Το 2004 η Μαρία Λυραράκη μαζί με την Ιρίνα Μανσούροβα, xόρεψαν ξέφρενα δίπλα στον Σάκη Ρουβά που ερμήνευσε το «Shake it» στη Γιουροβίζιον, αυτή ήταν η αφορμή να την μάθουμε ως χορεύτρια. Αυτό που δεν ξέρουν οι περισσότεροι είναι, ότι είχε σημαντική χορευτική πορεία πριν και μετά από αυτό. Απόφοιτος της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης, με σπουδαίες συνεργασίες στο ενεργητικό της (Χάρης Mανταφούνης, Δημήτρης Παπάζογλου, Φωκάς Ευαγγελινός), χορογράφησε μεταξύ άλλων γνωστούς τραγουδιστές στη Γιουροβίζιον και καλλιτέχνες για το «Υour Face Sounds Familiar», το «Dance with me», το ΜAD.
Μας μιλά για συνεργασίες και φιλίες εντός και εκτός σκηνής, για ευτράπελα και στιγμές που την στιγμάτισαν ως χορεύτρια και επιμένει να τονίζει την κακή τακτική της κυβέρνησης που συνεχίζει να λειτουργεί απαξιωτικά απέναντι στις αναγνωρισμένες σχολές χορού, με εξοντωτικά μέτρα, κλειστές σχολές για έξι μήνες και νέο ΦΕΚ, τονίζοντας: «Δεν μας υπολογίζουν, είμαστε μη υπολογίσιμοι, αισθάνομαι ότι θέλουν να μας αφανίσουν. Φαίνεται καθαρά από την στάση τους, ότι για εκείνους δεν αποτελούμε δυστυχώς μέρος του πολιτισμού».
Αποφοιτήσατε από την Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης. Μια σχολή που χρειάζεται πειθαρχία και σκληρή δουλειά. Τι θυμάστε πιο έντονα από την περίοδο φοίτησης σας;
Έδωσα εξετάσεις για το φυτώριο της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης ενώ πήγαινα ακόμα σχολείο και πραγματικά πέρασα από σπόντα. Πήγα με μια φίλη, πέρασα εγώ ενώ εκείνη κόπηκε. Δώσαμε εξετάσεις 270 άτομα και πέρασαν οι 17.Ξεκινήσαμε έχοντας ένα απαιτητικό πρόγραμμα μαθημάτων, ιστορία τέχνης, ιστορία μουσικής, ανατομία, ψυχολογία και ατέλειωτες ώρες χορού. Τότε έδιναν μεγάλη βάση στο μπαλέτο, τώρα δίνουν στο σύγχρονο χορό. Εκείνη την περίοδο αποφοίτησαν από την σχολή σπουδαίοι χορευτές, μεταξύ αυτών και ο Κωνσταντίνος Ρήγος.
H Koύλα Πράτσικα ίδρυσε την εν λόγω σχολή το 1932 και το 1973 την παραχώρησε στο ελληνικό κράτος. Εκτός από τις αλλαγές διοίκησης όλα αυτά τα χρόνια με τα προβλήματα που τις συνοδεύουν, το δυναμικό της συνεχίζει να τροφοδοτεί τις μεγαλύτερες ομάδες χορού της Ευρώπης;
Τα τελευταία χρόνια είναι η αλήθεια ότι δεν έχω παρακολουθήσει τι συμβαίνει με την σχολή. Εννοείται όμως ότι μια σχολή τέτοιου κύρους απαιτεί συνέχεια και σταθερότητα. Την περίοδο που φοίτησα εγώ, λειτουργούσε άψογα. Πηγαίναμε οντισιόν στο εξωτερικό, κάναμε παραστάσεις. Υπήρχε αυτή η σύνδεση με τον χώρου του εξωτερικού και μαθαίναμε τις εξελίξεις του χορού. Υπήρχε αυτή η δυνατότητα και η σύνδεση με τα διεθνή χορευτικά πεπραγμένα.
Παιδιά με πολύ μεγάλο ταλέντο αλλά το κομμάτι της στήριξης από το Υπουργείο Πολιτισμού που ανήκει η σχολή, όχι αυτό που θα έπρεπε, όπως έχουν τονίσει διευθυντές της σχολής, που έχουν παραιτηθεί. Παρόλα αυτά μια τέτοια σχολή με μεγάλη ιστορία και μνήμη, δίνει ελπίδα για το μέλλον του χορού στην Ελλάδα;
Η αλήθεια είναι ότι όπως αντιμετωπίζεται αυτήν τη στιγμή ο χορός στην Ελλάδα από την κυβέρνηση και οι Αναγνωρισμένες Κρατικές Σχολές χορού, δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι θετικό. Είμαι αρκετά πληγωμένη και θυμωμένη. Αλλά θα έχουμε την ευκαιρία να σας εξηγήσω τι εννοώ.
Για να επιστρέψουμε όμως στη δική σας πορεία. Από το μπαλέτο του Φωκά Ευαγγελινού, βοηθός χορογράφου και χορογράφος πολλών καλλιτεχνών, πολλές συμμετοχές στη Eurovision, στενή συνεργάτης για πολλά χρόνια του AΝΤ1 στο «Your face sounds familiar» και ιδιοκτήτρια της σχολής χορού Dance with me.Το stage θέλει κότσια.
Πραγματικά αξιόλογες συνεργασίες, πολύ καλές δουλειές. Ειδικά στο «Your face sounds familiar» έκλεισα τέσσερις σεζόν. Μέχρι πριν από τρία χρόνια ήμουν εκεί. Πολύ απαιτητική παραγωγή, εξαιρετικοί καλλιτέχνες και γίνεται τεράστια προσπάθεια για να βγει αυτό το αποτέλεσμα. Οι συμμετέχοντες πρέπει μέσα σε τρεις μέρες να φτάσουν και να παρουσιάσουν μια εικόνα, που οι καλλιτέχνες είχαν μήνες να προετοιμαστούν για το αποτέλεσμα επί σκηνής. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ο Άρης Πλασκασοβίτης, όταν έκανε το «Shake it» του Ρουβά, έκανε από το πρωί ως το βράδυ προπόνηση με μια δασκάλα ενόργανης για να μάθει την ανάποδη τούμπα, που έκανε ο Ρουβάς.
To 2004 κάνατε ένα ξέφρενο χορό με την Ιρίνα Μανσούροβα δίπλα στον Σάκη Ρουβά που τραγουδούσε και χόρευε το «Shake it» στην Eurovision. Πολλές πρόβες, πολλές ώρες δουλειάς, χωρίς μπάτζετ και στήριξη. Νιώθατε πριν έρθει το αποτέλεσμα και η επιτυχία αυτής της παρουσίας, ότι απλά πηγαίνατε βόλτα στη Κωνσταντινούπολη;
Θεωρώ ότι το σημαντικότερο γεγονός ήταν ότι κάναμε μια σπουδαία εμφάνιση τρεις άνθρωποι επί σκηνής. Δεν ήταν απλά ο Σάκης πλαισιωμένος από δυο χορεύτριες. Ήμασταν εξ’ αρχής όλοι στη σκηνή, για αυτό έμεινε όλο αυτό τόσο έντονα στον κόσμο. Ήμασταν μια ομάδα, με μεγάλη ψυχή και μηδενικό μπάτζετ. Ήταν μια καταλυτική στιγμή για να μάθει επιτέλους ο κόσμος τα ονόματα των χορευτών.
Είναι αλήθεια ότι κάθε φορά που τυχαίνει να παίζετε το βίντεο από αυτή σας την παρουσία, νιώθετε το ίδιο άγχος;
Με πιάνει μια ταχυπαλμία. Ήταν τόσο έντονο αυτό που ζήσαμε τότε, που και το τραγούδι να ακούσω μόνο, ζω την στιγμή σαν ντεζαβί.
Πολλοί έψαξαν μετά από χρόνια να βρουν την Ιρίνα, χωρίς να τα καταφέρουν. Εσείς κρατήσατε επαφή μαζί της;
Είμαστε κουμπάρες. Κάναμε κάποιες εμφανίσεις μετά τη Γιουροβίζιον με τον Σάκη, μετά δεν ασχολήθηκε. Έκανε οικογένεια, αφιερώθηκε σε αυτή και το παιδάκι της. Δεν ασχολήθηκε ξανά με τα Social.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο άγχος σας κάνοντας το πρώτο επίσημο βήμα στον επαγγελματικό στίβο;
Δεν είχα κανένα άγχος, γιατί είχα πάρα πολύ καλούς συνεργάτες. Ήμουν στην ομάδα του Χάρη Μανταφούνη, του Δημήτρη Παπάζογλου. Ο Φωκάς όταν ξεκινήσαμε να συνεργαζόμαστε ήταν το νούμερο ένα. Μας προστάτευε, μας πρόσεχε, μας είχε πάντα σε πολύ καλές δουλειές, με καλούς τραγουδιστές. Μεγάλα χορευτικά σόου, μεγάλα μπάτζετ, μεγάλος αριθμός χορευτών. Είχαμε τόσο πολύ δουλειά που το άγχος μας ήταν πότε θα καταφέρουμε να πάμε διακοπές. Για οχτώ συνεχόμενα χρόνια δεν είχα καταφέρει να κάνω διακοπές. Αν τότε ήμασταν επαγγελματικά στο 10 τώρα είμαστε στο 4 με το ζόρι.
Tρία χρόνια μετά την πρώτη σας επαφή με την Eurovision, το 2007 επιμεληθήκατε την χορογραφία του Σαρμπέλ, στο τραγούδι «Γεια σου Μαρία», ακολούθησε η Καλομοίρα το 2008 με το «Secret combination», οι Koza Μostra με τον Αγάθωνα στο «Alcohol is free» το 2013, οι Argo με το «Utopian Land» η Μαρία Έλενα Κυριακού στο «One last breath». Ποια ήταν η πιο δύσκολη χορογραφία;
Δεν ήταν ακριβώς δύσκολη, απλά οι Argo ήταν αρκετά άπειροι για να σταθούν στην σκηνή, έπρεπε να τους εξηγήσω περισσότερα πράγματα στην κινησιολογία, ακόμα και το πού έπρεπε να κοιτάνε.
Πως φτάνετε στο τελικό αποτέλεσμα μιας χορογραφίας; Έχει να κάνει με τον καλλιτέχνη με τον οποίο συνεργάζεστε;
Έχει να κάνει με την αίσθηση που σου βγάζει το τραγούδι, τον ρυθμό, τον καλλιτέχνη που προσπαθείς να στηρίξεις. Δεν προσπαθείς να τον κάνεις χορευτή, προσαρμόζεις την χορογραφία πάνω του για να είναι άνετος με αυτό που έχει να κάνει.
Έχει τύχει να χορογραφήσετε κάποιον που δεν είχε ρυθμό;
Ναι και μάλιστα ήταν τραγουδιστής. Απόρησα, πώς μπορεί να τραγουδάει χωρίς να έχει καμία σχέση με τον ρυθμό. Εκεί με κάποιες κινήσεις, κάποια τρικ προσπαθείς να βοηθήσεις, να τον στηρίξεις.
Yπάρχουν άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου που έχετε ιδιαίτερη σχέση και έχετε ξεχωρίσει;
Ο Σαρμπέλ, η Καλομοίρα, ο Σάκης Ρουβάς, η Έλενα Παπαρίζου, ο Φωκάς είναι πολύ κοντινοί μου άνθρωποι. Χαθήκαμε το τελευταίο διάστημα λόγω Covid-19 και επειδή έπεσα με τα μούτρα στο άνοιγμα της σχολής χορού μου, ανυποψίαστη για το τι θα ακολουθούσε.
Γνωρίζω ότι με τον Φωκά Ευαγγελινό εκτός από κοινά μουσικά βήματα, σας συνδέουν και σημαντικά βήματα ζωής. Θέλετε να μου μιλήσετε για αυτή την ιδιαίτερη σχέση;
Είμαστε κουμπάροι, έχει βαφτίσει τον γιό μου Άγγελο, είναι φίλος, είναι το στήριγμα μου. Μην ξεχνάτε ότι συνεργαστήκαμε από το 1996-2008. Είναι πάντα δίπλα μου. Σε αυτή την περίοδο μάλιστα στην φάση που είμαστε, δίνουμε ο ένας στον άλλο «παρηγοριά στον άρρωστο». Όλοι έχουμε πληγεί, δεν έχει κανείς διαφορετικά προνόμια, ούτε χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης.
Ο γιος σας χορεύει και αν όχι θα τον παροτρύνατε να ασχοληθεί με τον χορό;
Δεν χορεύει, είναι ταγμένος στον αθλητισμό. Ήταν στην εθνική καταδύσεων και τα τελευταία χρόνια κάνει άλμα επί κοντώ. Δεν θα τον παρότρυνα για κανέναν λόγο να ασχοληθεί επαγγελματικά με τον χορό. Υπάρχει ανταγωνισμός και μεγάλη ανασφάλεια στο αν θα βρεις δουλειά.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν και έχοντας συνυπάρξει χορευτικά με τον Σάκη Ρουβά για πάρα πολλά χρόνια, ποια ήταν η πιο απρόβλεπτη χορευτική στιγμή μαζί του επί σκηνής;
Στο Ρεξ είχε ένα εξοπλισμό με έναν γάντζο και έπρεπε να κατέβει από το ταβάνι, σαν να πετούσε, και να προσγειωθεί στην σκηνή. Έμεινε δυο μέτρα πάνω από το stage, κάτι συνέβη με τον μηχανισμό, γυρνούσε γύρω από τον εαυτό του, δεν μπορούσε να κατέβει και τραγουδούσε «Όλα καλά», χωρίς τίποτα να είναι στην πραγματικότητα καλά. Κάποια άλλη φορά του είχα ρίξει κατά λάθος μπουνιά κάτω από το σαγόνι, με αποτέλεσμα να φύγει το κεφάλι του σε άλλη κατεύθυνση.
O Σάκης θα μπορούσε να ήταν εκτός από τραγουδιστής, ένας σπουδαίος επαγγελματίας χορευτής;
Άνετα, είναι όχι μόνο πολυτάλαντος και δουλεύει σαν το σκυλί, αλλά είναι πρωταθλητής σε ό,τι και αν βάλει στόχο.
Αν σας ζητούσα να μου επιλέξετε από τον μουσικό χώρο πέντε τραγουδιστές με εξαιρετικό χορευτικό ταλέντο, ποιους θα διαλέγατε;
Φουρέιρα, Παπαρίζου, Καλομοίρα και από τον ευρύτερο καλλιτεχνικό χώρο τον Άρη Πλασκασοβίτη, τον Κρατερό Κατσούλη, την Κόνυ Μεταξά, τη Βίκυ Σταυροπούλου, που έχει απίστευτη αντίληψη ρυθμού και κίνησης. Μου είναι πολύ συμπαθής και μου βγάζει απίστευτη θετικότητα.
Η κυβέρνηση στο πλαίσιο προστασίας για την Covid-19 έκλεισε τις σχολές χορού τον Νοέμβριο και σας άνοιξαν 15 Ιουνίου, για να κλείσετε στις 30 Ioυνίου. Φαντάζομαι ότι η ένταξη σας στο σχέδιο αποζημίωσης, δεν σας βοήθησε ουσιαστικά-ένα εξάμηνο χωρίς έσοδα αλλά με βασικά έξοδα (ενοίκια, λογαριασμούς, συντήρηση χώρου)…
Άνοιξα την σχολή μου Dance with me το 2016 και είναι τώρα παραμένει κλειστή ενάμιση χρόνο. Κλείσαμε 2 Νοεμβρίου και μας άνοιξαν στις 15 Ιουνίου. Δεν υπάρχει λογική. Πληρώναμε τα πάντα, ΕΦΚΑ, λογιστήρια, υποχρεώσεις, από τις επιστρεπτέες τα μισά έπρεπε να τα δώσω πίσω. Στο επίδομα επανεκκίνησης για τις πληττόμενες επιχειρήσεις, δεν είμαστε καν μέσα.
Ήρθε από το Υπουργείο Πολιτισμού ένα ΦΕΚ για το πώς πρέπει να λειτουργήσουμε και μας επιβάλλει να φορούν οι μαθητές μάσκες. Ας βγει επίσημα ένας γιατρός να μας πει πως μπορεί ένα παιδί να χορέψει με μάσκα. Όταν χορεύεις αναπτύσσεις σφυγμούς και ψάχνεις παραπάνω οξυγόνο απ’ αυτό που σου προσφέρει ο χώρος. Θα βάλεις και μάσκα από πάνω;
Νιώθετε θυμωμένη ή πληγωμένη από την συμπεριφορά του κράτους;
Νιώθω παραμελημένη, μη υπολογίσιμη. Αισθάνομαι ότι θέλουν να μας αφανίσουν ως κλάδο. Εγώ όλο αυτό τον καιρό πλήρωνα κανονικά τις υποχρεώσεις και τους φόρους απέναντι στο κράτος. Πού είναι το κράτος να με στηρίξει;
Η ανάδειξη των αξιών του πολιτισμού μας μέσω του χορού πιστεύετε ότι αναδεικνύεται με τέτοιες συμπεριφορές;
Αν σκεφτεί κανείς ότι πρώτα άνοιξαν τους οίκους ανοχής ενώ οι σχολές χορού παρέμεναν κλειστές, βγάζει μόνος του κανείς τα συμπεράσματα. Αυτό αποδεικνύει ότι είμαστε μέρος του πολιτισμού τους.
Για να πάρει ο εκάστοτε ιδιοκτήτης σχολής χορού την πιστοποίηση για την αναγνώριση της, χρειάζεται χρόνος, κόπος και χρήμα. Θέλετε να μας το εξηγήσετε, για να καταλάβουμε ότι ανεξαρτήτως κυβέρνησης, στο λεξιλόγιο του κράτους κάποιες έννοιες δεν υφίστανται;
Για να αναγνωριστεί η σχολή σου από το κράτος σου ζητάνε πάρα πολλά πράγματα: κατάλληλο εξαερισμό, φωτισμό, μπάρες, ειδικό πάτωμα, που κοστίζει για να μην τραυματίζονται τα πόδια των παιδιών, καθώς και πολλά άλλα. Περνάς ειδική επιτροπή και αφού πληρώνεις όλα αυτά, έρχεται και σου λέει «Αν έχεις χώρο να κάνεις εξωτερικά τα μαθήματα χορού, ακόμα καλύτερα». Σου ακυρώνει όλα αυτά που έχεις πληρώσει πήγαινε στο οικόπεδο πάνω στο χώμα να διδάξεις μπαλέτο. Τρελαίνεσαι ή δεν τρελαίνεσαι;
Σας συγκινεί η γενναιότητα των μαθητών σας να μην βλέπουν τις δυσκολίες που έχει αυτή η δουλειά και το αβέβαιο μέλλον τους ως χορευτές και να αγαπούν με τόσο πάθος τον χορό;
Με συγκινεί ότι τα παιδιά είναι υποστηρικτικά και ανυπομονώ να ανοίξω την σχολή τον Σεπτέμβρη, γιατί με αυτές τις συνθήκες δεν την άνοιξα, να τα βάλω στην αίθουσα να χορέψουν ξανά. Απλά, είναι τρομακτικό να πρέπει να περιμένεις να δεις πότε θα σου επιτρέψουν να κάνεις πράγματα. Ειλικρινά δεν ξέρω αν θα μας επιτρέψουν να γυρίσουμε ποτέ σ’ αυτό που ξέραμε, στη ρουτίνα που είχαμε.
Tέλος, αν σας ζητούσα να μου χορογραφήσετε την ζωή σας, με ποιο τραγούδι θα πλαισιώνατε ότι έχετε ζήσει μέχρι σήμερα και ποιο είδος χορού θα σηματοδοτούσε το χορευτικό σας μέλλον;
Πριν την Covid-19 θα διάλεγα κάτι με μπιτ, καλοκαιρινό, χαρούμενο, ξεσηκωτικό. Αυτή τη στιγμή θα σας έλεγα τον χορό του Ζαλόγγου ή το «Καρδιά μου καημένη, πως βαστάς και δεν ραγίζεις».