Τι σχέση είχε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης µε το Κερατσίνι; Γιατί το γήπεδο Καραϊσκάκη ήταν κάποτε ποδηλατοδρόµιο; Η ιστορικός Μαρία Ευθυµίου, που ανοίγει τον κύκλο των συζητήσεων «Ιστορίες του Πειραιά» στο ∆ηµοτικό Θέατρο της πόλης τη ∆ευτέρα 14 Ιανουαρίου, µιλάει στο Documento για τις µάχες που δόθηκαν το 1826 και το 1827 και στις οποίες έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Γ. Καραϊσκάκης.
Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο της εκδήλωσης «Από τον Καραϊσκάκη στο “Καραϊσκάκη”»;
Το ιστορικό πλαίσιο αφορά τις µάχες του 1826, 1827 για την υπεράσπιση της Αθήνας, όταν επανήλθαν οι Οθωµανοί για να την ανακαταλάβουν. Οι µάχες αυτές πραγµατοποιήθηκαν από την Ακρόπολη και τον λόφο του Φιλοπάππου µέχρι την παραθαλάσσια ζώνη – ιδιαίτερα εκεί όπου βρίσκονται σήµερα το Φάληρο, το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και το γήπεδο Καραϊσκάκη. Το γήπεδο ονοµάστηκε έτσι επειδή το πρόσωπο που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολεµικές αυτές εξελίξεις ήταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Μπροστά από το γήπεδο υπάρχει το άγαλµά του, µια και ο Καραϊσκάκης, που έδρασε σε ολόκληρη την παραλιακή ζώνη µε έδρα το Κερατσίνι, έχασε τη ζωή του µία ηµέρα πριν από τη µεγάλη µάχη, την ηµέρα της γιορτής του, στις 23 Απριλίου 1827.
Ποιες ήταν οι πιο σηµαντικές συνέπειες των µαχών;
Οι Ελληνες το 1826 έχασαν γρήγορα την πόλη και αναγκάστηκαν να οχυρωθούν στο κάστρο της Ακρόπολης. Οι πιο µεγάλες µάχες έγιναν στην προσπάθεια των Οθωµανών να καταλάβουν την Ακρόπολη, που αντιστάθηκε γενναία για πολλούς µήνες. Πολλοί Ελληνες και φιλέλληνες έσπευσαν να υποστηρίξουν τους υπερασπιστές της Ακρόπολης ερχόµενοι από τη Θράκη, τη Στερεά Ελλάδα, τα νησιά, τη Μικρά Ασία, τη Μακεδονία, την Πελοπόννησο. Επρόκειτο για πανελλαδική προσπάθεια για την απελευθέρωση της Αθήνας, της εµβληµατικής αυτής πόλης του ελληνισµού. Το γεγονός ότι οι Ελληνες ηττήθηκαν τόσο βαριά στη µάχη του Αναλάτου, κοντά στο Φάληρο, στις 24 Απριλίου 1827 καθόρισε καίρια και αποφασιστικά την ιστορία της χώρας µας. Καθώς έναν µήνα αργότερα οι υπερασπιστές της Ακρόπολης εγκατέλειψαν την πόλη, έπειτα από συνθηκολόγηση, έµοιαζε η επανάσταση να τελειώνει µε ήττα των Ελλήνων και η γενική σφαγή να είναι η βαριά τύχη που περίµενε τους Ελληνες. Τότε επενέβησαν οι τρεις µεγάλες δυνάµεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και έδωσαν, τον Οκτώβριο του 1827, νικηφόρα τη ναυµαχία του Ναβαρίνου. Η Ελλάδα έκτοτε συνδέθηκε στενά µε τις δυνάµεις αυτές –ιδιαίτερα µε την Αγγλία– και αυτό καθόρισε σε µεγάλο βαθµό τις εξελίξεις.
Πώς ήταν ο Πειραιάς τότε;
Η περιοχή δεν θύµιζε σε τίποτε την πόλη που διαµορφώθηκε τα χρόνια που ακολούθησαν. Στην περιοχή υπήρχαν µοναστήρι και κάποια λίγα οικήµατα. Η ονοµασία του Πειραιά ήταν Πόρτο Λεόνε και αποτελούσε το επίνειο της Αθήνας. Οι χερσόνησοι και οι κόλποι του χρησιµοποιήθηκαν ευρέως από τα στρατεύµατα και των δύο πλευρών για τις µάχες που δόθηκαν στην περιοχή.
Ποια ήταν τα γεγονότα της επανάστασης που καθόρισαν την πορεία του ελληνικού κράτους;
Οι δύο εµφύλιοι πόλεµοι του 1824, 1825 δεν σταµάτησαν εκεί αλλά συνεχίστηκαν επί µακρόν στον 19ο αιώνα. Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια αποτελεί κοµµάτι αυτών των εµφύλιων συγκρούσεων που ταλάνισαν τον τόπο. Ξεκίνησε έτσι το πιο βαρύ κοµµάτι της νεοελληνικής ιστορίας, που είναι οι εµφύλιοι πόλεµοι. Πραγµατικότητα που ακολουθεί την ιστορία µας µέχρι και τον 20ό αιώνα και πάντοτε καραδοκεί υπονοµεύοντας τη ζωή µας και το µέλλον µας. Πάντως είναι σηµαντικό να υπογραµµίσουµε ότι µετά τον κύκλο της Ελληνικής Επανάστασης και µε την άµεση υποστήριξη των τριών προστάτιδων δυνάµεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) το 1830 διαµορφώθηκε το εθνικό κράτος µε το όνοµα Ελλάς, το πρώτο κράτος που αποσπάστηκε από την Οθωµανική Αυτοκρατορία ως ανεξάρτητο.
Η ιστορία της επανάστασης έχει µελετηθεί επαρκώς;
Η Ελληνική Επανάσταση έχει µελετηθεί διεξοδικά, τόσο κατά τον 19ο όσο και κατά τον 20ό αιώνα, και από Ελληνες και από ξένους µελετητές. Καθώς σε τρία χρόνια, το 2021, θα εορταστούν τα διακόσια χρόνια από τότε, οι µελέτες και οι δράσεις πολλαπλασιάζονται. Ολοι ελπίζουµε ότι θα δώσουν νέα στοιχεία και οπτικές. Οσον αφορά το πόσο γνωρίζουµε την ιστορία της επανάστασης, θα έλεγα ότι οι περισσότεροι από εµάς αρκούνται στα ελάχιστα πράγµατα που µαθαίνει κανείς από τα βιβλία του σχολείου. Μια βαθύτερη µελέτη όµως είναι απαραίτητη εάν θέλουµε να κατανοήσουµε όλες τις πτυχές της, θετικές και αρνητικές.
Ποια είναι η γοητεία της Ιστορίας;
Η Ιστορία είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον µπορεί κανείς να προσεγγίσει γιατί µέσω αυτής εµβαθύνει στον εαυτό του, στην κοινωνία του, στον κόσµο όλο. Στην Ελλάδα υπάρχει φιλοµάθεια και φιλιστορία· τα δε µαθήµατα, οι διαλέξεις και οι συζητήσεις Ιστορίας καταγράφουν πολύ µεγάλη προσέλευση. Αυτό είναι παρήγορο και σηµαίνει πολλά για το µέλλον µας.
Οι ιστορίες της μπάλας…
Ο δημοσιογράφος Γιάννης Κλάδης, ο οποίος θα πραγματοποιήσει παρέμβαση στο πλαίσιο της εκδήλωσης, κάνει μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του γηπέδου «Γεώργιος Καραϊσκάκης».
«Το στάδιο Καραϊσκάκη ήταν κάποτε ποδηλατοδρόμιο. Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων από τον Πιερ ντε Κουμπερτέν το 1896 και η ποδηλατική κουλτούρα των Γάλλων έδωσαν την ώθηση να δημιουργηθεί ένας χώρος για αγώνες ποδηλασίες. Το ποδηλατοδρόμιο αγοράστηκε τότε από την Εταιρεία Σιδηροδρόμων με 104.000 δραχμές. Υπήρχε αντίστοιχο γήπεδο στην Κοπεγχάγη και πάνω σε αυτό το πρότυπο στηρίχτηκε η κατασκευή του. Το έργο ολοκληρώθηκε τότε υπό την επίβλεψη του πρίγκιπα Γεωργίου. Χαρακτηριστικό στοιχείο που καθόρισε την ιστορία του ήταν ότι βρισκόταν δίπλα στο εργοστάσιο της ΔΕΗ, το πρώτο εργοστάσιο ηλεκτρισμού στη χώρα. Στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο είχαν αγοράσει σπίτια οι αστοί της εποχής –ανάμεσα τους και ο βασιλιάς– επειδή εκεί υπήρχε ηλεκτρισμός. Το ποδηλατοδρόμιο ήταν ελεύθερος χώρος αναψυχής.
Ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας που φιλοξενήθηκε στο γήπεδο είναι καταγραμμένος το 1898 ανάμεσα στον Πανελλήνιο ΓΣ και τον Ποδηλατικό Ομιλο Αθηνών και έληξε ισόπαλος 4-4. Μέχρι τότε το ποδόσφαιρο δεν είχε κάνει επίσημα την εμφάνισή του στη χώρα μας. Τον Απρίλιο του 1906 έχει επίσης καταγραφεί μια αναμέτρηση της μεικτής ποδοσφαιρικής ομάδας Αθηνών με τη μεικτή Δανίας, η οποία έληξε 0-9 υπέρ των Δανών. Το ποδηλατοδρόμιο άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως τη δεκαετία του ’20 που ιδρύθηκαν ο Εθνικός και ο Ολυμπιακός. Τα δύο αυτά σωματεία γεννήθηκαν επηρεασμένα από τους Αγγλους που βρίσκονταν στο Φάληρο, είχαν τα πλοία τους στην περιοχή και μετέδωσαν την ποδοσφαιρική κουλτούρα στους Πειραιώτες. Τη δεκαετία του ’50 το γήπεδο απέκτησε χωρητικότητα περίπου 20.000 θεατών και το 1964 μετονομάστηκε σε Στάδιο “Γεώργιος Καραϊσκάκης”. Το 1969 ανακαινίστηκε για να φιλοξενήσει το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου και στη συνέχεια υποδέχτηκε πολλούς βαλκανικούς αγώνες. Για αρκετές δεκαετίες ήταν ένα από τα λίγα γήπεδα που φιλοξενούσαν πρωταθλήματα στίβου. Η ιστορία του γηπέδου σημαδεύτηκε επίσης από την τραγωδία της θύρας 7 στις 8 Φεβρουαρίου 1981, όταν έχασαν τη ζωή τους 21 οπαδοί του Ολυμπιακού».
…και οι «Ιστορίες»
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά Νίκος Διαμαντής μιλάει για τις «Ιστορίες του Πειραιά». «Μας ενδιαφέρει η ανάδειξη της σχέσης του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά με τον ιστό της πόλης. Πιστεύουμε ότι το τοπικό, το μερικό και το επιμέρους λειτουργούν παραδειγματικά προς το σύνολο. Οι “Ιστορίες του Πειραιά” περιλαμβάνουν διάφορες θεματικές: την καθημερινότητα της πόλης και τα προβλήματα, τις τοπικές ιδιαιτερότητες, τα σημαντικά πρόσωπα και τα τοπωνύμια. Ο στόχος μας είναι με σειρά από παρεμβάσεις όπως εκπαιδευτικές δράσεις, ανοιχτές συζητήσεις και περιπάτους να κινητοποιήσουμε το καθημερινό και το συγκεκριμένο και να το εξακτινώσουμε προς το μέλλον».
INFΟ
14/1 στις 19.00, φουαγέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά