Σχεδόν δέκα χρόνια παρουσίας μέτρησαν τα γαλλικά στρατεύματα, που εγκατέλειψαν τη χώρα ουσιαστικά χωρίς να έχουν πετύχει τον στόχο τους
Υστερα από εννιά χρόνια, επτά μήνες και τέσσερις μέρες οι τελευταίοι Γάλλοι στρατιώτες της επιχείρησης «Barkhane» έφυγαν από το Μαλί. Η επιχείρηση αυτή, που ξεκίνησε επί προεδρίας Φρανσουά Ολάντ και συνεχίστηκε από όλους τους διαδόχους του, είχε σκοπό την αποτροπή της δημιουργίας ισλαμιστικού χαλιφάτου στα βόρεια της χώρας. Ο στόχος μάλλον δεν επιτεύχθηκε, αφού η τζιχαντιστική απειλή δεν έχει απομειωθεί στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ στην κεντρική Αφρική.
Από την αποχώρηση αυτή αναμένεται να επωφεληθεί η Ρωσία κατά κύριο λόγο, με μέλη της διαβόητης εταιρείας ασφαλείας Wagner να έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους. Αλλά οφέλη μπορεί να δει και η Κίνα, που προσπαθεί να διεισδύσει οικονομικά στην Αφρική.
Αποτυχία
Τη Δευτέρα 15 Αυγούστου το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Γαλλίας με μια λιτή ανακοίνωση γνωστοποίησε την αποχώρηση και των τελευταίων στρατιωτών που πέρασαν τα σύνορα του Μαλί με τον Νίγηρα. Τα πρώτα στρατεύματα πάτησαν πόδι στη χώρα το 2013 υπό το πλαίσιο της αντιτρομοκρατικής επιχείρησης «Serval», που μετονομάστηκε σε «Barkhane» τον επόμενο χρόνο. Τα στρατεύματα είχαν τη βάση τους στα βόρεια της χώρας, στην πόλη Γκάο που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα, όπου εντοπίζεται το επίκεντρο της δράσης των ένοπλων ομάδων που έχουν σχέση με το Ισλαμικό Κράτος ή την Αλ Κάιντα. Το Γκάο ήταν η κύρια έδρα των περίπου 5.000 Γάλλων στρατιωτών που μοιράζονταν στις χώρες του Σαχέλ.
Οι σχέσεις των δύο χωρών, Γαλλίας και Μαλί, επιδεινώνονται όλο και περισσότερο μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στην αφρικανική χώρα τον Αύγουστο του 2020. Ενδεικτικά, η αποχώρηση των στρατιωτών από δεύτερης σειράς βάσεις στα τέλη του 2021 έγινε με επίσημη τελετή παράδοσης – παραλαβής ανάμεσα στους στρατούς των δυο χωρών. Η αποχώρηση από τη σημαντικότερη βάση στο Γκάο έγινε στα κρυφά και χωρίς καμία επισημότητα. Αλλωστε η επίσημη δικαιολογία εκ μέρους των Παρισίων για την αποχώρηση των στρατευμάτων ήταν τα προσκόμματα που έβαζε η στρατιωτική ηγεσία της χώρας στην παρουσία της Γαλλίας και τη μάχη της απέναντι στην τρομοκρατία.
Ωστόσο η μακρόχρονη παρουσία των Γάλλων στρατιωτών στη χώρα προκάλεσε την αντίδραση και των πολιτών του Μαλί, που θεωρούσαν την επιχείρηση επίδειξη νεοαποικισμού. Μάλιστα τοπικά Μέσα σημειώνουν την ανάγκη για μια «εθνική παλινόρθωση» ώστε η χώρα να σταθεί στα πόδια της με τις δυνάμεις της και να μην είναι έρμαιο «εισβολέων και των ιμπεριαλιστών χορηγών τους που ληστεύουν τον πλούτο μας και καταστρέφουν τις αξίες μας επιβάλλοντας την κουλτούρα τους».
Εστίαση στον Νίγηρα
Η αποχώρηση από το Μαλί όμως δεν σηματοδοτεί την ολοκληρωτική αποχώρηση της Γαλλίας από την περιοχή του Σαχέλ. Στις 28 Ιουλίου, σε επίσημη επίσκεψή του στη Γουινέα-Μπισάου, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι «η Γαλλία παραμένει δεσμευμένη στην περιοχή του Σαχέλ, στον κόλπο της Γουινέας και στην περιοχή της λίμνης Τσαντ». Συνέχισε λέγοντας ότι η αποτελεσματικότητα των Γάλλων στρατιωτών έγινε φανερή από την εξουδετέρωση των υψηλόβαθμων στελεχών των ένοπλων ομάδων που δρούσαν στο Μαλί, οι οποίες όμως εξακολουθούν να είναι ενεργές.
Μάλιστα στις 7 Αυγούστου στην ευρύτερη περιοχή του Γκάο τουλάχιστον 42 στρατιώτες του Μαλί σκοτώθηκαν από επίθεση τζιχαντιστών, η επέλαση των οποίων συνεχίζεται προς τα νότια της χώρας και πλησιάζει την πρωτεύουσα Μπαμάκο.
Με τη λήξη «Barkhane» στο Μαλί, η χώρα κινδυνεύει να γίνει θερμοκήπιο ισλαμιστικών ένοπλων ομάδων. Γάλλοι διπλωμάτες τονίζουν στα ΜΜΕ της Γαλλίας ότι πλέον αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα του Παρισιού, καθώς τυπικά έχει εκλείψει η νομική βάση για πλήγματα σε τρομοκρατικές οργανώσεις στο Μαλί.
Πάντως η αποτίμηση της επιτυχίας της επιχείρησης στην αφρικανική χώρα είναι μάλλον αρνητική στο γαλλικό κοινό. Ακόμη και ο συντηρητικός πρώην υπουργός Αμυνας επί προεδρίας Σαρκοζί Ζαν Μαρί Μποκέλ σε μια αποτίμηση που έκανε για την επιχείρηση «Barkhane» χαρακτήρισε τα αποτελέσματά της «μεικτά».
Η Ρωσία στη γωνία
Εδώ και αρκετούς μήνες το Μπαμάκο υπολογίζει στη Μόσχα για να το βοηθήσει στη μάχη ενάντια στους τζιχαντιστές και όχι στο Παρίσι, στην Ευρωπαϊκή Ενωση, την Αποστολή Σταθεροποίησης των Ηνωμένων Εθνών στο Μαλί (Minusma) ή την G5 Sahel (οργάνωση που περιλαμβάνει τη Μαυριτανία, το Μαλί, τον Νίγηρα, την Μπουρκίνα Φάσο και το Τσαντ), εναντίον των οποίων η στρατιωτική κυβέρνηση έχει πολλαπλασιάσει τις επικρίσεις και τα εμπόδια. Τον Ιανουάριο τα πρώτα στρατεύματα της ρωσικής ιδιωτικής ομάδας ασφαλείας Wagner έφτασαν στο Μαλί, ενώ οι παραδόσεις ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού έχουν επιταχυνθεί.
Η παρουσία της Wagner στο Μαλί –το Μπαμάκο συνεχίζει να την αρνείται– επιτάχυνε το τέλος της επιχείρησης «Barkhane» στη χώρα, που είχε προαναγγελθεί από τον πρόεδρο Μακρόν στις 17 Φεβρουαρίου. Χίλιοι Ρώσοι μισθοφόροι αναπτύχθηκαν στον βορρά και στο κέντρο της χώρας. Πολλές γαλλικές πηγές εξέφρασαν έτσι τον φόβο τους να δουν το Γκάο να καταλαμβάνεται γρήγορα από τους Ρώσους. Αυτό συνέβη στο Τιμπουκτού, στη Μενάκα και στο Γκόσι.
Τον Ιούνιο, κατά την εκκένωση της Μενάκα, μια γαλλική διπλωματική πηγή είπε ότι το Παρίσι προέβλεπε ένα «πολιτικό πραξικόπημα» από τη στρατιωτική κυβέρνηση, αφού η Γαλλία εγκατέλειπε τις βάσεις νωρίτερα από το αναμενόμενο.
