Ο δήμαρχος της Αθήνας Κώστας Μπακογιάννης βρήκε ευκαιρία για να προωθήσει την εμπορική εκμετάλλευση των ελεύθερων χώρων της πόλης. Για το αναπαυτήριο Λουμπαρδιάρη και το θέατρο Εμπρός γράφουν ο Νάσος Ηλιόπουλος, η Τατιάνα Σκανάτοβιτς και ο Άκης Παπασαράντης.
Ο δήµαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης παρουσίασε τις προηγούµενες µέρες στο δηµοτικό συµβούλιο σύµβαση µε την Εταιρεία Ακινήτων ∆ηµοσίου (ΕΤΑ∆) προκειµένου να µισθώσει για 30 χρόνια –χωρίς τοπογραφικό διάγραµµα και σχέδιο– το αναπαυτήριο δίπλα στον Λουµπαρδιάρη, σηµαντικό κοµµάτι του έργου των παρεµβάσεων του ∆ηµήτρη Πικιώνη. Την ίδια στιγµή, η είδηση ότι το αυτοοργανωµένο θέατρο Εµπρός περνάει στον ∆ήµο Αθηναίων µόνο ανησυχία προκαλεί στους καλλιτέχνες και στις οµάδες που πλαισιώνουν εδώ και πολλά χρόνια το συγκεκριµένο εγχείρηµα. Συγκεκριµένα καταγγέλλουν ότι ο δήµαρχος οργανώνει εκκένωση και ανάθεση σε εργολάβο, αλλά και κλείσιµο του χώρου µε τσίγκους και περίφραξη. Το καλοκαίρι του 2021 αστυνοµικές δυνάµεις εκκένωσαν το κτίριο, το οποίο στο παρελθόν έχει δεχτεί και φασιστικές επιθέσεις.
Νάσος Ηλιόπουλος
Μια δημοτική αρχή εχθρική στη μνήμη και τη ζωντάνια της πόλης
Για ποιο λόγο κάποιος να έχει επιφυλάξεις για δύο συµβάσεις ανάµεσα στον ∆ήµο Αθηναίων και την ΕΤΑ∆ για την εκµίσθωση του Λουµπαρδιάρη στον λόφο Φιλοπάππου αλλά και του κτιρίου του Εµπρός; Πρώτα από όλα γιατί κανείς δεν ξέρει το σχέδιο της δηµοτικής αρχής. Ως συνήθως, µίλησε για διαβούλευση εκ των υστέρων. Η αλήθεια όµως είναι ότι µέχρι σήµερα δεν έχει πείσει πως µπορεί να ακολουθήσει µια τέτοια διαδικασία.
Η προχειρότητα (ή και όχι) της δηµοτικής αρχής στην περίπτωση του Λουµπαρδιάρη φαίνεται από το γεγονός ότι στην εισήγηση δεν υπάρχει το τοπογραφικό διάγραµµα. Ενώ το αναψυκτήριο είναι 200 τ.µ., η έκταση προς εκµίσθωση υπερβαίνει τα 1.000 τ.µ. Παραµένει έτσι ασαφές τι περιλαµβάνει αυτή η έκταση, ειδικά όταν το αναψυκτήριο είναι µέρος ενός µνηµειακού συνόλου, µέρος του οποίου είναι και τα λιθόστρωτα και οι φυτεύσεις του περιβάλλοντος χώρου.
Ταυτόχρονα γίνεται αναφορά σε ενδεχόµενες «νοµιµοποιήσεις» αυθαιρεσιών. Μια τέτοια διαδικασία δεν συνάδει µε τον προστατευόµενο µνηµειακό χαρακτήρα του χώρου. Μέληµα των κατοίκων και των κινηµάτων υπεράσπισης του λόφου είναι να αναδειχθεί ως µνηµείο υψηλής αρχιτεκτονικής, αισθητικής και ιστορικής αξίας, γι’ αυτό διεκδικούν την ενιαία αντιµετώπιση µε σεβασµό στο σύνολο των παρεµβάσεων Πικιώνη. Κανείς δεν είναι διατεθειµένος να παραδώσει έναν τόσο πολύτιµο χώρο σε ένα αβέβαιο µέλλον.
Στην περίπτωση του Ελεύθερου Αυτοδιαχειριζόµενου Θεάτρου Εµπρός υπάρχει η ανάγκη να υπερασπιστούµε ταυτόχρονα την αρχιτεκτονική µνήµη της πόλης και την αυτόνοµη πολιτιστική δηµιουργία. ∆ηλαδή όχι µόνο το κτίριο αλλά και τον χαρακτήρα που έχει ο χώρος. Γιατί τα κτίρια της πόλης δεν είναι απλώς τέσσερις τοίχοι· είναι οι ιστορίες που υπάρχουν µέσα σε αυτά, οι κοινωνικές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί. Σε τελευταία ανάλυση είναι οι άνθρωποί τους.
Γίνεται να υπάρξει επόµενη µέρα για το Εµπρός χωρίς να έχουν λόγο αυτοί και αυτές που το κράτησαν ζωντανό; Μόνο αν κάποιος υπερασπίζεται µια σκουριασµένη και αυταρχική αντίληψη για την πόλη. Το Εµπρός όµως χρειάζεται στήριξη και όχι αυταρχισµό. Προφανώς και απαιτείται να γίνουν παρεµβάσεις στον χώρο. Μήπως αυτό το αρνούνται οι οµάδες που λειτουργούν τον χώρο; Κάθε άλλο – ας υπενθυµίσουµε µόνο ότι ύστερα από παρεµβάσεις που έγιναν µε την ευθύνη της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών ο χώρος είναι καθολικά προσβάσιµος.
Ας επιστρέψω όµως και στο ζήτηµα της αρχιτεκτονικής µνήµης της πόλης. Η δηµοτική αρχή Μπακογιάννη επέλεξε να µην πει κουβέντα όταν η κυβέρνηση της Ν∆ επιχείρησε να κλείσει µε τσιµεντόλιθους και λαµαρίνες το Εµπρός. Αυτοί που έχουν κάνει καραµέλα την ανοµία πήγαν να σφραγίσουν το θέατρο χωρίς καµία άδεια, παραβιάζοντας τη νοµοθεσία για τα σύγχρονα µνηµεία. Τι εµπιστοσύνη µπορεί να έχει κάποιος στη σηµερινή δηµοτική αρχή ύστερα από αυτά; Καµία, είναι η απάντηση.
Τι µπορεί και τι πρέπει να γίνει; Η Αθήνα µπορεί να µάθει από τα παραδείγµατα ευρωπαϊκών πόλεων όπως το Βερολίνο και η Βαρκελώνη, όπου οι δηµοτικές αρχές στηρίζουν πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών. Ο ∆ήµος Αθηναίων µπορεί να αναλάβει να στηρίξει τη λειτουργία του χώρου και τις απαραίτητες παρεµβάσεις για τη συντήρηση και την ασφάλεια του κτιρίου. Στο µοντέλο όµως λειτουργίας τον πρώτο λόγο πρέπει να τον έχουν η αυτόνοµη πολιτιστική δηµιουργία και ο κόσµος που έχει κρατήσει ζωντανό τον χώρο. Επιµένω ότι το Εµπρός δεν είναι άλλος ένας, αλλά ένας άλλος χώρος πολιτισµού. Ο αγώνας για τη σωτηρία του Εµπρός είναι σίγουρο ότι θα δοθεί και όπως έχει κερδηθεί στο παρελθόν, στο χέρι µας είναι να κερδηθεί ξανά.
Ο Νάσος Ηλιόπουλος είναι εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης Ανοιχτή Πόλη
Τατιάνα Σκανάτοβιτς
Το Εμπρός κατάφερε να σπάσει το τσιμέντο
Από την πρώτη µέρα που πέρασα την πόρτα του Εµπρός και συµµετείχα στην ανοιχτή του συνέλευση, συγκεκριµένα στην ιστορική συνέλευση στην οποία αποφασίστηκε η µετονοµασία του σε Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόµενο Θέατρο Εµπρός, µου ήταν απόλυτα κατανοητό πόσο πολύτιµο, πόσο σηµαντικό ήταν αυτό το νέο εγχείρηµα αυτοοργάνωσης που απλωνόταν µπροστά µας ως ένα πεδίο συνδιαµόρφωσης και συνδηµιουργίας µε ανεξάντλητες δυνατότητες. Από εκείνη τη µέρα και µέχρι σήµερα συµµετέχω ανελλιπώς ως καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια στη λειτουργία του και µπορώ να πω µε βεβαιότητα πως δέκα χρόνια µετά το αποτέλεσµα έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία µας.
Το Εµπρός κατάφερε ό,τι δεν µπόρεσε να καταφέρει κανένας θεσµός. Να γίνει το µόνο πραγµατικά –επί της ουσίας και όχι τύποις– δηµόσιο, ανοιχτό, καθολικά προσβάσιµο λαϊκό θέατρο. Ενας ελεύθερος και αντιεµπορευµατικός κοινωνικός, πολιτικός και πολιτιστικός χώρος αναφοράς µε τεράστιο λαϊκό έρεισµα και διεθνή αναγνώριση και υποστήριξη. Ενα πανευρωπαϊκό υπόδειγµα αυτοδιαχείρισης. Αντικείµενο µελέτης από φοιτητές και ακαδηµαϊκούς ανά τον κόσµο.
Κατάφερε να αντέξει στην κρατική καταστολή και στις φασιστικές επιθέσεις, να σπάσει το τσιµέντο µε το οποίο η σηµερινή κυβέρνηση επιχειρεί να καλύψει κάθε ίχνος πολιτισµού και να παραµένει έως σήµερα ένας πνεύµονας ελευθερίας και πολιτισµού µέσα σε µια από τις εµπορικότερες και τουριστικότερες γειτονιές της Αθήνας, προϊόν του gentrification (εξευγενισµού) που επιτελείται την τελευταία 20ετία.
Στο Εµπρός έχουν παρουσιαστεί από πρωτόλεια έργα καλλιτεχνών που µόλις ξεκινάνε µέχρι πιο avant garde δουλειές: παραστάσεις, συναυλίες, προβολές, performances, εκθέσεις, φεστιβάλ, εργαστήρια, µαθήµατα, εκδηλώσεις αλληλεγγύης, κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις. Είναι τόσο µεγάλος ο όγκος αλλά και η γκάµα των εκδηλώσεων που έχουν γίνει συνολικά που είναι σχεδόν αδύνατο να καταµετρηθούν. Και είναι τόσο µεγάλο το εύρος των αναγκών που έχουν καλύψει µες στα έντεκα χρόνια βαθιάς κρίσης που περάσαµε που σχεδόν σοκάρει. Αρκεί να πούµε ότι οι τελειόφοιτοι της σχολής του Εθνικού Θεάτρου έχουν κάνει εκδήλωση οικονοµικής ενίσχυσης (δύο φορές) στο Εµπρός για να µαζέψουν τα απαραίτητα χρήµατα για σκηνικά και κοστούµια για τις εξετάσεις αποφοίτησής τους.
Σε αυτό το µοντέλο λοιπόν ο ∆ήµος Αθηναίων αντί να δει µια λύση σε πολλά προβλήµατα, βλέπει ένα πρόβληµα που ζητάει λύση. Και το πρόβληµα ονοµάζεται «κατάληψη από αυτοαποκαλούµενες πολιτιστικές οµάδες» (δηλαδή δεν έχω ιδέα, αλλά αυτό βολεύει γιατί απαξιώνει) και η λύση «µίσθιο» (δηλαδή φράγκα).
Θα περιµέναµε από τον δήµο, αν και εφόσον περιέλθει το Εµπρός στην ιδιοκτησία του, να κατανοήσει αρχικά το εγχείρηµα (διότι είναι ολοφάνερο ότι έχει πλήρη άγνοια) και απλώς να το αναγνωρίσει και να διασφαλίσει τη συνέχισή του ως έχει. Αυτή θα ήταν µια πραγµατική προσφορά στην αθηναϊκή κοινωνία.
Και για να µην τα λέω εγώ ως «αυτοαποκαλούµενη» καλλιτέχνιδα, θα χρησιµοποιήσω τα λόγια του καλού φίλου Jean-Jacques Lemêtre, αρχιµουσικού και συνθέτη στο διεθνώς καταξιωµένο Θέατρο του Ηλιου της Αριάν Μνουσκίν. Λόγια που µας έστειλε όταν έµαθε ότι το Εµπρός, στο οποίο έκανε το σεµινάριο «Το µουσικό σώµα» το καλοκαίρι του 2019, απειλείται: «Γιατί να θέλεις να κάνεις τόση ζηµιά σε ένα χώρο τέχνης που µόνο καλό κάνει σε όσους περνούν από εκεί; Γιατί, ναι, αυτός ο χώρος είναι ένας µικρός µαγικός τόπος στην Αθήνα, όπου διακριτικά αλλά σταθερά η τέχνη παράγεται, διδάσκεται και προσπαθεί να επιβιώσει απέναντι στις δυσκολίες του κόσµου. Είναι χρήσιµος, είναι απαραίτητος, είναι ζωτικής σηµασίας. Ενας τέτοιος χώρος θα έπρεπε ακριβώς να καλοπιάνεται, να παραχαϊδεύεται, να βοηθιέται, να ευνοείται, γιατί εκεί πραγµατώνεται η τέχνη τόσο µέσα από τη διδασκαλία όσο και µέσα από τα θεάµατα».
Η Τατιάνα Σκανάτοβιτς είναι ηθοποιός-σκηνοθέτρια και μουσικός
Άκης Παπασαράντης
Δεν βγαίνουν τα νούμερα για το αναπαυτήριο Λουμπαρδιάρη
Από την πλευρά µας υπάρχει συµφωνία αναφορικά µε το να παραχωρηθεί το αναπαυτήριο Λουµπαρδιάρη στον δήµο, αλλά µε την προϋπόθεση ότι αυτό θα συµβεί µε τους σωστούς όρους και µε σεβασµό στο έργο του ∆ηµήτρη Πικιώνη και το νόηµά του. Αυτό που µας προβληµατίζει είναι να µην επαναληφθούν καταστάσεις που είδαµε στο παρελθόν υπό τα όµµατα της ΕΤΑ∆/ΕΟΤ, του υπουργείου Πολιτισµού και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Είµαστε υπέρ του έργου που είχε πάρει έγκριση περιβαλλοντικών όρων στο πλαίσιο της ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων µε τίτλο «Αποκατάσταση της αρχικής µορφής των κτιριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος χώρου του Αναπαυτηρίου Λουµπαρδιάρη». Αυτό το έργο δεν ξεκίνησε ποτέ και «εξαφανίστηκε» από τον χάρτη. Σε περίπτωση που το συγκεκριµένο έργο προχωρούσε οι ενοικιαστές θα θίγονταν σε σχέση µε τα συµφέροντά τους, καθώς υπήρχαν στο παρελθόν καταπατήσεις του αρχαιολογικού χώρου, παράνοµη εκσκαφή και άλλες επεµβάσεις πάνω σε µνηµείο. ∆εν γίνεται να νοµιµοποιηθούν όλα αυτά.
Ακούσαµε τον λόγο του δηµάρχου Κώστα Μπακογιάννη, ο οποίος δεσµεύτηκε για σεβασµό στο έργο του ∆ηµήτρη Πικιώνη και ξεκαθάρισε ότι δεν θα πραγµατοποιούνται συνεστιάσεις στον χώρο. Τα νούµερα όµως που υπάρχουν στη σύµβαση µας ανησυχούν και δεν συµβαδίζουν µε τα λόγια του. Το πρώτο σηµείο που µας προβληµατίζει είναι το µέγεθος του µισθίου, το οποίο σε όλα τα µισθωτήρια συµβόλαια επί 45 χρόνια ήταν 164,5 τ.µ., ενώ σε αυτήν τη σύµβαση αναφέρεται ότι έχει επιφάνεια 1.063 τ.µ., συµπέρασµα που δεν συνοδεύεται από κανένα διάγραµµα και τοπογραφικό σχέδιο. Εποµένως, περιµένουµε να απαντηθεί ένα µεγάλο ερώτηµα που τέθηκε και από δηµοτικούς συµβούλους: πού είναι το τοπογραφικό σχέδιο που συνοδεύει αυτήν τη σύµβαση; Αν υπολογίσουµε τον καταπατηµένο χώρο παραπλεύρως του Λουµπαρδιάρη –στον οποίο η προηγούµενη ενοικιάστρια διοργάνωνε συνεστιάσεις– και κάποιες αυλές που δεν υπήρχαν στο µίσθιο και η ενοικιάστρια είχε τοποθετήσει αυθαίρετα τραπεζοκαθίσµατα, µας ανησυχεί ότι θα νοµιµοποιηθεί η προηγούµενη κατάσταση µέσω αυτής της σύµβασης. Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε ένα υπόγειο 45 τ.µ. το οποίο δεν έχει δηµιουργηθεί από τον Πικιώνη και δεν θα έπρεπε να εµφανίζεται στη σύµβαση γιατί πρόκειται για παράνοµη εκσκαφή. Η δική µας εκτίµηση είναι ότι το ζητούµενο είναι να υπάρξει µια συνολική προσέγγιση στο έργο του ∆ηµήτρη Πικιώνη και όχι αποσπασµατική.
Ο Άκης Παπασαράντης είναι μέλος της Κίνησης Πολιτών για του Φιλοπάππου
