προς τον τρόπο που θα δινόταν λύση σε κάποιο θέµα. Και αυτή η στάση µου συνιστούσε πολιτική πράξη που ήταν αντίθετη σε πολλές επιλογές της παράταξης µε την οποία είχα συµπαραταχτεί.

Η εποχή που ζούµε είναι µια εποχή δικαιοσύνης για τις γυναίκες; Kαι δεν αναφέροµαι µόνο στο #MeToo.

Ας πούµε ότι είναι µια καλή αρχή. Θα ήθελα πάντως να δω αυτήν τη δικαιοσύνη για όλο τον κόσµο. ∆εν είναι µόνο η σεξουαλική κακοποίηση. Υπάρχουν πολλών µορφών κακοποιήσεις. Είναι επίσης πολύ σοβαρό και αποκαρδιωτικό το bullying κατά των γυναικών στο επαγγελµατικό πεδίο. Ωστόσο δεν πρέπει να αποστρέφουµε το βλέµµα µας από τις κακοποιήσεις κατά παιδιών ή και αντρών. Η δικαιοσύνη πρέπει να υπάρχει για όλους. Μια αρχή που µου έδωσαν οι γονείς µου και την ακολουθώ πιστά είναι να µην κάνεις αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν. Αν το τηρούσαµε όλοι αυτό, δεν θα υπήρχαν αυτά τα φαινόµενα.

Και γιατί δεν το τηρούµε;

Γιατί υπάρχουν απίστευτος εγωισµός και απληστία.

Εχει αλλάξει η Κρήτη που ξέρατε από τα παιδικά σας χρόνια;

Ναι, δυστυχώς. Ο τουρισµός εισέβαλε στο νησί και το σάρωσε. Είναι αδιανόητο οι ακτές µας, όπου κολυµπούσαµε ελεύθερα κάποτε, να ανήκουν πλέον σε µεγάλες επιχειρήσεις που σε χρεώνουν για να έχεις πρόσβαση στη θάλασσα. Μια άλλη αρνητική συνέπεια είναι πως η χαρακτηριστική εγκάρδια φιλοξενία των Κρητικών έχει εµπορευµατοποιηθεί σε πολλά σηµεία της πεδινής αστικής Κρήτης, ειδικά εκεί όπου έχουν χτιστεί πολλά ξενοδοχεία. Ευτυχώς ο πολιτισµός της Κρήτης διασώζεται σε κάποιους ορεινούς τόπους και προσπαθούµε να τον διασώσουµε και να τον διαδώσουµε. Κάτι που επιχείρησα µε την ίδρυση του πολιτιστικού κέντρου στον Μυλοπόταµο – συνειδητή η επιλογή του µέρους, αν και Χανιώτισσα, για να βρίσκεται στο κέντρο του νησιού.

Μοιράζετε τον χρόνο σας µεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Η ζωή στη Νέα Υόρκη πώς είναι;

Οι Αµερικανοί ζούνε µε το µότο «αν δεν είσαι πρώτος, δεν είσαι τίποτε». Παρότι σκληρό και σχεδόν σοκαριστικό, προσωπικά µε ιντριγκάρει, επειδή µου αρέσει να δίνω πάντα τον καλύτερο εαυτό µου σε ό,τι κάνω και βουτάω µε τα µούτρα στη δουλειά. Πάντως, επειδή ως άνθρωπος έχω πάντα καλές προθέσεις, ξεκινώ κάθε περιπέτεια µε τη σκέψη στο καλό. Αυτό συνέβη και µε τη Νέα Υόρκη που είναι συγκλονιστική πόλη.