Η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης μιλά για τη φετινή Μπιενάλε που έχει θέμα τις «Φαντασιακές εστίες»
Ενα ταξίδι 100 ημερών σε τέσσερις ηπείρους και 35 χώρες υπόσχεται στους επισκέπτες της η 6η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης μέσα από τα έργα 95 μεμονωμένων καλλιτεχνών και ομάδων που συμμετέχουν στη φετινή διοργάνωση με θέμα «Φαντασιακές εστίες / Ιmagined homes». Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, που πρωτοσυστήθηκε στο κοινό το 2007, ανοίγει στις 30 Σεπτεμβρίου θέτοντας στον πυρήνα του σκεπτικού της το σπίτι ως φαντασιακή σύλληψη και κατασκευή. Η φετινή έκτη διοργάνωση ξεκινά έναν καινούργιο κύκλο λειτουργίας, με νέα δομή και έμφαση στο συμμετοχικό επιμελητικό σχήμα, όπως λέει στο Documento η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του οργανωτικού φορέα της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης Μαρία Τσαντσάνογλου.
Πώς χαρακτηρίζετε την πορεία της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης στα δέκα χρόνια της λειτουργίας της;
Η Θεσσαλονίκη και γενικότερα η Ελλάδα είχαν ανάγκη από ένα μεγάλο και διεθνούς εμβέλειας εικαστικό γεγονός για να ενισχύει τον διάλογο των καλλιτεχνών από την Ελλάδα με τους καλλιτέχνες του εξωτερικού. Νομίζω ότι η πρώτη Μπιενάλε το 2007 έχει καταγραφεί ως ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Ξεκινήσαμε τότε με δύο προσκεκλημένους επιμελητές από το εξωτερικό και έναν από την Ελλάδα· αυτό γινόταν μέχρι και το 2011. Στην τέταρτη και πέμπτη Μπιενάλε προχωρήσαμε με το μοντέλο του ενός επιμελητή και στην έκτη στη σειρά ο χαμηλός προϋπολογισμός μάς ανάγκασε να επανασχεδιάσουμε τον τρόπο με τον οποίο δουλέψαμε. Ετσι τη φετινή διοργάνωση έχει αναλάβει η ομάδα επιμελητών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που αποτελείται από δέκα άτομα και δεν υπάρχει προσκεκλημένος επιμελητής από το εξωτερικό.
Η φετινή έχει και άλλες καινοτομίες σε σχέση με τις προηγούμενες;
Μια καινοτομία είναι ότι το 50% των καλλιτεχνών που συμμετέχουν προέρχεται από ανοιχτή πρόσκληση. Οι επιμελητές επέλεξαν μέσα από τη δική τους έρευνα τους μισούς από τους συμμετέχοντες και στη συνέχεια έγινε ανοιχτή πρόσκληση προς τη διεθνή καλλιτεχνική κοινότητα. Είχαμε μάλιστα τη συγκλονιστική συμμετοχή των 1.350 προτάσεων, απ’ όπου έπρεπε να επιλέξουμε μόνο περίπου 45. Επίσης, φέτος σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε για πρώτη φορά δημιουργούμε ένα πρόγραμμα δημιουργικής διαμονής καλλιτεχνών (artists’ residency program), θέτοντας με αυτό τον τρόπο τις βάσεις για έναν θεσμό residency που έλειπε από τη Θεσσαλονίκη.
Πόσο σημαντική είναι η Μπιενάλε στον ιστό του προγράμματος του ΚΜΣΤ;
Είναι μια από τις σημαντικότερες δράσεις του Μουσείου, μια από τις ταυτότητές του. Ο κόσμος της τέχνης στο εξωτερικό έχει πιστέψει ότι στη Θεσσαλονίκη γίνεται πολύ σοβαρή προσπάθεια και έχει καταγραφεί ως ένα σημαντικό γεγονός διεθνώς. Παράλληλα, είναι σημαντική γιατί προσπαθούμε να δώσουμε βήμα και σε καλλιτέχνες από χώρες που δεν έχουνε άμεση πρόσβαση στον καλλιτεχνικό κόσμο, όπως από την Κεντρική Ασία, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική.
Ποια είναι η σχέση της Μπιενάλε με την πόλη;
Εμείς είμαστε οι διοργανωτές, αλλά δεν είναι η Μπιενάλε του ΚΜΣΤ. Είναι η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης. Τη στηρίζουν ο δήμος και πολιτιστικοί φορείς, συμμετέχουν όλα τα αδελφά μουσεία, συνεργαζόμαστε με το ΚΘΒΕ. Είναι μια Μπιενάλε που απλώνεται μέσα στην πόλη και πάνω από 100 μέρες η Θεσσαλονίκη είναι γεμάτη σύγχρονη τέχνη. Αυτό ενισχύει συνολικότερα το προφίλ της Θεσσαλονίκης ως μια πόλη σύγχρονου πολιτισμού, αυτό ακριβώς που θέλουμε να αναδείξουμε. Συμβάλλουμε με τον τρόπο μας να καταστήσουμε σαφές ότι η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη με πλούσιο σύγχρονο πολιτισμό και δικαιούται να χαρακτηριστεί ως μια πόλη που υπάρχουν καινοτομίες στην καλλιτεχνική δημιουργικότητα.
Ποιος είναι ο ρόλος μιας Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης σε μια κοινωνία;
Αφενός να προσφέρει στην ανάπτυξη του τόπου και μιλάμε για τον πολιτιστικό τουρισμό και το πολιτιστικό προφίλ της πόλης – άλλωστε οι Μπιενάλε είναι Μπιενάλε των πόλεων, όχι των χωρών. Αφετέρου έχει να κάνει με το έργο των καλλιτεχνών. Κάθε Μπιενάλε επιλέγει τα έργα της και έχει τις δικές της θεματικές. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε εμείς από την πρώτη διοργάνωση και το συνεχίσαμε τα δέκα χρόνια είναι να προτείνουμε θέματα τα οποία απασχολούν την κοινωνία, θέματα που δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα που απασχολούν σήμερα τους πολίτες.
Το θέμα της Θεσσαλονίκης είναι φέτος οι «Φανταστικές εστίες». Περί τίνος πρόκειται;
Η Συραγώ Τσιάρα, η διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης του ΚΜΣΤ και της 6ης Μπιενάλε Θεσσαλονίκης που επέλεξε αυτό το θέμα, έθεσε ως αφετηρία το προσφυγικό ζήτημα· η Μπιενάλε αντιλαμβάνεται την έννοια της εστίας ευρύτερα σε σχέση με αυτό που είναι για τον κάθε άνθρωπο –οικείο και ασφαλές– και θέλει να δείξει μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών πόσο αυτό μπορεί να μεταλλάσσεται και να αφορά ζητήματα καθαρά προσωπικά. Ακόμη και το ίδιο το ανθρώπινο σώμα μπορεί να είναι μία εστία ή ένας ουτοπικός χώρος τον οποίο αναζητούμε.
Σε λίγες μέρες το ΚΜΣΤ παρουσιάζει έκθεση με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών στην Κίνα, στο Εθνικό Μουσείο Τεχνών του Πεκίνου όπου η Ελλάδα συμμετέχει ως τιμώμενη χώρα στην 7η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της κινεζικής πρωτεύουσας.
Η Κίνα είναι μια χώρα που η σύγχρονη τέχνη διαρκώς βγαίνει στο προσκήνιο με πολλές και άκρως ενδιαφέρουσες προτάσεις. Η έκθεση «Το σώμα – Η ψυχή – Ο τόπος. Σύγχρονοι Ελληνες καλλιτέχνες» που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Ετους Πολιτιστικών Ανταλλαγών και Συνεργασίας Πολιτιστικών Βιομηχανιών Ελλάδας – Κίνας δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα του καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας μας και επιδιώκουμε με αυτή την πρώτη μεγάλη παρουσία στο Πεκίνο σύγχρονων καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα να δικτυωθούμε και να διευρύνουμε τις συνεργασίες μας με πολιτιστικούς φορείς της Κίνας. Και πιστεύω ότι θα το πετύχουμε. Ηδη έχουμε συμφωνήσει μια ανταποδοτική έκθεση σύγχρονων Κινέζων καλλιτεχνών στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 2018.
