Με αφορμή τη μεγάλη συναυλία που θα γίνει στον Λυκαβηττό, ο Γιάννης Κότσιρας, ο Μίλτος Πασχαλίδης και η Δήμητρα Παπίου μοιράζονται μαζί μας ιστορίες από τη φιλία και τη συνεργασία τους με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα.
Τη Δευτέρα 3 Ιουνίου φίλοι, συνεργάτες και συνοδοιπόροι του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα θα βρεθούν στο Θέατρο Λυκαβηττού για να τιμήσουν τη μνήμη του με μια μεγαλειώδη συναυλία: μεταξύ αυτών ο Διονύσης Τσακνής, ο Γιάννης Κότσιρας, ο Μίλτος Πασχαλίδης, η Δήμητρα Παπίου, ο Γιάννης Ζουγανέλης, ο Χρήστος Θηβαίος και η Μιρέλα Πάχου. Η συναυλία θα είναι μια δοκιμασία με τις μνήμες του καθενός, αφού μόνο πέντε χρόνια μάς χωρίζουν από τον απρόσμενο θάνατο του Μαχαιρίτσα (9 Σεπτεμβρίου 2019) και τα τραγούδια του ακόμη παίζονται απ’ τους συναδέλφους του και ανακαλύπτονται από νεότερες γενιές ακροατών.
Τον Μαχαιρίτσα η δική μου γενιά τον έμαθε από το «Διδυμότειχο blues», εκείνο το ευφάνταστο μακροσκελές ροκ ζεϊμπέκικο που τραγούδησε ο ίδιος ντουέτο με τον Γιώργο Νταλάρα σε στίχους του Γιάννη Bach-Σπυρόπουλου. Η ιστορία λέει πως το ντουέτο αρχικά ήταν προορισμένο να γίνει με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και μάλιστα να έχει μικρότερη διάρκεια και άρα μεγαλύτερη πρόσβαση στα ραδιόφωνα, αλλά πάτησαν πόδι ο παραγωγός Ηλίας Μπενέτος με τον διευθυντή της εταιρείας Μάκη Μάτσα κι έτσι έφτασε τελικά το τραγούδι στον κόσμο και σημείωσε σαρωτική επιτυχία, ξεπερνώντας τις 35.000 πωλήσεις. Μάλιστα Μαχαιρίτσας και Νταλάρας έδωσαν κοινή συναυλία στο Διδυμότειχο, μια και ο τότε δήμαρχος είχε εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά του για τους στίχους «Διδυμότειχο blues τρύπα στη γεωγραφία/ Διδυμότειχο blues αδειανή φωτογραφία».
Εκτοτε η καριέρα του Μαχαιρίτσα εκτινάχτηκε κυριολεκτικά. Αφορμή ήταν για να ψάξουμε κάποιοι το παρελθόν του τραγουδοποιού και να φτάσουμε έως και στα τέλη του 1970, τότε που με το συγκρότημα P.L.J. Band έβγαλαν ένα μοναδικό αγγλόφωνο άλμπουμ καθαρόαιμου progressive rock. Κι ακόμη πιο πίσω, στα μέσα εκείνης της δεκαετίας, να μάθουμε πως ο Μαχαιρίτσας τραγουδούσε αντάρτικα και Θεοδωράκη στο περιβόητο Αντάρτικο Λημέρι στην Πλάκα με τον Πάνο Τζαβέλλα και το συγκρότημά του. Η καθιέρωσή του συνέπεσε με την παντοδυναμία του νέου έντεχνου τραγουδιού από το 1990 και μετά. Συνεργασίες με τους στιχουργούς Μάνο Ελευθερίου, Μιχάλη Γκανά, Λίνα Νικολακοπούλου, Λίνα Δημοπούλου, Ισαάκ Σούση κ.ά. και με τραγουδιστές απ’ όλο το φάσμα του έντεχνου, λαϊκού και ροκ τραγουδιού (από τον Διονύση Σαββόπουλο και την Ελευθερία Αρβανιτάκη μέχρι τον Γιώργο Μαργαρίτη και την Κατερίνα Στανίση) με τραγούδια που έπαιξαν στα χείλη όλων των Ελλήνων: ας θυμηθούμε ακόμη τα «Καμένα», ένα ευθύβολο οικολογικό τραγούδι, την μπαλάντα «Νότος», το «Πεθαίνω για σένα», το «Ο σουλτάνος της Βαβυλώνας και η γυναίκα» στο μοναδικό συνταξίδεμά του με τον Ιταλό Αντζελο Μπραντουάρτι, το «Ενας Τούρκος στο Παρίσι», τον «Μικρό Τιτανικό» και τόσα άλλα κοσμαγάπητα κομμάτια, τα περισσότερα απ’ τα οποία θα ακουστούν στη συναυλία του Λυκαβηττού.
Το τραγούδι που δεν πρόλαβε να πει
«Το συγκινητικό με τον Λαυρέντη ήταν πως από το 1997 με περιείχε στα σχέδιά του δίχως να μου το λέει» εξομολογείται ο Μίλτος Πασχαλίδης, που η «Απουσία», το κοινό τους τραγούδι, τους έκανε σχεδόν αδερφοποιτούς. Ο Πασχαλίδης καταθέτει και μια άλλη συγκλονιστική ιστορία: «Το 2018 πεθαίνει ο Μάνος Ελευθερίου και εγώ μελοποιώ την ποιητική του σύνθεση “Η χώρα των αθώων”, που έχει εννέα μεγάλες στροφές. Την επόμενη χρονιά συμμετέχω σε μια συναυλία στη μνήμη του στο Θέατρο Γης της Θεσσαλονίκης. Στα καμαρίνια βάζω του Νταλάρα και ακούει από το κινητό μου τη μελοποίησή μου. Συγκινείται πολύ και του προτείνω να το πούμε την άλλη μέρα οι τρεις μας: ο Νταλάρας, ο Λαυρέντης κι εγώ. Ηταν 8 Σεπτεμβρίου του 2019. Την επομένη μάς ξυπνάει η τρομερή είδηση: πέθανε ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας! Τελικά το τραγούδι το είπαμε ο Νταλάρας κι εγώ στη μνήμη του Λαυρέντη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μου όμως το σοκ της είδησης και τη θλίψη από την αναπάντεχη αναχώρησή του». Εχει απόλυτο δίκιο ο Πασχαλίδης. Θυμάμαι κι εγώ ο θάνατος του Μαχαιρίτσα να με βρίσκει στον Βόλο, στη γενέτειρά του, με τους Βολιώτες να μην έχουν άλλο θέμα συζήτησης εκτός απ’ την τραγική αυτή είδηση και μ’ ένα αίσθημα στενοχώριας και πένθους διάχυτο απ’ άκρη σ’ άκρη της πόλης.
Αφησε την πρόβα για τον Παναθηναϊκό
Η φιλία του ερμηνευτή Γιάννη Κότσιρα με τον Μαχαιρίτσα πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω, αλλά η σκηνική συνεργασία τους θα ξεκινούσε το 2010 σε παραστάσεις στον Ζυγό: «Ημασταν μαζεμένοι σ’ ένα στούντιο στην Κηφισίας και τον περιμέναμε για να κάνουμε πρώτη πρόβα. Λαμβάνω ξαφνικά ένα μήνυμα απ’ τον ίδιο που μου έλεγε “έλα κάτω”. Κατεβαίνω και βλέπω τον Λαυρέντη με σαγιονάρα πάνω σ’ ένα παπάκι δικάβαλο μ’ έναν άλλο τύπο. Φανταστείτε το σαν εικόνα, ο Λαυρέντης κι άλλος ένας πάνω σε παπάκι! “Δεν θα έρθω στην πρόβα’’ μου λέει “γιατί παίζει ο Παναθηναϊκός σήμερα’’! Τα χάνω, αφού έπρεπε εγώ να επωμιστώ όλο το βάρος της πρόβας με τους μουσικούς του, τους οποίους δεν γνώριζα κιόλας. Βγαίνει η πρόβα και την άλλη μέρα που ήρθε κι εκείνος ακούει τα δικά του κομμάτια όπως τα είχαμε παίξει και ακολουθεί ο εξής διάλογος:
– Ωραία τα έκανες, δεν το περίμενα!
– Μαθαίνω από σένα, Λαυρέντη μου!
– Τώρα ξέρω ότι θα περάσουμε μαζί έναν ωραίο χειμώνα!
Και μου έκανε μια μεγάλη αγκαλιά».
Για την ιστορία, Μαχαιρίτσας και Κότσιρας είχαν γνωρίσει μεγάλη επιτυχία από κοινού με τα τραγούδια για το σάουντρακ της ταινίας «Εφάπαξ» (2001) του Νίκου Ζαπατίνα, όπως και με το «Ξύλινο αλογάκι» (2003), ένα ολόκληρο άλμπουμ για τη φωνή του τραγουδιστή σε στίχους Ισαάκ Σούση.
Σχέσεις οικογενειακές με συναδέλφους
Για τη Δήμητρα Παπίου πάλι η σχέση της με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα άγγιξε αυτό που θα ορίζαμε ως «οικογένεια», εξού και οι μνήμες της είναι μοιρασμένες μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής συμπόρευσης: «Με τον Λαυρέντη νοικιάζαμε αυτοκίνητο και κάθε χρόνο κάναμε Πάσχα στο εξωτερικό. Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία – τη δε Σικελία τη γυρίσαμε όλη. Στάνταρ βγαίναμε έξω μαζί δύο φορές την εβδομάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν έληξε αυτό μετά το φευγιό του, αφού αισθάνομαι πάντα πολύ κοντά στην Ελένη, τη γυναίκα του, και τη Μαρία-Κλάρα, τη μοναχοκόρη τους». Ολα ξεκίνησαν από μια παράσταση της Παπίου στην Αθηναΐδα την οποία παρακολούθησε ο Μαχαιρίτσας και αμέσως πρότεινε στην ερμηνεύτρια να συνεργαστούν στον Ζυγό, σ’ ένα δικό του πρόγραμμα, μαζί με τον Μίλτο Πασχαλίδη και τον Δημήτρη Σταρόβα. «“Θα σου κάνω έναν ολόκληρο δίσκο, θα σου γράψω τραγούδια” μου έλεγε» θυμάται η Παπίου, «πράγμα το οποίο έγινε το 2018, μόλις ένα χρόνο πριν φύγει, με το άλμπουμ “Παραβολές”. Εγώ του το ’χα ζητήσει, αφού μου άρεσαν πολύ τα τραγούδια του σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Είχε τόση χαρά γι’ αυτό τον δίσκο. Συναντιόμασταν και μας έπαιζε τα κομμάτια με την αγωνία να δει αντιδράσεις από μένα και από την Ελένη». Η φωνή της Παπίου σπάει όταν μιλάει για τον Μαχαιρίτσα: «Ηταν ο απόλυτος και ο πιο καλός μου φίλος, είχε μια τεράστια αγκαλιά που με έβαζε μέσα και με χάιδευε με τα λόγια του και την αγάπη του».
Επαιζαν με τον Τσακνή για 70 άτομα
Από τη συναυλία του Λυκαβηττού δεν θα μπορούσε να λείπει ο Διονύσης Τσακνής, ο καλλιτέχνης με τον οποίο εκεί γύρω στις αρχές του 1990 ταυτίστηκαν ως ντουέτο. Ανατρέχω σε μια σχετική μαρτυρία του παραγωγού Ηλία Μπενέτου, όπως μου την είχε αφηγηθεί για το koutipandoras.gr: «Ο Λαυρέντης μόλις είχε βγάλει το “Διδυμότειχο blues”, που δεν είχε ακόμη σημειώσει επιτυχία. Αντίστοιχα, ο Τσακνής είχε κάνει μόλις το “Νοέμβρης ’91”. Δύο τραγούδια τους με τη συμμετοχή του Νταλάρα. Ο Διονύσης προσέγγισε τον Λαυρέντη για να ξεκινήσουν μια σειρά παραστάσεων στο Καφεθέατρο της Κοδριγκτώνος, όπου το κοινό αποτελούνταν από 70 άτομα το πολύ. Η ιδιοκτήτρια, να φανταστείτε, δεν είχε καν κάβα και έφερνε τα ποτά απ’ το σπίτι της. Μέσα σε πολύ λίγο καιρό, όμως, οι δυο τους απογειώθηκαν ως ντουέτο, τα κομμάτια τους αγαπήθηκαν και η συνεργασία τους σφράγισε, πιστεύω, ολόκληρη τη δεκαετία του 1990».
Δύο λόγια ακόμη για τον μεγάλο τραγουδοποιό
Σαν όνειρο θυμάμαι κι εγώ τώρα τους δυο τους να στηρίζουν τις μαθητικές καταλήψεις στα σχολεία της χώρας το σκληρό 1991 με τις αναταραχές στην παιδεία και τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα στην Πάτρα. Τσακνής και Μαχαιρίτσας είχαν δώσει συναυλία στο κλειστό γυμναστήριο του σχολείου μου, του 3ου Γενικού Λυκείου Κερατσινίου, κι εμείς, παιδιά 16 ετών, ανακαλύπταμε στο πρόσωπο του Λαυρέντη ένα νέο ροκ σταρ. Διότι η αλήθεια είναι πως ο Μαχαιρίτσας το ’παιζε στα δάχτυλα το ροκ, κυρίως λόγω της θητείας του στους Τερμίτες, αλλά και με τις προσωπικές του εμμονές, οι οποίες είχαν να κάνουν με πράγματα ψαγμένα: ποιος θυμάται, ας πούμε, πως είχε διασκευάσει μέσα στα χρόνια το «Tales of Taliesyn» των Soft Machine ή το «Hocus pocus» των Focus από τα ψυχεδελικά 60s-70s; Κι αν πάλι αυτά απευθύνονταν στους πιο σκληροπυρηνικούς φαν του, κομμάτια σαν το «Tango στον καθρέφτη» σε στίχους μάλιστα του Ακου Δασκαλόπουλου έφταναν για να αναδείξουν το ατόφιο ροκ πνεύμα του και τον κλασικοροκάδικο (και γι’ αυτό ποτέ ξεπερασμένο) ηλεκτρικό ήχο του. Και την άλλη στιγμή μπορούσε να φέρει στα δικά του μέτρα το «Ο Ιρλανδός κι ο Ιουδαίος», ένα παλιό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου, φανερώνοντας την ακριβή αισθητική του και τις πολύμορφες μουσικές αναζητήσεις του. Η συναυλία της 3ης Ιουνίου στον Λυκαβηττό έχει μεγάλη σημασία για όσους αγάπησαν τα τραγούδια – πόσο μάλλον για όσους τον γνώριζαν προσωπικά. Πότε άραγε θα ξαναβγεί ένας τραγουδοποιός του δικού του διαμετρήματος, με συνθέσεις που ανάγονται δηλαδή στη σφαίρα του πιο δημοφιλούς λαϊκού τραγουδιού; Ο απλός κόσμος και η δική μου γενιά τον λάτρεψαν γι’ αυτά τα τραγούδια του, που όλοι τα έχουν σιγοτραγουδήσει, είτε σε συναυλίες είτε στην καθημερινότητά τους. Οι συνάδελφοί του τον λάτρεψαν επίσης για την καλή του καρδιά, το χαμόγελο του, την έλλειψη έπαρσης και την εμπιστοσύνη που τους έδειξε. Οπως κάποτε ο Γιώργος Νταλάρας έσωσε κυριολεκτικά δύο φορές την καριέρα του Μαχαιρίτσα (πάντα το έλεγε αυτό ο ίδιος), την πρώτη με τη συμμετοχή του στους Τερμίτες και τη δεύτερη με το «Διδυμότειχο blues», έτσι και ο Μαχαιρίτσας, όντας χορτασμένος άνθρωπος, δεν παρέλειπε να δίνει βήμα σε νέους ταλαντούχους μουσικούς όπως τα Κίτρινα Ποδήλατα, ο Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, η τελευταία του «ανακάλυψη» Μιρέλα Πάχου, αλλά και ο Ιταλός Στιβ Τεσέρ, που εγκαταστάθηκε μόνιμα στη χώρα μας και έγινε μέλος της μπάντας του. Ολα αυτά τα παιδιά θα είναι εκεί στον Λυκαβηττό δίπλα στον Τσακνή, στην Καρατζόλη, στον Κότσιρα, στην Παπίου, στον Πασχαλίδη και στους παλιότερους καλλιτεχνικούς συντρόφους του.
INF0
Συναυλία-αφιέρωμα στον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα τη Δευτέρα 3 Ιουνίου 2024 στο Θέατρο Λυκαβηττού. Ωρα έναρξης: 21.00 Τραγουδούν αλφαβητικά οι Γιάννης Ζουγανέλης, Χρήστος Θηβαίος, Ελισάβετ Καρατζόλη, Κίτρινα Ποδήλατα, Γιάννης Κότσιρας, Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Δήμητρα Παπίου, Μίλτος Πασχαλίδης, Μιρέλα Πάχου, Διονύσης Τσακνής