Με την πανδημία να έχει θέσει εδώ και δύο χρόνια τους καλλιτέχνες και κυρίως τους δημιουργούς μουσικών έργων σε επισφαλές περιβάλλον, με το σκάνδαλο της ΑΕΠΙ να έχει στιγματίσει τον καλλιτεχνικό χώρο, με την οικονομική κρίση να έχει οδηγήσει στο κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων που αποδίδουν πνευματικά δικαιώματα και με τους δύο Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης (ΕΔΕΜ και Αυτοδιαχείριση) να δυσκολεύονται να καταλήξουν στη συνένωσή τους, αναζητήσαμε τη Γενική Διευθύντρια της Ένωσης Δικαιούχων Μουσικών Έργων, Λούκα Κατσέλη, για να μας δώσει μια συνολική εικόνα των επιπτώσεων που έχουν οι δυσμενείς αυτές συνθήκες πάνω στους δημιουργούς.
Κ. Κατσέλη πώς θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε με απλά λόγια, το γιατί είναι σημαντική η απονομή των πνευματικών δικαιωμάτων στους καλλιτέχνες;
Πολύ απλά γιατί αυτή αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος για τους δημιουργούς μουσικών έργων, δηλαδή για τους αγαπημένους μας συνθέτες, στιχουργούς αλλά και τους κληρονόμους τους, έτσι ώστε να μπορούν να ζήσουν από το ταλέντο τους και να συνεχίσουν να προσφέρουν σε όλους μας τραγούδια που μας συντροφεύουν σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας. Η απονομή δικαιωμάτων είναι όμως σημαντική και αλληλένδετη με τους χρήστες μουσικών έργων, δηλαδή τα μπαράκια, τα εστιατόρια, καφετέριες, τα ραδιόφωνα, τα τηλεοπτικά κανάλια κλπ. γιατί χωρίς μουσική δεν θα προσέλκυαν την πελατεία που έχουν και τα έσοδα που εισπράττουν.
Με ποιους τρόπους η ΕΔΕΜ προσπαθεί να πετύχει τη διεύρυνση της εισπρακτικής βάσης και των πηγών εσόδων;
Η Ένωση Δικαιούχων Μουσικών Έργων – ΕΔΕΜ- έχει περίπου 3000 δικαιούχους και εκπροσωπεί τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων δημιουργών και τα πιο δυναμικά Ελληνικά ρεπερτόρια. Εισπράττει γι’ αυτούς από όπου γίνεται δημόσια εκτέλεση μουσικών έργων δηλαδή τους χώρους εστίασης, τα ξενοδοχεία, τα ραδιόφωνα, τα τηλεοπτικά κανάλια, τις συναυλίες, τις μηχανικές αναπαραγωγές αλλά και από τα ψηφιακά μέσα όπου μεταδίδονται τα έργα που εκπροσωπεί. Εισπράττει και από την χρήση μουσικής που κάνει κάποιος ιδιωτικά όταν πχ κατεβάζει ένα τραγούδι στο κινητό του καθώς ένα ποσοστό της αξίας των εισαγομένων ψηφιακών συσκευών κατευθύνεται, βάσει νόμου, στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης. Όλες οι παραπάνω πηγές εσόδων αποσκοπούν στη στήριξη των πνευματικών δικαιωμάτων των ανθρώπων του πολιτισμού.
Καθώς ο τρόπος είσπραξης διαφέρει από πηγή σε πηγή, η προσπάθεια της ΕΔΕΜ για διεύρυνση της εισπραξιμότητας είναι συνεχής και ποικίλλει από πηγή σε πηγή. Πρώτη μας προτεραιότητα να ευαισθητοποιήσουμε, όσο μπορούμε, όλους τους χρήστες και να τους πείσουμε ότι πέρα ότι υποχρεούνται από το νόμο είναι σημαντικό να στηρίξουν να πνευματικά δικαιώματα και για δικό τους όφελος. Ταυτόχρονα προχωρήσαμε σε αναδιάρθρωση του δικτύου των τοπικών αντιπροσώπων της ΕΔΕΜ πανελλαδικά, ώστε να εισπραχθούν τα οφειλόμενα βάσει χρήσης του ρεπερτορίου από όσους περισσότερους χώρους εστίασης, διαμονής και διασκέδασης γίνεται, στη βάση αδειών που έχουν συναφθεί.
Για τα ραδιοτηλεοπτικά και ψηφιακά μέσα έχουμε ήδη αδειοδοτήσει μεγάλο αριθμό μέσων (παραδοσιακά και ιντερνετικά κανάλια, ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς πανελλαδικής εμβέλειας αλλά και ψηφιακές πλατφόρμες όπως YouTube, Spotify κλπ) και συνεχίζουμε την προσπάθεια να υπογράψουμε συμβάσεις με όλους τους παρόχους περιεχομένου, να βελτιώνουμε συνεχώς την τεκμηρίωση των έργων που εκπροσωπούμε και να ολοκληρώνουμε συμφωνίες με όρους λογικούς και αμοιβαία αποδεκτούς, με σεβασμό στις δυσκολίες που και οι ίδιοι οι χρήστες αντιμετωπίζουν αυτή την πολύ δύσκολη συγκυρία . Όταν δεν υπάρχει η οφειλόμενη ανταπόκριση, για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μελών που εκπροσωπούμε, αναγκαζόμαστε να προχωράμε σε νομικές ενέργειες καθώς η χρήση χωρίς την καταβολή δικαιωμάτων είναι παράνομη.
Επιπλέον, βάσει της Κοινής Υπουργικής Απόφασης για τη μεταφορά της δραστηριότητας της ΕΥΕΔ (Ειδικής Υπηρεσίας ‘Εκτακτης Διαχείρισης Δικαιωμάτων) που έχει εκδοθεί, η ΕΔΕΜ έχει δια του νόμου τη δυνατότητα να εισπράξει ανείσπρακτα δικαιώματα για τους δικαιούχους της από παλαιότερα χρόνια, πριν ακόμα την έναρξη λειτουργίας της το 2020.
Ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που έχουν οδηγήσει στη μείωση των απολαβών; Που εντοπίζονται τα μεγαλύτερα διαφυγόντα κέρδη;
Η αναστολή της δημόσιας εκτέλεσης , των συναθροίσεων και της δημόσιας χρήσης μουσικής την τελευταία διετία λόγω πανδημίας επιδείνωσε δραματικά την κατάσταση όσον αφορά στις εισπράξεις και απολαβές των δημιουργών. Πολλές επιχειρήσεις έκλεισαν, δημόσιες εκδηλώσεις ακυρώθηκαν, ο κόσμος κλείσθηκε σπίτι του …Οι επιπτώσεις υπήρξαν ακόμα πιο δραματικές για τη χώρα μας, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εισπράξεων προερχόταν μέχρι πρόσφατα από τη δημόσια εκτέλεση μουσικών έργων και όχι από τις ψηφιακές χρήσεις. Δυστυχώς, αντίθετα απ’ ό,τι συνέβη σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και παρά τις προτάσεις μας, δεν υιοθετήθηκε από την Κυβέρνηση ένα ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης των απολαβών των δημιουργών μουσικών έργων ή στήριξης και εκσυγχρονισμού των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης που τους εκπροσωπούν.
Η συνεχιζόμενη οικονομική δυσπραγία μετά από χρόνια μιας βαθιάς χρηματοπιστωτικής κρίσης καθώς και η ακρίβεια και η έξαρση του πληθωρισμού τους τελευταίους μήνες αποτελούν πρόσθετους σημαντικούς παράγοντες που έχουν επηρεάσει αρνητικά τις απολαβές των δημιουργών καθώς και όλη την οικονομία και την κοινωνική ζωή.
Τέλος, η ύπαρξη δύο Οργανισμών είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων μουσικής , δηλαδή της ΕΔΕΜ και της Αυτοδιαχείρισης αποτελεί αναμφίβολα ένα πρόσθετο παράγοντα κατακερματισμού της αγοράς που δημιουργεί εμπόδια και καθυστερήσεις στην είσπραξη δικαιωμάτων.
Όλοι οι πιο πάνω παράγοντες οδηγούν σε διαφυγόντα κέρδη για τους δημιουργούς . Γι αυτό οι προσπάθειες μας για διεύρυνση της εισπραξιμότητας από όλες τις πηγές αποτελούν προτεραιότητα.
Ποιοι είναι οι λόγοι που υπάρχουν αυτή τη στιγμή δύο φορείς διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, η ΕΔΕΜ και η Αυτοδιαχείριση; Πρακτικά αυτό δεν δημιουργεί προβλήματα στους επιχειρηματίες εστίασης που δεν ξέρουν σε ποιον από τους δύο να αποδώσουν τα δικαιώματα αλλά και ένα είδους “διχόνοιας” ανάμεσα σε καλλιτέχνες; Είστε αισιόδοξοι ότι σύντομα θα ενοποιηθούν όταν μάλιστα πρόσφατα οι συζητήσεις φαίνεται να οδηγούν σε αδιέξοδο;
Οι λόγοι είναι ιστορικοί και πρέπει να αναζητηθούν στη συνειδητή απόφαση της πλειοψηφίας των Ελλήνων δημιουργών αλλά και ξένων δικαιούχων να συστήσουν ένα νέο Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ), μετά την πτώχευση της ΑΕΠΙ και την παύση διετούς λειτουργίας της ΕΥΕΔ, αντί να προσχωρήσουν στην Αυτοδιαχείριση η οποία λειτουργούσε ήδη από το 2003. Σ’ αυτή τους την απόφαση συνέτεινε οπωσδήποτε η προσωρινή ανάκληση της άδειας λειτουργίας της Αυτοδιαχείρισης το 2019, λόγω παραβάσεων της νομοθεσίας και ζητημάτων βιωσιμότητας, η συνεχιζόμενη εκκρεμότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων στον Οργανισμό από τον εποπτεύοντα Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) και το Υπουργείο Πολιτισμού , η συσσώρευση οφειλών προς το Δημόσιο και τρίτους και γενικότερα το έλλειμμα εμπιστοσύνης ως προς τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους από την Αυτοδιαχείριση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ύπαρξη δύο ΟΣΔ στην αγορά δημιουργεί προβλήματα τιμολόγησης και είσπραξης δικαιωμάτων και γι’ αυτό αποτελεί εθνική προτεραιότητα η ενοποίηση του Ελληνικού ρεπερτορίου και η συγχώνευση των δύο Οργανισμών στη βάση των διαδικασιών που επιτάσσει το νομοθετικό πλαίσιο( Ν 4481/17 περι ΟΣΔ, Ν 4601/19 περί συγχωνεύσεων και Ν 1667/86 περί αστικών συνεταιρισμών ). Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, η Αυτοδιαχείριση δεν έχει συγκατατεθεί στην τήρηση των απαραίτητων διαδικασιών προκειμένου να διενεργηθεί ο απαιτούμενος νομικός, οικονομικός και φορολογικός έλεγχος και στους δύο ΟΣΔ και να ακολουθηθούν όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες προκειμένου να αξιολογηθούν οι εναλλακτικές μορφές συγχώνευσης και να προχωρήσει η ενοποίηση.
Θέλω να πιστεύω ότι στο τέλος θα πρυτανεύσει η λογική και θα δρομολογηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες.
Και η οικογένεια Θάνου Μικρούτσικου στον αγώνα για τα πνευματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών
Με ποιους τρόπους προωθείτε τη στήριξη της Ελληνικής μουσικής δημιουργίας;
Από την έναρξη λειτουργίας της ΕΔΕΜ τον Ιούνιο 2020 θέσαμε δύο στόχους : πρώτο να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ) που με διαφάνεια, αξιοπιστία και λογοδοσία θα εισπράττει και διανέμει δικαιώματα στους δικαιούχους των ρεπερτορίων που εκπροσωπεί και δεύτερον έναν ΟΣΔ που θα στηρίξει την παραγωγή της Ελληνικής μουσικής δημιουργίας, ιδιαίτερα πολλά υποσχόμενους δημιουργούς που ακόμα δεν έχουν εμπορικές επιτυχίες . Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι, σε μια παγκόσμια αγορά που επεκτείνεται διαρκώς το Αγγλο-αμερικάνικο ρεπερτόριο και κυριαρχούν πλατφόρμες και επιχειρήσεις διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, η επιβίωση της Ελληνικής μουσικής δημιουργίας δεν είναι αυτονόητη.
Χρειάζεται προστασία, ανάδειξη και διάδοση. Γι’ αυτό το λόγο στην ΕΔΕΜ λειτουργεί Ταμείο Αλληλεγγύης και Στήριξης της Ελληνικής Μουσικής Δημιουργίας , που μέσα από ποικίλες δράσεις και υπηρεσίες -επιμορφωτικές, προωθητικές, διαγωνιστικές , υποστηρικτικές κλπ.- και στήριξη από χορηγούς και Ευρωπαϊκά προγράμματα φιλοδοξεί να ενισχύσει το Ελληνικό τραγούδι που αποτελεί πολύτιμο πολιτισμικό και κοινωνικό κεφάλαιο για όλους μας .
Ποια είναι η ευθύνη – η αγωνία ίσως- που νιώθετε εσείς προσωπικά απέναντι στους καλλιτέχνες μέλη της ΕΔΕΜ; Και για τι αισθάνεστε ευτυχής που έχετε πετύχει μέχρι τώρα;
Πρέπει να ομολογήσω ότι όταν αποδέχθηκα την τιμητική πρόσκληση του ΔΣ να διευθύνω την νεοσύστατη ΕΔΕΜ τον Μάιο του 2020, το έκανα από διάθεση συμβολής σε ένα εγχείρημα το οποίο θεώρησα κοινωνικά και πολιτισμικά αναγκαίο, καθώς η Ελληνική πολιτιστική κληρονομιά και σύγχρονη δημιουργία αποτελούν για μένα ίσως το πιο πολύτιμο και δυστυχώς αναξιοποίητο αναπτυξιακό κεφάλαιο της χώρας μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το γεγονός ότι προέρχομαι από καλλιτεχνική οικογένεια και έχω βιώσει από μικρή τις δυσκολίες και την αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες και δημιουργοί στη χώρα μας επηρέασε καθοριστικά την απόφασή μου .
Σε λίγο χρονικό διάστημα, με τη στήριξη του ΔΣ και μιας εκλεκτής ομάδας συνεργατών, κατορθώσαμε πολλά -για πολλούς ακατόρθωτα : στήσαμε και στελεχώσαμε τον Οργανισμό από το μηδέν με έμπειρα και ικανά στελέχη, αναπτύξαμε το μηχανογραφικό σύστημα και διαδικασίες τεκμηρίωσης και διανομής που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλους ΟΣΔ που λειτουργούν εδώ και χρόνια, πραγματοποιήσαμε μέσα στο 2021 τρείς διανομές δικαιωμάτων ύψους 6.5 εκατ. ευρώ καθαρά προς δικαιούχους της ΕΔΕΜ, αλλά και προς πρώην μέλη της ΕΥΕΔ και της ΑΕΠΙ βάσει ΚΥΑ, και κυρίως βελτιώνουμε συνεχώς τις υπηρεσίες μας , μαθαίνοντας από τα λάθη και τις αστοχίες μας, δίπλα και κοντά στα μέλη που εκπροσωπούμε και τους χρήστες που εξυπηρετούμε.
Στην πορεία αντιμετωπίσαμε, ευτυχώς με θετική έκβαση, την προσφυγή της Αυτοδιαχείρισης στο ΣτΕ εναντίον της διαδικασίας αδειοδότησης της ΕΔΕΜ αλλά και την άρνηση της να προχωρήσουμε με τις διαπραγματεύσεις όπως ορίζει ο νόμος, είτε για συγχώνευση των δύο Οργανισμών είτε κατ’ ελάχιστον για κοινή είσπραξη δικαιωμάτων .. Ελπίζω ότι κι αυτά τα προβλήματα θα ξεπεραστούν στο εγγύς μέλλον .
Όπως καταλαβαίνετε η ευθύνη απέναντι σε όλους που μας εμπιστεύθηκαν είναι μεγάλη όχι μόνο για μένα αλλά και για τα μέλη του ΔΣ, του Εποπτικού Συμβουλίου και τα στελέχη του Οργανισμού. Καθημερινά και κάτω από αντίξοες συνθήκες κτίζουμε στέρεες γέφυρες εμπιστοσύνης με μέλη και χρήστες, μακριά από παθογένειες του παρελθόντος, καθιστούμε την ΕΔΕΜ ένα βιώσιμο και αξιόπιστο Οργανισμό και φιλοδοξούμε, μέσα από τη σύναψη συνεργασιών αλλά και συμφωνιών να διευρύνουμε τις εισπράξεις προς όφελος των δημιουργών και της Ελληνικής μουσικής δημιουργίας.
Ο Bob Dylan πρόσφατα παραχώρησε με μια κολοσσιαία συμφωνία τα δικαιώματα για σχεδόν όλα όσα μουσικά έργα έχει γράψει μέχρι στιγμής στην Universal Music. Γιατί βλέπουμε όλο και πιο συχνά αυτή την παραχώρηση σε μεγάλα funds και ποιες είναι οι συνέπειες;
Τα πνευματικά δικαιώματα έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια χρηματιστηριακή αξία και η αγορά πνευματικών δικαιωμάτων αναπτύσσεται τάχιστα . Διεθνείς εκδοτικές εταιρείες μουσικών έργων όπως η Universal Music Publishing αλλά και διεθνή funds επενδύουν στις αγοραπωλησίες και διαχείριση δικαιωμάτων καθώς οι αποδόσεις είναι μεγάλες και ο επενδυτικός κίνδυνος σχετικά μικρός. Οι συνέπειες είναι ότι θα ενταθούν οι προσπάθειες εξάπλωσης και διεθνούς χρήσης του Αγγλο-αμερικάνικου ρεπερτορίου έναντι των εθνικών ρεπερτορίων , εμπορευματοποίησης των δικαιωμάτων και εξαγοράς ατομικών ρεπερτορίων γνωστών εμπορικών δημιουργών. Η διαπραγματευτική δύναμη των λιγότερο γνωστών δημιουργών, ως αποτέλεσμα, θα βαίνει μειούμενη … Γι’ αυτό αποτελεί προτεραιότητα η προστασία των εθνικών ρεπερτορίων και η ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των δημιουργών μέσω ισχυρών ΟΣΔ .
Από την πλευρά της η πολιτεία ποιους τρόπους διαθέτει ώστε να υπερασπιστεί ακόμη περισσότερο τα πνευματικά δικαιώματα του ελληνικού ρεπερτορίου; Για παράδειγμα θα μπορούσε ίσως να καθοριστεί νομοθετικά ένα συγκεκριμένο ποσοστό προβολής της ελληνικής μουσικής σε τηλεόραση και ραδιόφωνο;
Όπως γίνεται στη Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες θα πρέπει η Ελληνική πολιτεία να μην φοβηθεί, παρά τις όποιες ενστάσεις επιμέρους χρηστών, να καθορίσει νομοθετικά ένα συγκεκριμένο ποσοστό μετάδοσης και προβολής του εθνικού ρεπερτορίου ή/ και απόδοσης δικαιωμάτων προς όφελος των Ελλήνων δημιουργών. Το πολιτιστικό μας αυτό κεφάλαιο είναι ανεκτίμητο και δεν αναπαράγεται αν δεν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες επιβίωσης και προστασίας…
Πώς γίνεται η απονομή πνευματικών δικαιωμάτων της ελληνικής δημιουργίας στο εξωτερικό και ποια εικόνα έχουμε ως προς τις χώρες που υπάρχει η μεγαλύτερη προβολή;
Ως εθνικοί ΟΣΔ έχουμε το δικαίωμα να συνάπτουμε συμφωνίες μονομερούς ή αμοιβαίας εκπροσώπησης με αντίστοιχους ΟΣΔ του εξωτερικού ώστε να εισπράττουν εκείνοι για τους δημιουργούς που εμείς εκπροσωπούμε δικαιώματα στις χώρες που εκείνοι δραστηριοποιούνται . Είναι αυτονόητο ότι τα περιθώρια είναι τεράστια και σχετικά ανεκμετάλλευτα όπου υπάρχει έντονη παρουσία Ελληνικής διασποράς όπως στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Γερμανία, στην Αυστραλία και αλλού, ή σε χώρες όπου είναι διαδεδομένο και αγαπημένο το Ελληνικό τραγούδι όπως στην Τουρκία, στο Ισραήλ κλπ. Για την ΕΔΕΜ προϋπόθεση αποτελεί η ένταξη της στη Παγκόσμια Συνομοσπονδία Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης, την CISAC, ώστε μέσω των τεχνολογικών εργαλείων που αυτή προσφέρει για την τεκμηρίωση και αναγνώριση των μουσικών έργων να διευκολύνεται η διαχείριση και είσπραξη δικαιωμάτων διεθνώς. Πριν από το Πάσχα λάβαμε την ευχάριστη είδηση ότι η αρμόδια Επιτροπή της CISAC, αφού εξέτασε και αξιολόγησε το φάκελο με όλα τα τεκμηριωτικά έγγραφα για τη λειτουργία και τον ρόλο της ΕΔΕΜ, προέβη σε θετική εισήγηση προς το Διοικητικό Συμβούλιο προκειμένου να γίνει αποδεκτή από τη Γενική Συνέλευση η εισδοχή μας ως μέλος της Συνομοσπονδίας.
Συνεπώς, η ΕΔΕΜ προχωρά σταθερά, δυναμικά και με σχέδιο και σ’ αυτό τον τομέα.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 30/4/2022
